Çalışma Hayatında Duyguların Cinsiyet Kalıp Yargıları

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 379 - 398, 29.12.2022

Fatma Yıldırım , Hasan Gül

Öz

Duygu, tarih boyunca en çok düşünülen ve tartışılan konuların başında gelse de hâlâ günümüzde duygunun net bir tanımını yapmak güçtür. Zira duygulu insanın, zayıf veya güçsüz olacağı önyargısı duyguların tanımlanmasını, anlaşılması ve benimsenmesini de zorlanmıştır. Daha günlük hayatta duygunun varlığı tartışma konusu olurken ve insanlar ondan köşe bucak kaçarken, duyguların çalışma hayatında da benzer sorunlarla karşılaşması kaçınılmazdır. Nitekim günümüzde bile birçok örgüt içinde duygularını işine karıştıran çalışanların, başarısız olacağına dair basmakalıp düşünceler bulunmaktadır. Üstelik çalışanlara “duygularının etkisiyle karar almamalısın” tarzında yapılan dile kolay uyarılar herkes tarafından sorgulanmadan mutlak doğru kabul edilmektedir. Bu yüzden çalışma hayatında duyguların, hem varlığı hem yokluğu her dönem düşündürücü ve anlamlı olmuştur. Duygular özellikle 1980’lerden sonra artan rekabet ve kadınların işgücüne daha çok katılımıyla daha fazla sorgulanmaya başlanmıştır. Fakat işletme içinde varlığı önemsenmiş gibi görünen bu duygular, bu sefer de cinsiyet kalıp yargılarının engeline takılmıştır. Bu bağlamda çalışmanın amacı; duygunun tarihsel süreç içinde tanımlarını ve çıkış noktalarını ortaya koymak, buna bağlı olarak da çalışma hayatındaki duygu kalıp yargılarının nasıl farklılık gösterdiğini cinsiyetler bağlamında irdelemektir. Nitel araştırmada yöntemlerinden betimsel bir model kullanılarak yapılan bu çalışmada elde edilen sonuçlara göre duygulara ait toplumsal cinsiyet kalıp yargıları, çalışma hayatında da oldukça baskın faktörler olarak yorumlanmıştır. Bu engellerin aşılabilmesi için duyguların öneminin hem bireyler hem kurumlar tarafından daha çok bilinmesi ve farkındalığın oluşturulması gereklidir.

Anahtar Kelimeler

Çalışma Hayatı, Duygular, Kadınlar, Kalıp Yargılar.

Gender Stereotypes of Emotions in Working Life

Öz

Although emotion has been one of the topics which has been given careful thought and discussed most throughout history, it is still difficult to make a clear definition of emotion today. Because the prejudice that an emotional person will be weak or powerless has made it difficult to define, understand and adopt. While the existence of emotion is the subject of discussion in normal life, and people carefully avoid it, it is inevitable that emotion will confront similar problems in working life. Even today, there are stereotypical thoughts in many organizations that employees whose feelings are involved in working life will be unsuccessful. Moreover, warnings to employees such as "do not make decisions under the influence of your feelings", which is easy to say, are accepted such an absolute truth without being questioned by anyone. Both the presence and absence of feelings in working life have always been engrossing and significant. Feelings began to be questioned more, especially with increasing competition and women's participation in the working life after the 1980’s. However, feelings which seem to be considered important in the organizations are blocked by gender stereotypes. Therefore, the aim of the study is to reveal the definitions and origins of feelings in the historical process, and accordingly to examine how emotional stereotypes in working life differ in terms of gender. This study, which was carried out by following a descriptive model in qualitative research, gender stereotypes of emotions were interpreted as very dominant factors in working life. In order to overcome these barriers, the importance of emotions should be known more by both individuals and institutions, and it is necessary to create awareness regarding this issue.

Anahtar Kelimeler

Working Life, Emotions, Women, Gender Stereotypes.

