Bağlama çalgısının öğretiminde anahtar bedensel postür kazanımlarının belirlenmesi: Bir delfi çalışması

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 4, 935 - 966, 29.10.2025

Erol Atmaca , Sami Emrah Gerekten

https://doi.org/10.31811/ojomus.1704267

Öz

Bir psikomotor beceri alanı olan çalgı çalmanın öğretiminde bedensel postür, üretilen müziğin üzerindeki doğrudan etkisi ve yorumcuların kas iskelet problemlerindeki rolü nedeniyle oldukça önemlidir. Anadolu ve yakın coğrafyalarında yaygın bir şekilde kullanılan bir halk çalgısı olan bağlamanın öğretiminde benimsenebilecek biyomekanik prensipleri içeren ideal bedensel postüre ilişkin bir konsensüs bulunmamaktadır. Bu araştırma bağlama çalgısının öğretiminde beden postürü ile ilişkili anahtar kazanımları belirlemeyi ve uzmanlar arasında bu kazanımlara ilişkin bir konsensüs sağlamayı amaçlamaktadır. Çalışmada nicel ve nitel yöntemlerin bir arada kullanıldığı karma araştırma yönteminin keşfedici sıralı deseni tercih edilmiştir. Verilerin üç tur şeklinde yapılandırılan delfi tekniği kullanılarak toplandığı araştırmada, nitel karakteristikteki ilk turda Türkiye’nin farklı bölgelerindeki devlet üniversitelerinde lisans düzeyinde bağlama çalgısı eğitimi vermiş alan uzmanları, bağlama derslerindeki uygulamalarını ve kendi performans geçmişlerini paylaşmışlardır. Birinci tur nitel verileri, içerik analizine tabi tutularak ilgili kazanım maddelerine erişilmiş, bu maddeler likert tipi ölçeğe çevrilerek ikinci tur anketini oluşturmuştur. Araştırmanın nicel boyutunu oluşturan ikinci ve üçüncü turunda ise uygulanan anketler aracılığıyla veriler toplanmıştır ve istatistiksel olarak kıyaslanmıştır. Kavramların belirlenmesi ve konsensüsün sağlanmasında belirlenen kesme noktalarına göre araştırma sonucunda bağlama çalgısının bedensel kurulumunun öğretimindeki anahtar kazanımlar belirlenmiştir. Konsensüse varılan kazanım maddelerin bir kısmının literatürdeki karşılıklarını derinleştirdiği önemli bir kısmının bedensel kurulum hususundaki literatürde henüz yer almayan yenilikler taşıdığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak bağlama çalgısının öğretiminde bedensel postüre ilişkin ideal biyomekanik pratiklere ilişkin konsensus sağlanmış 27 farklı kazanım, 7 tema ve 20 kategoride sıralanarak ilgililere sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

psikomotor , bedensel postür , bağlama , delfi , konsensüs , kazanım

Determining key gains about bodily posture in bağlama instrument training: A delphi study

Öz

Physical posture is very important when teaching an instrument, as it is a psychomotor skill, due to its direct effect on the music produced and its role in causing musculoskeletal problems for performers. However, there is no consensus on the ideal posture or the biomechanical principles that can be adopted when training the bağlama, a folk instrument widely used in Anatolia and neighbouring regions. This researh aims to identify key gains relating to body posture in training the bağlama and to reach a consensus among experts on these gains. The exploratory sequential design of the mixed research method, which combines quantitative and qualitative approaches, was adopted for this study. Data were collected using the Delphi technique, structured into three rounds. In the first qualitative round, field experts who taught the bağlama at undergraduate level in state universities in different regions of Turkey shared their teaching practices and performance histories. The qualitative data from the first round were subjected to content analysis, and the relevant outcome items were identified and translated into a Likert-type scale to form the second-round questionnaire. In the second and third rounds of the quantitative research dimension, data were collected via questionnaires and statistically analysed. According to the cut-off points established for defining the concepts and achieving consensus, the research identified key gains in teaching the physical posture of the bağlama instrument. Some of the items that reached consensus were found to deepen existing literature, while a significant proportion introduced innovations not yet included in literature on physical posture. Consequently, 27 gains relating to ideal biomechanical practices concerning bodily posture in the training the bağlama instrument were listed under 7 themes and 20 categories, and made available to interested parties.

