ANALYZING THE HIDDEN RELATIONSHIP BETWEEN INDIRECT TAX REVENUES AND INFLATION RATE

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 4, 912 - 924, 10.10.2024

Meltem İrteş Gülşen , Mustafa Orhan Özer

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1471131

Öz

Indirect taxes have an important share in the tax systems of developing countries. These countries also fight against the problem of high inflation. Therefore, it is very important to reveal the relationship between these two indicators. The purpose of this study is to investigate the relationship between indirect taxes and inflation in Turkiye. For this purpose, data for the period 2006:01-2023:12 are tested using asymmetric cointegration and causality tests, unlike other studies. Moreover, not only consumer prices but also producer prices are taken into account. The stationarity analysis shows that all components of the series of indirect tax revenues, and consumer and producer price indices are I(1). The findings obtained from the Hatemi-J-Irandoust hidden cointegration test indicate that the positive components are cointegrated, unlike the negative components. This implies that indirect taxes have a hidden relationship with consumer and producer prices. Findings from the Hatemi-J asymmetric causality test show that the direction of causality is from consumer and producer prices to indirect taxes. The asymmetric impulse-response analysis reveals that consumer and producer prices have a negative impact on indirect taxes. Therefore, it is thought that ensuring price stability will positively affect indirect tax revenues. However, since indirect taxes do not have any effect on producer and consumer prices, it would be appropriate to give priority to monetary policies in the fight against inflation.

Anahtar Kelimeler

Indirect Taxes, Inflation, Tax revenues, Time series analysis

Etik Beyan

Since the data used in this study is shared publicly and does not include research requiring ethics committee approval, ethics committee approval has not been obtained.

DOLAYLI VERGİ GELİRLERİ İLE ENFLASYON ORANI ARASINDAKİ SAKLI İLİŞKİNİN ANALİZİ

Öz

Dolaylı vergiler gelişmekte olan ülkelerin vergi sistemlerinde önemli bir paya sahiptir. Bu ülkeler aynı zamanda yüksek enflasyon sorunuyla başa çıkmaya çalışmaktadırlar. Dolayısıyla bu iki gösterge arasındaki ilişkinin açığa çıkarılması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de dolaylı vergiler ile enflasyon oranı arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Bu amaçla, 2006:01-2023:12 dönemine ait veriler diğer çalışmalardan farklı olarak asimetrik eşbütünleşme ve nedensellik testleri aracılığıyla sınanmaktadır. Dahası, yalnızca tüketici fiyatları değil aynı zamanda üretici fiyatları da dikkate alınmaktadır. Durağanlık analizi, dolaylı vergi gelirleri ile tüketici ve üretici fiyat endeksleri serilerinin tüm bileşenlerinin I(1) olduğunu göstermektedir. Hatemi-J- Irandoust saklı eşbütünleşme testinden elde edilen bulgular negatif bileşenlerin aksine pozitif bileşenlerin eşbütünleşik olduklarına ortaya koymaktadır. Bu durum dolaylı vergiler ile tüketici ve üretici fiyatları arasında saklı bir eşbütünleşme olduğuna işaret etmektedir. Hatemi-J saklı nedensellik testinden elde edilen bulgular, nedensellik yönünün tüketici ve üretici fiyatlarından dolaylı vergilere doğru olduğunu göstermektedir. Asimetrik etki-tepki analizi ise tüketici ve üretici fiyatlarının dolaylı vergiler üzerinde olumsuz etki yarattığını ortaya koymaktadır. Dolayısıyla fiyat istikrarının sağlanmasının dolaylı vergi gelirlerini olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir. Fakat dolaylı vergilerin üretici ve tüketici fiyatları üzerinde herhangi bir etkisi olmadığından, enflasyonla mücadelede para politikalarına öncelik verilmesi daha isabetli olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dolaylı vergiler, Enflasyon, Vergi gelirleri, Zaman serisi analizi

Etik Beyan

Bu çalışmada kullanılan veriler, herkesin kullanımına açık şekilde paylaşıldığından ve etik kurul izni gerektiren araştırmalar içerisinde bulunmadığından etik kurul izni alınmamıştır.

