Oylum Höyük’ten Mitanni “Common Style” Bir Silindir Mühür Üzerindeki Şematik Erkek Figürleri Çıplak Kahramanlar Mı?

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: XXXIII, 3 - 18, 08.04.2024

Hatice Kübra Ensert

Öz

Mitanni “common style” silindir mühür (OY2000/43), Kilis ili sınırları içindeki Oylum Höyük’ün güney yamacında yüzeyden bulunmuştur. Silindir mühür fritten yapılmıştır, uzunluğu 2,6 cm; genişliği 1,1-1 cm; delik çapı 0,4 cm’dir. Benzer örneklerle MÖ 1450-1325 yılları arasına tarihlendirilebilir. Bu üslubun mühür baskıları şematiktir, kaba oymacılık tarzına sahiptir, motifler sık sık tekrarlanır ve mühür baskıları büyüktür. Mührün sahnesinde yan yana sıralanmış sekiz şematik erkek figürü vardır. Figürler sivri sakallıdır ve bellerinde kuşak olabilecek birkaç çizgi görülür. Onları ikonografik olarak tanımlayabilecek başka hiçbir özellikleri yoktur. Çıplak kahramanlar sakallıdır, yüzlerinin her iki tarafında üç büyük saç lülesi vardır ve bellerindeki kuşaktan başka giysileri yoktur. Lahmu ile özdeş tutulmaktadır. Oylum Höyük silindir mührünün benzeri olan silindir mühürlerdeki şematik figürler dans ettikleri şeklinde yorumlanmaktadır. Klasik-Suriye gliptiğinde (MÖ 19. ve 18. yüzyıllar) dört su çıplak kahramanın el ele bir anafor motifini oluşturdukları tasvirler vardır. Anafor/girdap motiflerinin Su tanrısı El’e özgü olduğu ve bunların Su tanrısını temsil ettikleri kabul edilir. Sanatta söz konusu kahramanların önde tuttukları ellerinden veya bir aryballos içinden omuzlarına kadar sular çıkar ve iki yönde yere dökülür. Onlar oturarak veya ayakta tasvir edilir. Girdabın çevresindeki birkaç sıra çizgiler veya giyoş motifi suyu sembolize eder. İç kısımdaki dört kahraman havaya kaldırdıkları ayakları ile hemen önlerindeki figürü ileriye doğru iterler bu onlara döngüsel bir hareket verir. Oylum Höyük silindir mührü ve benzerleri üzerindeki su çıplak kahramanların omuzları hizasındaki çizgiler de önde tuttukları ellerinden veya aryballoslardan omuzlarına yükselip taşan suları sembolize edebilir. Kassit Dönemine ait Uruk’taki Karaindaş’ın İnnin Mabedinin kalıplanmış tuğla ile yapılmış cephesindeki tanrısal figürlerin ellerinde tuttukları aryballoslardan yükselen sular omuzlarında yatay bir bant şeklinde gösterilmiştir. Bu bant girdap motifinin çevresindeki su çizgilerini hatırlatır ve tanrısallıkları birbirine bağlar. Oylum Höyük ve benzeri silindir mühürler üzerindeki şematik figürler su çıplak kahramanı gibi görünürler. Sahne Klasik-Suriye gliptiğinden etkilenmiş girdap motifinin sanata farklı yansımış geç bir versiyonu olarak yorumlanabilir. Oylum Höyük bu silindir mühürlerin yayılım coğrafyası içinde yer alır.

Anahtar Kelimeler

Oylum Höyük, silindir mühür, Mitanni common style, çıplak kahraman, girdap motifi, Su tanrısı

Kaynakça

• Amiet 1992 Amiet, P., Corpus des cylindres de Ras Shamra-Ougarit II. Sceaux-cylindres en hématite et pierres diverses, Paris.
• Black – Green 1992 Black, J. – A. Green, Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia An Illustrated Dictionary, London.
• Buchanan 1981 Buchanan, B., Early Near Eastern Seals in the Yale Babylonian Collection, New Haven-London.
• CAD 9 Oppenheim, A. L., The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago, 9, L, Chicago.
• Collon 1975 Collon, D., The Seal Impressions from Tell Atchana/Alalakh, Neukirchen-Vluyn.
• Collon 1981 Collon, D., “The Aleppo workshop, A seal cutters’ workshop in Syria in the second half of the 18th Century B. C.”, Ugarit-Forschungen 13, 33-43.
• Collon 1982 Collon, D., The Alalakh Cylinder Seals A new catalogue of the actual seals excavated by Sir Leonard Woolley at Tell Atchana, and from neighbouring sites on the Syrian-Turkish Border, BAR International Series 132, Oxford.