Anahtar Kelimeler

psychomotor , bodily posture , bağlama , delphi , consensus , gain

Kaynakça

• Akçay, Ş. Ö. ve Duzak, B. (2021). Piyanistlerde olası fiziksel sorunlara/sakatlanmalara yol açabilecek durumlar ve korunmaya yönelik öneriler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2), 619-637.
• Akdağ, A. K. (2012). Bağlama metodu I. Pan Yayıncılık.
• Asıltürk, O. (2009). Türkiye’de başlangıç bağlama eğitimi için hazırlanmış metotların içerik açısından değerlendirilmesi (Tez No. 234477) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Atalan, A. (1998). Anadolu güzel sanatlar liseleri müzik bölümü hazırlık sınıfı flüt eğitiminin hedefler, hedef davranışlar içerik yönünden incelenmesi hazırlık sınıfı flüt dersi için bir öğretim programı taslağının hazırlanması (Tez No. 76204) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi].
• Atalay, M. A. ve Alim, Y. K. (2004). Pozisyonlarla uzun sap bağlama metodu. Aktüel Yayıncılık.
• Atmaca, E. ve Gerekten, S. E. (2023). Examination of bodily setup teaching in written bağlama teaching materials. International Journal of Turkish Education Sciences, 2023(21), 309-358. https://doi.org/10.46778/goputeb.1328281
• Aydemir, G. (2010). Bağlama düzeni metodu 1 (1. bs.). Birleşik Matbaacılık.
• Bahar, M. ve Somuncu Demir, N. (2021). Delphi tekniği uygulama sürecine yönelik örnek bir çalışma: Çok fonksiyonlu tarım okuryazarlığı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 35-53. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2021.21.60703-814729
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Biernacki, P. ve Waldorf, D. (1981). Snowball sampling: Problems and techniques of chain referral sampling. Sociological Methods & Research, 10(2), 141-163. https://doi.org/10.1177/004912418101000205
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. ve Köklü, N. (2012). Sosyal bilimler için istatistik (10. bs.). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Charmaz, K. (2011). Grounded theory methods in social justice research. N. K. Denzin ve Y. S. Lincoln (Eds.), Strategies of qualitative inquiry içinde (4. bs., s. 359-380). Sage.
• Coyne, I. T. (1997). Sampling in qualitative research. Purposeful and theoretical sampling; merging or clear boundaries? Journal of Advanced Nursing, 26(3), 623-630. https://doi.org/10.1046/j.1365-2648.1997.t01-25-00999.x
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4. bs.). Pearson.
• Creswell, J. W. ve Plano Clark, V. L. (2015). Karma yöntem araştırmaları: Tasarımı ve yürütülmesi (Y. Dede ve S. B. Demir, Çev.). Anı Yayıncılık.
• Dajani, J. S., Sincoff, M. Z. ve Talley, W. K. (1979). Stability and agreement criteria for the termination of Delphi studies. Technological Forecasting and Social Change, 13(1), 83-90. https://doi.org/10.1016/0040-1625(79)90007-6
• Delbecq, A. L., van de Ven, A. H. ve Gustafson, D. H. (1975). Group techniques for program planning: A guide to nominal group and Delphi processes. Scott, Foresman & Company.
• Dikici, M. M. (2014). Viyolonsel eğitiminde karşılaşılan entonasyon probleminin çözümüne yönelik yöntemlere ilişkin öğrenci görüşleri (Tez No. 375691) [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Durul, K. M. (2018). Bağlamada bozuk düzeni. İTÜ Yayınevi.
• Ekici, S. (2012). Bağlama eğitimi yöntem ve teknikleri. Yurtrenkleri Yayınevi.
• Erickson, K. C. ve Stull, D. D. (1998). Doing team ethnography: Warnings and advice. Sage. https://doi.org/10.4135/9781412983976
• Fenmen, M. (1991). A handbook of musician [Müzikçinin el kitabı]. Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Flick, U. (2014). An introduction to qualitative research. Sage.