Kaynakça

• Akdemir, F. (2020). David Hume'da ahlak-siyaset ilişkisi: Duygu temelli ahlaktan fayda temelli siyasete geçiş. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Güz (30), 451-472.
• Ahmed, S. (2004). Duyguların kültürel politikası. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Altuntaş, E. O. (2015). Aydınlanma döneminden günümüze bilimsel bilginin temelindeki ana sorunsal: İdealizm-materyalizm tartışması ve diyalektik yöntem. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 12(47), 27-43.
• Arslantaş, H. (2021). Gözetimin insan odaklı boyutu: Gizli müşteri gözetimleri. Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, (8), 64-76.
• Ashforth, B. E. & Humphrey, R. H. (1993). Emotional labor in service roles : The influence of identity. Academy of Management Review, 18(1), 88-116.
• Avcı, Ö. (2019). Duygusal zekâ ve iletişim. İstanbul: Beta Yayınları.
• Baktemur, Z. (2019). Aydınlanma çağı filozoflarına göre kadın: Schopenhauer, Kant ve Rousseau örneği. Kadın Araştırmaları Dergisi, (18),1-12.
• Basım, N. & Beğenirtaş, M. (2012). Çalışma yaşamında duygusal emek: Bir ölçek uyarlama çalışması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 19(1), 77-90.
• Beceren, E. (2012). Duygusal ve sosyal zekâmız. İstanbul: Postiga Yayınları.
• Brenner, O. C., Tomkiewicz, J. & Schein, V. E. (1989). The relationship between sex role stereotypes and requisite management characteristics revisited. Academy Of Management Journal, 32(3), 662-669.
• Brescoll, V. L. (2011). Who takes the floor and why: Gender, power, and volubility in organizations. Administrative Science Quarterly, 56(4), 622-641.
• Brody, L. R. & Hall, J. A. (2008). Gender and emotion in context. Handbook of Emotions, 3, 395-408.
• Koç, B. Şanlı, A. G., & TEMLİ, D. G. (2020). Profesyonel Sürücüler İle Profesyonel Olmayan Sürücülerin Sürücü Öfke Düzeylerinin Karşılaştırılması. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 5(2), 72-82.
• Cam, E. (2011). Çalışma yaşamında stres ve kamu kesiminde kadın çalışanlar. Journal of Human Sciences, 8(1),1-10.
• Cevizci, A. (2002). Aydınlanma felsefesi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Cooper, R. K. & Sawaf, A. (2000). Liderlikte duygusal zekâ: Yönetimde ve organizasyonda duygusal zekâ. Zelal Bedriye Ayman ve Banu Sancar (çev.). İstanbul: Sistem Yayınları.
• Çakar, U. & Arbak, Y. (2004). Modern yaklaşımlar ışığında değişen duygu-zekâ ilişkisi ve duygusal zekâ. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (3), 23-48.
• Çimen, L. K. (2012). Bir faktör olarak eğitimin kadının aile içi kararlara katılımı üzerine etkisi. International Journal of New Trends in Arts, Sports and Science Education, 1 (2), 78-90.
• David, S. (2018). Duygusal çeviklik. Zeliha Babayiğit (çev.), İstanbul: Pegasus Yayınları.
• Delen, M. G. (2017). Emek sürecinde son nokta duygusal emek ve tinsel emek. İstanbul: Türkmen.
• Demirtaş Madran, A. (2008). Duygusal ve cinsel kıskançlık açısından temel cinsiyet farklılıkları: Evrimsel yaklaşım ve süregelen tartışmalar. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(3), 300-309.
• DePretis, R., Sonnentag, T. L., Wadian, T. W. & Saeed, Z. (2021). Effects of emotion-related stereotype messages on young women’s experience and expression of emotion. SN Social Sciences, 1(7), 1-13.
• Descartes. R. (2015). Duygular ya da ruh halleri. Çiğdem Dürüşken (çev.), İstanbul: Alfa.
• Diener, M. L. & Lucas, R. E. (2004). Adults’ desires for children’s emotions across 48 countries. Journal of Cross-Cultural Psychology, 35, 525–547.
• Dökmen, Z. (2009). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi.
