Ortaokul Matematik Dersi Öğretim Programları Cebir Öğrenme Alanındaki Kazanımların Bilişsel İstem Düzeylerindeki Eğilimler

Yıl 2022, Cilt: 41 Sayı: 1, 223 - 274, 30.06.2022

Semra Polat Yüksel Dede

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokul matematik dersi öğretim programlarınında yer alan cebir kazanımlarının bilişsel istem düzeylerini incelemektir. Çalışmada ayrıca, öğretim programlarında yer alan kazanımların bilişsel istem durumlarının eğiliminin nasıl olduğunun belirlenmesi üzerinde durulmuştur. Nitekim, kazanımların öğretim programlarında yetiştirilmesi hedeflenen bireylerde olması istenilen bilişsel, duyuşsal birçok özelliği kapsadığı ve matematik öğretim programlarındaki kazanımların bilişsel istem seviyelerinin belirlenmesinin öğretim süreçlerinde iyileştirici düzenlemeler ve uluslar arası sınavlardaki düzeylerle karşılaştırma yapılmasına imkan tanıması açısıdan kritik bir önem taşıdığı düşünülmektedir. Bu amaçla bu çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılarak yürütülmüştür. Bu kapsamda, 2005, 2009, 2013 ve 2018 yıllarında geliştirilen 4 ortaokul matematik öğretim programının 6, 7 ve 8., sınıf düzeylerindeki cebir öğrenme alanına ait kazanımlar, araştırmacılar ve matematik eğitimi üzerine çalışan 5 uzman tarafından incelenmiştir. Verilerin analizi, bilişsel istem düzeyleri analiz çerçevesine göre yapılmıştır. Analiz sonuçları, cebir kazanımlarının bilişsel istem durumlarının öğretim programı ve sınıf seviyesine dayalı olarak, frekans sıklıklarının değişebildiği durumların olduğunu göstermektedir. Örneğin, 6.sınıf ilişkilendirmeye dayanan işlemler düzeyi kazanımlarının (Y-İ) 2005, 2009 öğretim programlarında benzer frekansta olmasına rağmen, 2013 ve 2018 öğretim programlarında artış eğilimi göstererek aynı frekansta yer aldığı görülmüştür. Diğer açıdan tüm öğretim programlarının 6, 7 ve 8. sınıf seviyelerindeki cebir kazanımlarının çoğunlukla ilişkilendirmeye dayanan işlemler düzeyine (Y-İ) yönelik olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca ezberleme düzeyi kazanımlarına nerdeyse yer verilmediği tespit edilmiştir. Öğretim programcıları tarafından hazırlanan öğretim programlarında bilişsel istem açısından her sınıf düzeyinde, farklı bilişsel istem düzeylere çıkabilecek kazanımlara, bilişsel farklılıkları dikkate alacak şekilde yer verilmesi tavsiye edilmiştir. Bunun dışında, analiz sonuçlarına dayalı olarak ileri araştırmalar için bazı öneriler de yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

matematik öğretim programları, bilişsel istem düzeyi, kazanımlar, sınıf düzeyi

Examining Trends in the Cognitive Demand Levels of the Attainments of Algebra Learning Domain in the Middle School Mathematics Curriculum

Öz

The purpose of this study using the document analysis method is to study the trends in the cognitive demand levels of the attainments in the algebra learning domain of middle school mathematics course curriculums. In this sense, in the current study, the attainments of the algebra learning domain at the Grades 6-8 of four middle school mathematics curricula developed in 2005, 2009, 2013, and 2018 were analyzed according to content analysis by researchers and mathematics education experts. The analysis results have pointed out that the attainments in the algebra learning domain vary according to the curriculum and grade level of cognitive demands. Also, some suggestions have been also made for further research based on the results.