• Fry, M. ve Burr, G. (2001). Using the Delphi technique to design a self-reporting triage survey tool. Accident and Emergency Nursing, 9(4), 235-241. https://doi.org/10.1054/aaen.2001.0245
• Garavalia, L. ve Gredler, M. (2004). Teaching evaluation through modeling: Using the Delphi technique to access problems in academic programs. American Journal of Evaluation, 25(3), 375-380. https://doi.org/10.1177/109821400402500307
• Garrod, B. ve Fyall, A. (2005). Revisiting Delphi: The Delphi technique in tourism research. B. W. Ritchie, P. Burns ve C. Palmer (Eds.), Tourism research methods: Integrating theory with practice içinde (s. 85-98). CABI Publishing. https://doi.org/10.1079/9780851999968.0085
• Gordon, T. J. (1994). The Delphi method. AC/UNU Millennium Project: Futures research methodology içinde (2, pp. 1-30). American Council for the United Nations University.
• Harrow, A. J. (1972). A taxonomy of the psychomotor domain: A guide for developing behavioral objectives. Longman Publishing Group.
• Hartman, A. (1981). Reaching consensus using the Delphi technique. Educational Leadership, 38(6), 495-497.
• Hasson, F., Keeney, S. ve McKenna, H. (2000). Research guidelines for the Delphi survey technique. Journal of Advanced Nursing, 32(4), 1008-1015. https://doi.org/10.1046/j.1365-2648.2000.t01-1-01567
• Haşhaş, S. (2013). Bağlama eğitiminde bağlama tutuş, mızrap (tezene) tutuş- vuruş yönlerinin yeri ve önemi üzerine bir inceleme (Tez No. 328823) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Haugen, M. R., Câmara, G. S., Nymoen, K. ve Danielsen, A. (2024). Instructed timing and body posture in guitar and bass playing in groove performance. Musicae Scientiae, 28(3), 407-420. https://doi.org/10.1177/10298649231182039
• Hennessy, S. L., Sachs, M. E., Ilari, B. ve Habibi A. (2019). Effects of music training on inhibitory control and associated neural networks in school-aged children: A longitudinal study. Frontiers in Neuroscience, 13, 1080. https://doi.org/10.3389/fnins.2019.01080
• Hsu, C. C. ve Sandford, B. A. (2007). The Delphi technique: Making sense of consensus. Practical Assessment, Research & Evaluation, 12(10), 1-8. https://doi.org/10.7275/pdz9-th90
• Hung, H. L., Altschuld, J. W. ve Lee, Y. F. (2008). Methodological and conceptual issues confronting a cross-country Delphi study of educational program evaluation. Evaluation and Program Planning, 31(2), 191-198. https://doi.org/10.1016/j.evalprogplan.2008.02.005
• İleri, O. (2023). Kısa ve uzun sap bağlama metodu. Müzik Eğitim Yayınları.
• İnanıcı, M. K. (2023). Investigation of body posture problems experienced in bağlama teaching process. Journal for the Education of Gifted Young Scientists, 11(1), 91-105. https://doi.org/10.17478/jegys.1246237
• Kalender, C. ve Barış, D. A. (2022). Keman eğitiminde entonasyon gelişimine yönelik hazırlanan öğretim programının etkililiği. Eğitim ve Bilim, 47(211), 171-193. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2022.11530
• Kınık, M. (2010). Güzel sanatlar fakülteleri müzik bölümlerinde bağlama dersi başlangıç düzeyine yönelik öğretim programı önerisi (Tez No. 278539) [Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Klein-Vogelbach, S., Lahme, A. ve Spirgi-Gantert, I. (2013). Musikinstrument und Körperhaltung: Eine Herausforderung für Musiker, Musikpädagogen, Therapeuten und Ärzte [Musical instruments and posture: A challenge for musicians, music educators, therapists, and doctors]. Springer-Verlag.
• Koç, A. (2000). Bağlama eğitiminde görülen problemler ve bunların çözüm yolları (Tez No. 98738) [Sanatta yeterlik tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Linstone, H. A. ve Turoff, M. (2002). The Delphi method: Techniques and applications. Addison-Wesley Educational Publishers Inc.