Kaynakça

• Akduğan, U. (2020). Enflasyon ve dolaylı vergiler arasındaki bağlantı: Türkiye örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2248–2262. https://doi.org/10.33206/mjss.719936
• Akıncı, A., & Özçelik, Ö. (2018). Türkiye’de dolaylı vergilerin enflasyon üzerindeki etkisi. Maliye ve Finans Yazıları, (110), 9-20. https://doi.org/10.33203/mfy.455483
• Anderson, S. P., de Palma, A., & Kreider, B. (2001). The efficiency of indirect taxes under imperfect competition. Journal of Public Economics, 81(2), 231–251. https://doi.org/10.1016/S0047-2727(00)00085-2
• Arısoy, İ., & Ünlükaplan, İ. (2011). Katma değer vergisi, enflasyon oranı ve kamu harcamaları arasındaki ilişkilerin dinamik analizi. Sosyoekonomi, 16(16), 93–112.
• Askari, A. (2011). Impacts of taxation on inequality and income distribution in Iran. Mimeo, 1–18.
• Başaran Yavaşlar, F. (2011). Gelir vergilendirmesinin temelleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Birinci, N., & Akyazı, H. (2017). Düz ve artan oranlı kişisel gelir vergisi tarifelerinin ekonomik etkileri. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(1), 45–60.
• Birinci, Y. (2011). Enflasyon, para politikası ve stratejileri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 47(1–4), 19–30.
• Blinder, A.S. (1981). Thoughts on the Laffer curve. L. H. Meyer (Ed.), The supply–side effects of economic policy içinde (s. 81–92). Dordrecht: Springer Netherlands. https://doi.org/10.1007/978-94-009-8174-4_3
• Çakmaklı, C., Demiralp, S., Yeşiltaş, S., & Yıldırım, M. A. (2018). Tütün ürünlerine uygulanan dolaylı vergilerin enflasyona etkileri. Koç University-Tüsiad Economic Research Forum Working Paper Series, No: 1811.
• Çelik, S. B. (2016). Vergilemede adalet açısından Türkiye’nin dolaysız ve dolaylı vergileme politikası. S. Sarı, A. H. Gencer ve İ. Sözen (Ed.), International Conference on Eurasian Economies (29-31 Ağustos 2016) Bildirileri içinde (s. 201–215). İstanbul: Beykent University Publications.
• Erginay, A. (1976). Kamu Maliyesi. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Engle, R. F., & Granger, C. W. J. (1987). Co-integration and error correction: Representation, estimation, and testing. Econometrica, 55(2), 251–276. https://doi.org/10.2307/1913236
• Esmaeel, E. S. (2013). The impact of direct-indirect taxation on consumer. IOSR Journal of Engineering (IOSRJEN), 3(6), 8–13. https://www.doi.org/10.9790/3021-03620813
• Everest-Phillips, M. (2019). Lessons from Lagash: Public service at the start of history and now. A. Baimenov and P. Liverakos (Ed.), Public service excellence in the 21st century içinde (s. 53–104). Singapore: Springer Singapore.
• Gelardi, A. M. D. (2014). Value added tax and inflation: A graphical and statistical analysis. Asian Journal of Finance & Accounting, 6(1), 138–158. https://doi.org/10.5296/ajfa.v6i1.5065
• Gürler Hazman, G., & Bıçaksız, A. D. (2022). Dolaylı vergilerin enflasyon ile ilişkisi: Türkiye deneyimleri. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 4(1), 64–85. https://doi.org/10.38009/ekimad.1094990
• Granger, C. W. J., & Yoon, G. (2002). Hidden cointegration. University of California, Economics Working Paper, No: 02, 1–48. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.313831
• Güvenek, B., Alptekin, V., & Çetinkaya, M. (2010). Enflasyon ve dolaylı vergilerden elde edilen gelirler arasındaki ilişkinin VAR yöntemiyle analizi. Kamu-İş Dergisi, 11(3), 1–28.
• Hacker, R. S., & Hatemi-J, A. (2006). Tests for causality between integrated variables using asymptotic and bootstrap distributions: Theory and application. Applied Economics, 38(13), 1489–1500. https://doi.org/10.1080/00036840500405763
• Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43(1), 447-456. https://doi.org/10.1007/s00181-011-0484-x
• Hatemi-J, A., & Irandoust, M. (2012). Asymmetric interaction between government spending and terms of trade volatility: New evidence from hidden cointegration technique. Journal of Economic Studies, 39(3), 368– 378. https://doi.org/10.1108/01443581211245937
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231–254. https://doi.org/10.1016/0165-1889(88)90041-3
• Kalas, B., Vera, M., & Andrasic, J. (2018). Empirical analysis of value added tax and inflation rate: Tuckey's HSD test in selected Western Balkan countries. Ekonomika 64(2), 99–109. https://www.doi.org/10.22004/ag.econ.290257
• Kaya, M. G., Yıldız, Y., & Kaya, P. H. (2022).Interaction of indirect taxes and inflation: The case of Turkey. 12th International Scientific Conference, Business and Management Kongresi’nde Sunulan Bildiri, 12–13 Mayıs 2022, Vilnius, Lithuania, 357–365.