Anahtar Kelimeler

Algebra learning domain, attainment, cognitive demand level, grade level

Kaynakça

• Ata, B. (2009). Sosyal bilgiler ünitesi kavramı üzerine bazı düşünceler. R. Turan, A. M. Sünbül & H. Akdağ (Eds.), Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar (s.43-53). Ankara: Pegem A. Ayvacı, H. Ş., & Er-Nas, S. (2009). Öğretmen kılavuz kitaplarının yapılandırmacı kurama göre öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 3(2), 212-225.
• Baki, A. (2008). Kuramdan uygulamaya matematik eğitimi. Ankara: Harf Eğitim.
• Başol, G., Balgalmış, E., Karlı, M. G., & Öz, F. B. (2016). TEOG sınavı matematik sorularının MEB kazanımlarına, TIMSS seviyelerine ve yenilenen Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(3), 5945-5967.
• Bekdemir, M., Selim, Y. (2008). Revize edilmiş Bloom Taksonomisi ve cebir öğrenme alanı örneğinde uygulaması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 185-196.
• Berberoğlu, G., Arıkan, S., Demirtaşlı, N., İş Güzel, Ç. ve Özgen Tuncer, Ç. (2009). İlköğretim 1.-5. sınıflar arasındaki öğretim programlarının kapsam ve öğrenme çıktıları açısından değerlendirilmesi. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama Dergisi, 1, 9-48.
• Çelik, S., Ümit, K. U. L., & Uzun, S. Ç. (2018). Ortaokul Matematik Dersi Öğretim Programındaki kazanımların Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 775-795.
• Danişman, Ş., & Karadağ, E. (2015). Öğrenme alanları ve kazanımlar bağlamında 2005 ve 2013 beşinci sınıf matematik öğretim programlarının karşılaştırılması. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 6(3), 380-398.
• Dikkartın Övez, F. T., & Mert Uyangör, S. (2012). 7. Sınıf matematik öğretim programının değerlendirilmesi: Kazanımlara ulaşılabilirlik ve kazanım örüntüleri açısından. 12 (23), 447-473.
• Ertürk, S. (1998). Eğitimde Program Geliştirme (10. Baskı). Ankara: Meteksan.
• Gagne, R. M. (1984). Learning outcomes and their effects: Useful categories of human performance. American Psychologist, 39(4), 377.
• Houang, R. T., & Schmidt, W. H. (2008). TIMSS international curriculum analysis and measuring educational opportunities. 3rd IEA International Research Conference. Taipei: Chinese Taipei. Retrieved from http://Www.Iea.Nl/Fileadmin/User_upload/IRC/IRC_2008/Papers/IRC2008_Houang_Schmidt.Pdf.
• İncikabı, L., Ayanoğlu, P., Aliustaoğlu, F., Tekin, N., & Mercimek, O. (2016). Ortaokul matematik dersi öğretim programı kazanımlarının TIMSS bilişsel alanlarına göre değerlendirilmesi. Elementary Education Online, 15(4), 1149-1163.
• İşeri, A. (2019). Uluslararası PISA yeterlikleri ve Türkiye öğretim programları kazanımları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 392-418.
• Kablan, Z., Baran, T., & Hazer, Ö. (2013). İlköğretim matematik 6-8 öğretim programInda hedeflenen davranIşların bilişsel süreçler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 347-366.
• King, J. A., & Evans, K. M. (1991). Can we achieve outcome-based education. Educational leadership, 49(2), 73-75.
• Kraiger, K., Ford, J. K., & Salas, E. (1993). Application of cognitive, skill-based, and affective theories of learning outcomes to new methods of training evaluation. Journal of applied psychology, 78(2), 311.
• Krathwohl, D. R. (1964). The Taxonomy of educational objectives- Its use in curriculum building. In C. Lindval, (Ed.), Defining Educational Objectives. University of Pittsburgh Press, pp. 19-36.
• Kutlu, Ö., Yalçın, S., & Pehlivan, E. B. (2010). İlköğretim programında yer alan kazanımlara dayalı soru yazma ve puanlama çalışması. İlköğretim Online, 9(3), 1201-1215.
• Küçükahmet, L. (2009). Program geliştirme ve öğretim. 24. Baskı, Ankara: Nobel.
• Malan, S. P. T. (2000). The new paradigm of outcomes-based education İn perspective. Journal of Family Ecology and Consumer Sciences/Tydskrif vir Gesinsekologie en Verb¬ruikerswetenskappe, 28(1).
• MEB (2005). İlköğretim matematik dersi 6-8. sınıflar öğretim programı, Ankara.
• MEB. (2009). İlköğretim matematik dersi 6-8. sınıflar öğretim programı. Ankara.
• MEB. (2018). Matematik dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara.
• MEB. (2013). Ortaokul matematik dersi (5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara.
• MEB (2009). Türkçe dersi öğretim programı kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları.
• Ornstein, A. C., & Hunkins, F. P. (2009). Curriculum: foundations, principles and issues. (5th Ed.). New Jersey: Pearson Education Inc.
• Polat, S. (2021). Ortaokul matematik ders kitaplarındaki matematiksel görev türlerinin bilişsel istem düzeyleri açısından İncelenmesi: Cebir öğrenme alanı . Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Remillard, J. T., & Heck, D. J. (2014). Conceptualizing the curriculum enactment process in mathematics education. Zdm, 46(5), 705-718.
• Sağlamöz, F., & Soysal, Y. 2018 İlköğretim Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programlarının Kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne Göre İncelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 111-145.
• Stein, M. K., Smith, M. S., Henningsen, M. A. ve Silver, E. A. (2000). Implementing standards-based mathematics instructions: a casebook for professional development. New York: Teachers College.
• Sönmez, V. (2001). Program geliştirmede öğretmen el kitabı (9. Baskı). Ankara: Anı.
• The Organization for Economic Co-operation and Development [OECD], (2012). Programme for international student assessment (PISA) results from PISA 2012 problem solving. Country Note, Turkey. https://www.oecd.org/PISA/keyfindings/PISA-2012-resultsturkey. pdf adresinden erişilmiştir.
• Törnroos, J. (2005). Mathematics textbooks, opportunity to learn and student achievement. Studies in Educational Evaluation, 31(4): 315–327.
• Turan A., Kaplan M., Barlak D., Laçin E., Akın P., Unvan C., Sağlam E. & Aslan S., (2010). Yükseköğretimde yeniden yapılanma: 66 soruda bologna süreci uygulamaları (Ed. Erdoğan A.). Yüksek Öğretim Kurulu. Ankara. https://bologna.yok.gov.tr/files/ce63c-4b383ae852dce0a9b17bac57c6e.pdf 15.01.2014 tarihinde ulaşılmıştır.
• Resmî Gazete. (2014). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. Kabul Tarihi: 26/7/2014.
• Russell, M. K., & Airasian, P. W. (2012). Classroom assessment: concepts and applications (7th Ed.). New York: Mcgraw-Hill.
• Varış, F. (1998). Temel kavramlar ve program geliştirmeye sistematik yaklaşım. A. Hakan, (Yay. haz.). Eğitim Bilimlerinde yenilikler içinde (ss. 3-19). Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1016.
• Van de Walle, J. A., Karp, K. S., Bay-Williams, J. M., Wray, J., & Brown, E. T. (2019). Elementary and middle school mathematics: Teaching developmentally (10th ed.). New York, NY: Pearson Education Inc.