• Loughlin, K. G. ve Moore, L. F. (1979). Using Delphi to achieve congruent objectives and activities in a pediatrics department. Journal of Medical Education, 54(2), 101-106. https://doi.org/10.1097/00001888-197902000-00006
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Nobel Yayınevi.
• Morgan, D. L. ve Morgan, R. K. (2008). Single-case research methods for the behavioral and health sciences. SAGE Publications. https://doi.org/10.4135/9781483329697
• Nasa, P., Jain, R. ve Juneja, D. (2021). Delphi methodology in healthcare research: How to decide its appropriateness. World Journal of Methodology, 11(4), 116-129. https://doi.org/10.5662/wjm.v11.i4.116
• Norris, R. (1993). The musician’s survival manual: A guide to preventing and treating injuries in instrumentalists [Sözlü bildiri sunumu]. International Conference of Symphony and Opera Musicians (ICSOM), USA.
• Oğuz, T. G., Kaleli, Y. S. ve Mustul, Ö. (2021). Özengen keman eğitimi sürecine yönelik öğretmen görüşleri (Konya ili örneği). Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(3), 2127-2151.
• Ohlendorf, D., Wanke, E. M., Filmann, N., Groneberg, D. A. ve Gerber, A. (2017). Fit to play: Posture and seating position analysis with professional musicians - a study protocol. Journal of Occupational Medicine and Toxicology, 12, 5. https://doi.org/10.1186/s12995-017-0151-z
• Okoli, C. ve Pawlowski, S. D. (2004). The Delphi method as a research tool: An example, design considerations and applications. Information & Management, 42(1), 15-29. https://doi.org/10.1016/j.im.2003.11.002
• Önder, G. C. (2021). Çalgı performansını etkileyen bedensel risk faktörleri ve koruyucu stratejiler. Idil 10(78), 209-219. doi: 10.7816/idil-10-78-04
• Özyurt, Y. (2020). Anahtar fen kavramlarının tanılanması ve fen öğretim programları ile ulusal ders kitaplarının bu kavramlar bağlamında incelenmesi (Tez No. 622098) [Doktora tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Patton, M. Q. (2005). Qualitative research. John Wiley & Sons, Ltd. https://doi.org/10.1002/0470013192.bsa514
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Paykoç, F. ve Ok, A. (1990). Delfi tekniği ile Türk eğitim sistemindeki bazı problemlerin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 14(75), 14-21.
• Powell, C. (2003). The Delphi technique: Myths and realities. Journal of Advanced Nursing, 41(4), 376-382. https://doi.org/10.1046/j.1365-2648.2003.02537.x
• Rabiega, W. A. (1982). A classroom Delphi. Professional Geographer, 34(1), 71-79. https://doi.org/10.1111/j.0033-0124.1982.00071.x
• Saçan, A. (2001). Karadüzende bağlama eğitimi: Temel vuruşlar, tavırlar, düzenler, süslemeli çalış teknikleri metodu. Can Ofset.
• Saçan, M. (1999). Bağlama öğrenim ve eğitim metodu (Uzun saplı) (2. bs.). Ofis-ser Matbaacılık.
• Saldana, J. (2021). The coding manual for qualitative researchers (3. bs.). Sage Publications.
• Sarda, R. E. (2003). En forma. Ejercicios para músicos (1. bs.). Ediciones Paidós Ibérica.
• Schopper, D., Ammon, C., Ronchi, A. ve Rougemont, A. (2000). When providers and community leaders define health priorities: The results of a Delphi survey in the canton of Geneva. Social Science & Medicine, 51(3), 335-342. https://doi.org/10.1016/S0277-9536(99)00457-8
• Schreier, M. (2012). Qualitative content analysis in practice. Sage. https://doi.org/10.4135/9781529682571
• Sharkey, S. B. ve Sharples, A. Y. (2001). An approach to consensus building using the Delphi technique: Developing a learning resource in mental health. Nurse Education Today, 21(5), 398-408. https://doi.org/10.1054/nedt.2001.0573
