Kız Öğrencilerin Bilim İnsanı Cinsiyetine Yönelik Algılarını ve Bilim İnsanı Olma İsteklerini Etkileyen Faktörler

Yıl 2019, Cilt: 38 Sayı: 1, 190 - 214, 28.06.2019

Sema Özdeş , Oktay Aslan

Öz

Bu araştırmanın amacı ortaokul kız öğrencilerinin
bilim insanı cinsiyetine yönelik algılarına ve bilim insanı olma isteklerine
etki eden faktörlerin tespit edilmesidir. Bu nedenle araştırmada, nitel
araştırma yöntemlerinden biri olan fenomenografik araştırma yöntemi tercih
edilmiştir. Araştırmaya Konya merkezde bulunan altı ortaokulda 2013-2014
öğretim yılında 5-8. sınıflarda öğrenim gören 377 kız öğrenci katılmıştır.
Veriler Bir Bilim İnsanı Çiz Testi (Draw-A-Scientist-Test-DAST), açık uçlu
sorular ve yarı yapılandırılmış görüşmeler aracılığıyla toplanmıştır. Veriler
içerik analizi tekniğiyle analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda erkek bilim
insanı çizimlerinin ön planda olduğu, özellikle görsel medyanın ve yazılı
kaynakların kız öğrencilerin erkek bilim insanı çizmelerine neden olduğu tespit
edilmiştir. Kız öğrencilerin kadın bilim insanı çizmelerine neden olan
faktörler incelendiğinde ise, en ön plana çıkan iki faktörün geleneksel cinsiyet
kalıplarına tepki ve gelecekte bilim insanı olma isteği olduğu görülmüştür.
Mevcut araştırmada farklı ilgi alanları, olumsuz tutumlar ve olumsuz benlik
algısı faktörleri ön planda olmakla birlikte; görsel medyadan olumsuz örnekler,
güvenlik kaygıları, öğretmenin bilim insanını sunuş biçimi ve geleneksel
cinsiyet kalıpları faktörlerinin öğrencinin çizdiği bilim insanının
cinsiyetinden bağımsız olarak bilim insanı olma isteğine olumsuz etki ettiği
görülmektedir. Bilim, fen ve teknoloji konularına ilgi ve faydalı olma isteği
faktörleri ön planda olmakla birlikte; saygı ve tanınma ihtiyacı, olumlu benlik
algısı, favori bilim insanını örnek alma, görsel medyanın olumlu etkisi
faktörlerinin ise, öğrencinin çizdiği bilim insanının cinsiyeti ne olursa
olsun, bilim insanı olma isteğine olumlu etki ettiği görülmektedir. Bu
araştırmada ulaşılan sonuçlar, literatürdeki ‘kız öğrencilerin bilim insanı
olmak istemedikleri için erkek bilim insanı çizdikleri’ iddiasını
çürütmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Bilim insanı algısı, Bir bilim insanı çiz testi, Bilim insanı cinsiyeti, Kariyer seçimi, Kız öğrenci