• Ecevit, Y. (1998). “Türkiye’de ücretli kadın emeğinin toplumsal cinsiyet temelinde analizi”. 75 yılda kadınlar ve erkekler. İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yayını.
• Ecevit, Y. (2003). Toplumsal cinsiyetle yoksulluk ilişkisi nasıl kurulabilir? bu ilişki nasıl çatışabilir?. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 83-88.
• Ecevit, Y. (2011). “Toplumsal cinsiyet sosyolojisine başlangıç”. Yıldız Ecevit ve Nadide Karkıner (ed.). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. (s.2-29). Eshişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Eraydın, A. (1992). Post-fordizm ve değişen mekânsal öncelikler. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Dubno, P. (1985). Attitudes toward women executives: A longitudinal approach. Academy of Management Journal, 28(1), 235-239.
• Fine, C. (2016). Toplumsal cinsiyet yanılsaması. (çev.). Kıvanç Tanrıyar, İstanbul: Sel Yayınları.
• Fischer, A. H. & Manstead, A. S. (2008). “Functions of emotion from an organizational perspective”. N. M. Ashkenasy ve C. L. Cooper (ed.) Research Companion to Emotion in Organizations, (pp. 605-616). Cheltenham, UK: Elgar.
• Ghavami, N. & Peplau, L. A. (2013). An intersectional analysis of gender and ethnic stereotypes: Testing three hypotheses. Psychology of Women Quarterly, 37(1), 113-127.
• Giddens, . (2005). Sosyoloji. haz. Cemal Güzel. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Goleman, D. (2003). Duygusal zekâ neden IQ’dan daha önemlidir? İstanbul: Varlık Yayın.
• Goleman, D. (2019). İşbaşında duygusal zekâ. Haldan Balkara (çev.), İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gökalp, N. (2018). İbn Sina’ya göre duygu. Journal of Analytic Divinity. 2 (2),105-115.
• Gökalp, N. (2019). Duygu felsefesi. Ankara: Atlas.
• Gray, B. (2010). Emotional labour, gender and professional stereotypes of emotional and physical contact, and personal perspectives on the emotional labour of nursing. Journal of Gender Studies, 19(4), 349-360.
• Güngör, M. (2009). Duygusal emek kavramı: Süreci ve sonuçları. Kamu-İş, 1 (1),167-184.
• Hacızade, N. (2012). Bilişsel dilbilim açısından duyguların dili. Konya:Çizgi Yayınları.
• Haines, E. L., Deaux, K. & Lofaro, N. (2016). The times they are a-changing… Or are they not? A comparison of gender stereotypes, 1983-2014. Psychology of Women Quarterly, 40(3), 353-363.
• Hearn, J. & Parkin, W. (2007). “The emotionality of organization violations: gender and relations in practic”. In Gendering Emotions in Organizations: Management, Work and Organisations (pp. 161-182). UK:Macmillan Education.
• Hochschild, A. R. (1983). The managed hearth: Commercialization of human feeling. Berkeley: University of California Press. Hume, D. (2009). İnsan doğası üzerine bir inceleme. Ergün Baylan (çev.). Ankara: Bilgesu.
• Huy, Q. N. (1999). Emotional Capability, Emotional İntelligence, And Radical Change. Academy Of Management Review, 24(2), 325-345.
• Hüseyinli, N. & Hüseyinli, T. (2016). Çocuk bakımının kadın işgücü üzerinde etkileri ve hukuki düzenlemeler. Akdeniz İİBF Dergisi, 16(34), 108-137.
• Ilgaroğlu. M.C. (2019). Ahlaki felsefesi açısından duygu değer ilişkisi. İstanbul:Hiperyayın.
• Izard, C. E., Schultz, D., Fine, S. E., Youngstrom, E. & Ackerman, B. P. (2000). Temperament, cognitive ability, emotion knowledge, and adaptive social behavior. Imagination, Cognition and Personality, 19(4), 305-330.
• James, W. (1884). What is an emotion? Oxford University Press, 9(34), 188-205.
• James, N. (1989). Emotional labour: Skill and work in the social regulation of feelings. The Sociological Review, 37(1), 15-42.