• Simpson, E. J. (1972). The classification of educational objectives in the psychomotor domain (Cilt 3). Gryphon House.
• Sönmez, V. (1986). Program geliştirmede öğretmen el kitabı. Yargı Yayıncılık.
• Steinmetz, A., Seidel, W. ve Niemier, K. (2008). Shoulder pain and holding position of the violin: A case report. Medical Problems of Performing Artists, 23(2), 79-81. https://doi.org/10.21091/mppa.2008.2015
• Swank, J. M. ve Houseknecht, A. (2019). Teaching competencies in counselor education: A Delphi study. Counselor Education and Supervision, 58(3), 162-176. https://doi.org/10.1002/ceas.12148
• Şahin, A. E. (2004). Öğretmen yeterliklerinin belirlenmesi. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 5(58), 58-62.
• Şahin, C. (2016). Temel bağlama eğitiminde kullanılan bağlama türüne yönelik uzman görüşleri (Tez No. 458483) [Yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Tan, Ü. (2005). Psychomotor theory: Mind-brain-body triad in health and disease. S. N. Sarbadhikari (Ed.), Depression and dementia: Progress in brain research, clinical applications and future trends içinde (s. 21-53). Nova Publishers.
• Tashakkori, A. ve Creswell, J. W. (2007). Editorial: The new era of mixed methods. Journal of Mixed Methods Research, 1(1), 3-7. https://doi.org/10.1177/2345678906293042
• Tashakkori, A. ve Teddlie, C. (2003). Handbook of mixed methods in social and behavioral research. Sage Publications.
• Thangaratinam, S. ve Redman, C. W. (2005). The Delphi technique. The Obstetrician & Gynaecologist, 7(2), 120-125. https://doi.org/10.1576/toag.7.2.120.27071
• Turoff, M. ve Hiltz, S. R. (1996). Computer based Delphi process. M. Adler ve E. Ziglio (Ed.), Gazing into the oracle: The Delphi method and its application to social policy and public health içinde (s. 56-88). Jessica Kingsley Publishers.
• Uçan, A. (1997). Müzik eğitimi temel kavramlar-ilkeler-yaklaşımlar. Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Uslu, M. (2012). Approaches to qualified violin education. Journal of Education and Training Research, 1(4), 1-11.
• Ünver, M. G. (2013). Harmanlanmış öğrenmenin bağlama enstrümanı eğitimindeki etkilerinin incelenmesi (Tez No. 328876) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Valenzuela-Gómez, S. A., Rey-Galindo, J. A. ve Aceves-Gonzalez, C. (2020). Analyzing working conditions for classical guitarists: Design guidelines for new supports and guitar positioning. WORK, 65(4), 891-901. https://doi.org/10.3233/WOR-203140
• van der Linden, J., Schoonderwaldt, E. ve Bird, J. (2009). Towards a real-time system for teaching novices correct violin bowing technique. 2009 IEEE International Workshop on Haptic Audio-Visual Environments and Games içinde (s. 81-86). IEEE. https://doi.org/10.1109/HAVE.2009.5356137
• Williams, P. L. ve Webb, C. (1994). The Delphi technique: A methodological discussion. Journal of Advanced Nursing, 19(1), 180-186. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.1994.tb01066.x
• Wong, G. K., Comeau, G., Russell, D. ve Huta, V. (2024). The effect of lessons in the Alexander Technique on pianists’ posture during performance. Musicae Scientiae, 28(1), 159-173. https://doi.org/10.1177/10298649231172928
• Yağışan, N. (2011). Keman çalmanın biomekanik analizi. Eğitim Yayınevi.
• Yaşar, S. (2015). Bağlama öğretiminde yöntem ve teknikler. Kocatepe Akademi Yayınları.
• Yener, S. (2003). Bağlama öğretim metodu I (5. bs.). Cem-Web-Ofset Basımevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. bs.). Seçkin Yayıncılık.
• Yinal, B. (2019). Technical use of viola bow. Afyon Kocatepe University Journal of Academic Music Research, 5(10), 72-82. https://doi.org/10.36442/AMADER.20191055038