• Kiser, E., & Karceski, M. (2017). Political economy of taxation. Annual Review of Political Science, 20, 75–92. https://doi.org/10.1146/annurev-polisci-052615-025442
• Koutsouvelis, P., & Papastathopoulos A. (2013). The effects of indirect taxes on consumer prices: Empirical evidence for Greece. Advances in Management & Applied Economics, 3(1), 61–76.
• Kurt, O. (2022). Dolaylı ve dolaysız vergilerin enflasyona ve ekonomik büyümeye etkileri: Türkiye örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bartın.
• Martinez-Vazquez, J., Vulovic, V., & Liu, Y. (2011). Direct versus indirect taxation: Trends, theory, and economic significance. E. Albi and J. Martinez-Vazquez (Ed.), The Elgar guide to tax systems içinde, (s. 37–92). UK & USA: Edward Elgar Publishing Limited.
• Matthew, A. S., Victor, O. I., & Sunday, O. C. (2021). Value added tax rate change: Effects on inflation rate and government borrowing in Nigeria. Journal of Contemporary Issues in Accounting (JOCIA), 2(1), 157–176.
• Mozdzierz, A. (2017). The impact of changes in indirect tax rates on inflation in selected EU countries. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H Oeconomia, 51(4), 257–267. https://www.doi.org/10.17951/h.2017.51.4.257
• Münyas, T. (2020). Türkiye’de dolaylı ve dolaysız vergi gelirlerini etkileyen finansal piyasa göstergeleri. Beykoz Akademi Dergisi, 8(2), 270–282. https://doi.org/10.14514/byk.m.26515393.2020.8/2.270-282
• Noyan, E. (2023). Enflasyon, deflasyon ve döngüsel Politikalar. Denizli: Kafka Kitap Kafe Yayınları.
• Patoli, A. Q., Zarif, T., & Syed, N. A. (2012). Impact of inflation on taxes in Pakistan: An empirical study of 2000- 2010 period. Journal of Management and Social Sciences, 8(2), 31–41. https://doi.org/10.46745/ilma.ibtjbs.2012.82.0
• Öncel, H. (1969). Maliye politikası. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, (19), 103-122.
• Öncel, M., Kumrulu, A., & Çağan, N. (2012). Vergi Hukuku. 21. Bs., Ankara: Turhan Kitabevi.
• Saez, E. (2002). Direct or indirect tax instruments for redistribution: Short-run versus long-run. NBER Working Paper Series, No: 8833, 1–25. https://doi.org/10.1016/S0047-2727(02)00222-0
• Stoilova, D. (2017). Tax structure and economic growth: Evidence from the European Union. Contaduria y Administracion, 62(3) 1041–1057. https://www.doi.org/10.1016/j.cya.2017.04.006
• Sundari, R., & Maulana, F. (2018). Inflation and number of taxable entrepreneurs (NTE) towards admission of value added tax (VAT). Trikonomika, 17(2), 84–92. https://www.doi.org/10.23969/trikonomika.v12i1.597
• Şen, H., & Sağbaş, İ. (2015). Vergi teorisi ve politikası. Ankara: Kalkan Offset.
• Tanzi, V. (1978). Inflation, real tax revenue, and the case for inflationary finance: Theory with an application to Argentina. IMF Economic Review, 25(3), 417–451. https://doi.org/10.2307/3866679
• TC. Anayasası (1982). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, (Erişim Tarihi: 21.02.2024).
• TCMB, Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS). Erişim adresi: https://evds2.tcmb.gov.tr (Erişim Tarihi: 19.01.2024).
• TCMB. (2004). Enflasyon. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/b62e1fb7-ebc1-4922-99dc- b3ba23320b9f/enflasyon.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROO, (Erişim Tarihi: 23.02.2024).
• TCMB. (2013). Enflasyon ve fiyat istikrarı. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/06084069- 3751-44a3-ba98-fc5a65b908ba/Enflasyon_FiyatIstikrari.pdf?MOD=AJPERES, (Erişim Tarihi: 23.02.2024).
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225–250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
• Tosun, U., Canyaş, O., & Tosun, N. (2012). Türk vergi hukukunda gecikme faizi oranının belirlenmesinde idarenin takdir yetkisi sorunu: İktisadi ve hukuki bir analiz. Maliye Dergisi, 163, 204–222.
• Uzunyılmaz, Ç. (2019). Vergi ve gelir dağılımı arasındaki ilişki: Türkiye örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Vergi Usul Kanunu (1961). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=213&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=4, (Erişim Tarihi: 26.02.2024).
• Vlad, C., Ibadula, B., Ionita, C., & Brezeanu, P. (2017). The influence of VAT on prices and inflation rate: Romania case. Theoretical and Applied Economics, Asociatia Generala a Economistilor din Romania - AGER, 0(Special), 106–114.
• Yılmaz, G. S. (2012). Türkiye’de dolaylı vergilerin politik ekonomisi: 1950-2011 dönemi. (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Yurttagüler, İ. M., & Kutlu Horvath, S. (2022). Dolaylı vergi gelirleri ve enflasyon ilişkisi: Türkiye üzerine bir araştırma. Ekev Akademi Dergisi, 26(91), 126–139. https://doi.org/10.17753/sosekev.1125595