Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Sınıf İçi Ders İşleme Sürecindeki Soru Sorma Tekniklerinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 37 Sayı: 1, 189 - 207, 26.06.2018

Güneş Kılınç , Hüseyin Çalışkan

Öz

Bu araştırmada, sosyal bilgiler
öğretmenlerinin sınıf içi ders işleme süreçlerindeki soru sorma tekniklerini
incelemek ve örneklerle betimleyerek yorumlamak amaçlanmıştır. Araştırma nitel
araştırma yöntemlerinden biri olan durum çalışması deseni kullanılarak
gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın katılımcıları Sakarya ili sınırları içinde
görev yapmakta olan dört sosyal bilgiler öğretmenidir. Öğretmenlerden biri özel
okulda diğerleri devlet okulunda çalışmaktadır. Araştırmacılar tarafından
geliştirilmiş olan “Gözlem Formu”, “Görüşme Formu” ve gözlem yapılan derslerin
kayıt altına alındığı “Video kayıtları” veri toplama araçlarıdır. Veri toplama
araçları benzer çalışmalar incelendikten sonra oluşturulmuş ve alan
uzmanlarının görüş ve önerileri doğrultusunda şekillendirilmiştir. Araştırma
kapsamında dört sosyal bilgiler öğretmeni her biri sekiz saat olmak üzere
toplam 32 ders saati gözlemlenmiş ve tüm ders süreci kamera ile kayıt altına
alınmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Elde edilmiş
olan veriler daha önceden belirlenmiş temalar doğrultusunda özetlenmiş ve
yorumlanmıştır. Tüm video ve ses kayıtları transkript edilmiştir. Araştırmaya
katılan öğretmenler genel olarak bekleme süresine dikkat etmişler ve cevaplar
karşısında pekiştirme, geçiş soruları, ipuçları verme gibi teknikler
kullanmışlardır. Sorulara verilen cevaplar yanlış veya eksikse öğretmenler
ipuçları vermiş ve kısmen de olsa açıklama istemişlerdir. Sorulara hiç cevap
verilmediğinde aynı soru başka öğrencilere sorulmuş en sonunda öğretmen
tarafından cevaplanmıştır. İpuçları ve ek sorular da genelde sınıfa
yöneltilmiştir. Sınıf içi ders süreçlerinde öğrenci cevaplarına karşı
öğretmenlerde azarlama, kaşlarını çatma gibi olumsuz tepkiler
gözlemlenmemiştir. 

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, öğretmen, soru sorma teknikleri, bekleme süresi

Kaynakça

• Referans10 Gözütok, F.D. (2006). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Ekinoks Yayıncılık.
• Referans11 Güler, A. & Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, S. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Referans12 Küçükahmet, L. (2014). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık
• Referans13 Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Ed.). Nobel.
• Referans14 Öztürk, C. (2006). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. Öztürk, C. (Editör). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi yapılandırmacı bir yaklaşım içinde (s.21-50). Ankara: Pegem A Yayıncılık
• Referans15 TDK. (2000). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Referans16 Selçuk, Z. (2001). Okul deneyimi ve uygulama. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• Referans17 Senemoğlu, N. (1997). Gelişim öğrenme ve öğretim. Ankara: Spot Matbaacılık.
• Referans18 Şevik, M (2004). Yabancı dil öğretiminde soru sorma teknikleri ve önemi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (8), 130-149.
• Referans19 Yeşil, R. (2008a). Sosyal bilgiler derslerinde öğretmen ve öğrenci soruları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (1). 59-72.
• Referans1 Açıkgöz Ün, K. (2014). Aktif öğrenme. İzmir: Biliş Yayınevi.
• Referans20 Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Referans2 Baş, Ö. (2010). Öğretmenlerin sınıf içinde kullandığı sözel ifadeler ve sözel olmayan davranışların analizi üzerine nitel bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Referans3 Baysen, E. & Soylu, H. & Baysen, F. (2003). Soru sorma ve dinleme Süresi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 11 (1), 53-58.
• Referans4 Baysen, E. (2006). Öğretmenlerin sınıfta sordukları sorular ile öğrencilerin bu sorulara verdikleri cevapların düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 21-28.
• Referans5 Büyükalan F., S. (2002). Soru-cevap yöntemine ilişkin öğretimin öğretmenlerin soru sorma düzeyi ve tekniklerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Referans6 Büyükalan Filiz, S. (2004). Öğretmenler için soru sorma sanatı. Ankara: Asil Yayın Dağıtım
• Referans7 Çalışkan, H. (2011). Öğretmenlerin hazırladığı sosyal bilgiler dersi sorularının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 36 (160), 120-132.
• Referans8 Demirkaya, H. (2011). Sosyal bilgilerde düşünme ve soru sorma becerileri. B. Tay & A. Öcal (Editör). Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 400-434). Ankara: Pegem Akademi
• Referans9 Dökmen, Ü. (2003). İletişim çatışmaları ve empati. İstanbul: Sistem yayıncılık.