• Kadın İstihdamı İçin Yeni Perspektifler Ve Kadın İşgücüne Muhtemel Talep. (2000). T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü. Ankara: Cem Web Ofset.
• Karabıyık, I. (2012). Türkiye'de çalışma hayatında kadın istihdamı. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(1), 231-260.
• Kavuncu, N. (1987). Bem Cinsiyet Rolü Envanteri'nin Türk toplumuna uyarlama çalışması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kazaz, A. (2019). Duygusal zekâ ve tüketim. İstanbul: Literatürk.
• Keleş, E. & Çepni, S. (2006). Beyin ve öğrenme. Journal of Turkish Science Education, 3(2),66-82.
• Keskin, H., Akgün, A. E. & Yılmaz, S. (2016). Örgütlerde duygusal yetenekler. Ankara: Nobel.
• Kılıçaraslan, F. (2010). On adımda duygusal zekâ. İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kırlı, Ö. (2013). John Locke ve David Hume’un epistemolojisi ve beşeri olanın izahı. UluslararasıYönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(20),99-114.
• Knights, D. & Surman, E. (2008). Addressing the gender gap in studies of emotion. Gender, Work and Organization, 15(1),1-8.
• Kocaoğlu, M. (2018). Aydınlanmayı yeniden düşünmek: Horkheimer ve Adorno. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(03),159-179.
• Koç, B. Şanlı, A. G. & TEMLİ, D. G. (2020). Profesyonel sürücüler ile profesyonel olmayan sürücülerin sürücü öfke düzeylerinin karşılaştırılması. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 5(2), 72-82.
• Koçak, R. (2002). Aleksitimi: Kuramsal çerçeve tedavi yaklaşımları ve ilgili araştırmalar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1),183-212.
• Konrad, S. & Hendl, C. (2005). Duygularla güçlenmek. Meral Taştan (çev.), İstanbul: Hayat Yayınları.
• Köroğlu, V. ve Koç, M. (2017). Stratejik yönetim açısından Taylorizm prensiplerinin zamanımıza yansımaları. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1),1-18.
• Küpers, W. and Weibler, J. (2008). Emotions in organisation: An integral perspective. International Journal of Work Organisation and Emotion, 2 (3), 256-287.
• Mackenzie, S.H. & Kerr, J. H. (2013). Stress and emotions at work: An adventure tourism guide's experiences. Tourism Management, 36, 3-14.
• Maier E., Wilken, R., Schneider, H. & Schneider, G.K. (2012). In the mood to buy? understanding the interplay of mood regulation and congruence in an international context. Marketing Letters, 23(4), 1005-1018.
• Manz, C. C. (2009). Duyguları yönetmenin gücü duygusal disiplin. Nelda Bayraktar (çev.), İstanbul: Arıtan Yayınları.
• Matthews, J. H., Whitehead, P. B., Ward, C., Kyner, M. & Crowder, T. (2020). Florence Nightingale: visionary for the role of clinical nurse specialist. Online J Issues Nurs, 25(2).1-21.
• Mayer, J. D., Salovey, P. & Caruso, D. R. (2004). Emotional intelligence: theory, findings and implications. Psychological Inquiry, 15(3),197-215.
• Miller, K., Greyling, M., Cooper, C., Lu, L., Sparks, K. & Spector, P. E. (2000). Occupational stress and gender : a cross‐cultural study. Stress Medicine,16(5), 271-278.
• Lerner, H. (1999). Öfke dansı. Sinem Gül (çev.), İstanbul: Varlık Yayınları.
• Orser, B. (1994). Sex Role Stereotypes and Requisite Management Characteristics: An International Perspective. Women in Management Review. 9 (4), 11-19.
• Ovali, S. (2014). Küresel rekabet gücü açısından Türkiye’nin konumu üzerine bir değerlendirme. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (13), 17-36.
• Park, K. H., Kim, D. H., Kim, S. K., Yi, Y. H., Jeong, J. H., Chae, Hwang, J. & Roh, H. (2015). The relationships between empathy, stress and social support among medical students. International Journal Of Medical Education, (6),103-108.