Kaynakça

• Aina, E. O., & Cameron, P. A. (2011). Why does gender matter? Counteracting stereotypes with young children. Dimensions of Early Childhood, 39(3), 11-19.
• Avraamidou, L. (2013). Superheroes and supervillains: reconstructing the mad-scientist stereotype in school science. Research in Science & Technological Education, 31(1), 90-115.
• Bang, E, J., Wong, S. S., & Jeffery, T. D. (2014). High school students’ stereotypic images of scientists in South Korea. MIJE, 4(1), 96-112.
• Balçın, M.D., & Ergün, A. (2018). Secondary school students’ perceptions and attitudes about scientists. European Journal of Education Studies, 4(4), 66-93.
• Barman, C. R. (1997). Students' views of scientists and science: Results from a national study. Science and Children, 35(1), 18-23.
• Benli, E., Dökme, İ., & Sarıkaya, M. (2011). The effects of technology teaching materials on students’ image of scientists. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 2371–2376.
• Bernard, P., & Dudek, K. (2017). Revisiting students’ perceptions of research scientists – outcomes of an indirect draw - a – scientist test (INDAST). Journal of Baltic Science Education, 16(4), 562-575.
• Buldu, M. (2006). Young children's perceptions of scientists: a preliminary study. Educational Research, 48(1), 121-132.
• Chambers, W. D. (1983). Stereotypic images of the scientist: the draw-a-scientist test, Science Education, 67(2), 255-265.
• Cherney, I., Seiwert, C., Dickey, T., & Flichtbeil, J. (2006). Children’s drawings: A mirror to their minds. Educational Psychology: An International Journal of Experimental Educational Psychology, 26(1), 127-142.
• Christidou, V., Bonoti, F.,& Kontopoulou, A. (2016). American and Greek children’s visual images of scientists: enduring or fading stereotypes?. Sc i & Educ, 25, 497-522.
• Emvalotis, A., & Koutsianou, A. (2018). Greek primary school students’ images of scientists and their work: has anything changed? Research In Science & Technological Education, 36(1), 69-85.
• Farland-Smith, D. (2009). How does culture shape students’ perceptions of scientists? Cross-national comparative study of American and Chinese elementary students. Journal of Elementary Science Education, 21(4), 23-42.
• Gottfredson, L. S. (1996). Gottfredson's theory of circumscription and compromise. D. Brown & L. Brooks (Ed.), Career choice and development içinde (179-232. ss.). San Francisco: Jossey-Bass.
• Karaçam, S., Aydın, F., & Digilli, A. (2014). Fen ders kitaplarında sunulan bilim insanlarının basmakalıp bilim insanı imajı açısından değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 606-627.
• Karaçam, S. (2015). Beyond inquiry science program: It’s relevance in changing students’ stereotypical images about scientist. International Journal of Social Sciences & Education, 5(2), 203-217.
• Karaçam, S., & Digilli Baran, A. (2017). The origins of perceptions regarding gender of scientist among secondary school students. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(3), 727-744.
• Kaya, N. O., Doğan, A., & Öcal, E. (2008). Turkish elementary school students’ images of scientists. Eurasian Journal of Educational Research, 32, 83-100.
• Klepsch, M., & Logle, L. (1982). Children draw and tell. New York: Brunner-Routledge.
• Losh, S. C, Wilke, R., & Pop, M. (2008). Some methodological issues with “Draw a Scientist Tests” among young children. International Journal of Science Education, 30(6), 773-792.
• Mallen, I. R., & Escalas, M. T. (2012). Scientists seen by children: A case study in Catalonia, Spain. Science Communication, 34(4), 520–545.
• Mead, M., & Metraux, R. (1957). Image of the scientist among high school students, Science, 126, 385-390.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (Çev. Ed. S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: SAGE.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Moeller A., H., Krough, L. B., & Lykkegaard, E. (2013). Identity matching to scientists: Differences that make a difference?. Research In Science Education, doi: 10.1007/s11165-013-9391-9.
• Narayan, R., Park, S., Peker, D., & Suh, J. (2013). Students’ images of scientists and doing Science: An international comparison study. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 9(2), 115-129.
• Newton, L., & Newton, D. (1998). Primary children’s conceptions of science and the scientist: Is the impact of a national curriculum breaking down the stereotype?. International Journal of Science Education, 20(9), 1137-1149.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD).(2015). “Executive summary” in the ABC of gender equality in education: Aptitude, behaviour, confidence. Paris: OECD Publishing.
• Patton, M.Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Çev. Ed. M. Bütün, S.B. Demir). Ankara: Pegem Akademi.
• Rawson, C. H., & McCool, M. A. (2014). Just like all the other humans? Analyzing images of scientists in children’s trade books. School Science and Mathematics, 114(1), 10-18.
• Saldana, J. (2009). The coding manual for qualitative researchers. London: Sage.
• Song, J., & Kim, K. S. (1999). How Korean students see scientists: The images of the scientist. International Journal of Science Education, 21(9), 957-977.
• Stake, R.E. (2010). Qualitative research: studying how things work. London: The Guilford Press.
• Steinke, J., Lapinski, M. K., Crocker, N., Zietsman-Thomas, A., Williams, Y., Evergreen, S. H., & Kuchibhotla, S. (2007). Assessing media influences on middle school–aged children’s perceptions of women in science using the draw-a-scientist test (DAST), Science Communication, 29(1), 35-64.
• Tuckman, B. W. (1974). An age-graded model for career development education. Journal of Vocational Behavior, 4(2), 193-212.
• Wong, B. (2015). Careers “from” but not “in” science: Why are aspirations to be a scientist challenging for minority ethnic students? Journal of Research in Science Teaching, 52(7), 979-1002.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.