• Pini, B. & Mayes, R.(2012). Gender emotions and fly - in fly‐out work. Australian Journal of Social Issues, 47(1),71-86.
• Plant, E. A., Hyde, J. S., Keltner, D. & Devine, P. G. (2000). The gender stereotyping of emotions. Psychology of Women Quarterly, 24(1), 81-92.
• Rafaeli, A. & Worline, M. (2001). “Individual emotion in work organizations”. Social Science İnformation, 40(1), 95-123.
• Rosenwein, B. H. & Cristiani, R. (2019). Duygular tarihi nedir? Kemal Özdil (çev.), İstanbul: Islık.
• Rumi, M. C. (1997). Konularına göre açıklamalı Mesnevî tercümesi (6 Cilt). Şefik Can (çev.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Saklı, A. R. (2013). Fordizm'den esnek üretim rejimine dönüşümün kamu yönetimi üzerindeki etkileri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(44), 107-131.
• Salovey, P. & Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence imagination. Cognition and Personality, 9(3), 185-211.
• Selçuk, G. (2011). Fordist birikim rejimi ve kitle kültürü. Journal of Yaşar University, 6(24), 4130-4152.
• Seçer, H. Ş. (2005). Çalışma yaşamında duygular ve duygusal emek: sosyoloji, psikoloji ve örgüt teorisi açısından bir değerlendirme. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50,813-834.
• Sheets Johnstone, M. (1999). Emotion and movement. A beginning empirical-phenomenological analysis of their relationship. Journal of Consciousness Studies, 6(11-12), 259-277.
• Shields, S. A. (2013). Gender and emotion: What we think we know, what we need to know, and why it matters. Psychology of Women Quarterly, 37(4), 423-435.
• Smith, J. S., Brescoll, V. L. & Thomas, E. L. (2016). “Constrained by emotion: women, leadership and expressing emotion”.in Handbook on well-being of working women. (pp. 209-224). Springer, Dordrecht.
• Smith, T. W. (2018). Duygular sözlüğü. İstanbul: Kollektif Kitap.
• Spinoza, B. (2021). Duyguların gücü. Ahmet Ceylan (çev.),Ankara: Gece Kitaplığı.
• Şenses, F. (2004). Neoliberal küreselleşme kalkınma için bir fırsat mı, engel mi? Kalkınma ve Küreselleşme, 1, 13-54.
• Tabassum, N., & Nayak, B. S. (2021). Gender stereotypes and their impact on women’s career progressions from a managerial perspective. IIM Kozhikode Society & Management Review, 10(2), 192-208.
• Tarhan, N. (2006). Duyguların psikolojisi ve duygusal zekâ. İstanbul: Timaş.
• Tausch, N., Kenworthy, J. B. & Hewstone, M. (2007). The confirmability and disconfirmability of trait concepts revisited: does content matter?. Journal of Personality and Social Psychology, 92(3), 542.
• Titrek, O. (2007). IQ’dan EQ’ya duyguları zekice yönetme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Tran, V. (1998). The role of the emotional climate in learning organisations. The Learning Organization, 5 (2), 99-103.
• Töremen, F. & Çankaya, İ. (2008). Yönetimde etkili bir yaklaşım: Duygu yönetimi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 1(1): 33-47.
• Vučinić, V., Stanimirovic, D., Gligorović, M., Jablan, B. & Marinović, M. (2020). Stress and empathy in teachers at general and special education schools. International Journal of Disability, Development and Education, (1),1-17.
• Weisinger, H. (1998). İş yaşamında duygusal zekâ. Nurettin Süleymangil (çev.). İstanbul: MNS.
• Winter, E. (2018). Akıllı hissetmek duygularımız neden düşündüğümüzden daha rasyoneldir? Peter Onur (çev). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yıldırım, F. & Gül, H. (2021). Toplumsal cinsiyete duygusal bakış. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 23(41), 578-590.
• Yüksel, H. (2014). Çalışma yaşamı ve stres kavramı: Durumsal bir yaklaşım. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(3), 109-131.