“Yön”ünü Arayan Sol: Kalkınmada Eklektik Deneyimleme

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 40, 2896 - 2923, 01.08.2021

Emre Sürer Gökhan Göktürk

https://doi.org/10.26466/opus.854387

Öz

Bu makale, 1960’lı yılların Türkiye’sinde, ideolojik biçimlenme çabaları içinde, sol açmazlara bir yönelim kazandırmak amacıyla ortaya çıkmış Yön hareketini konu edinmektedir. Yön, başlangıçta küçük bir aydın grubunun bir araya gelmesiyle oluşan harekettir. Hareket, kendisini çıkardıkları Yön isimli dergi etrafında ifade etmektedir. Milliyetçilik, kalkınma ve sosyalizm temel tartışma temalarını oluşturmaktadır. Bu konuların ortaya çıkması kendiliğinden değil tarihsel bir sürekliliğin gerekliliğidir. Türk modernleşmesinin bütün sancılarını içinde barındırmaktadır. 1960’lı yılların başlıca sorunsallarından biri de kalkınma problemidir. Yön hareketinin kalkınmaya yönelik uygulamak istediği temel reçete sosyalizmdir. Ancak sosyalizm Batı’da ortaya çıktığı tarihsel koşullar ile değil Türkiye’ye özgü toplumsal koşulların yarattığı farklılaşmalar üzerine ele alınmaktadır. Başlıca yerli tavır ise Kemalizm ve sosyalizmin eklektik bir çaba içinde sunulmasıdır. Kemalizm’in emperyalizme karşı verdiği bağımsızlık savaşı üzerinde sosyalizmin ilkeleri bütünleştirilmek istenmektedir. Hareket, milli ekonomi temelinde anti-emperyalist bir kalkınmanın ancak milliyetçi bir yaklaşımla gerçekleşebileceğini savunmaktadır. Kemalizm, sosyalizm ve milliyetçilik fikirleri üzerine kurulu hareketin kalkınma modeli bu anlamda Türk tipi bir sosyalizmdir.

Anahtar Kelimeler

Yön Dergisi, Kalkınma, Sosyalizm, Türk Modernleşmesi, Milliyetçilik

The Left Seeking for its Tack: The Eclectic Experience in Development

Öz

The article aims to explain The Yön Movement which arises for giving a direction to the left deadlocks in Turkey of 1960s. The Yön Movement is formed by consisted of a small group of intellectuals at the beginning. The movement who express themselves around the Yön Journal which they published. Their fundamental themes of discussion consist of nationalism, development and socialism. In 1960s, one of the major problematical issues of Turkish Left was the development problem. The basic solution offered by the Yön movement for development problem is socialism. This socialist ideology comprising a local attitude is the presentation of Kemalism and Socialism in an eclectic effort. It is desired to integrate the independence war of Kemalism against imperialism on the principles of socialism. While The Yön Movement approaches to the economic part of socialism through development, it approaches to the ideological part of socialism focusing to differentiated processes of social groups not focusing of intersecting factors of historical conditions which like socialist sides of the day did. In this sense, the socialist solution of The Yön Movement involves the structure of Turkish society and the historical conditions which pave the way for this. The movement argues that an anti-imperialist development on the basis of a national economy can only come true with a nationalist approach. The development model of the movement based up on the ideas of Kemalism, socialism and nationalism in this sense is a socialism of Turkish style.

Anahtar Kelimeler

Yön Journal, Development, Socializm, Turkish Modernization, Nationalizm

Kaynakça

• Akgündüz, A. ve Öztürk, S. (1999). Bilinmeyen Osmanlı, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Aren, S. (1962a). Halkçılık ilkesi ve Sosyalizm. Yön, 47, 5.
• Aren, S. (1962b). Atatürk'ün özlediği Türkiye'yi kurabildik mi? Yön, 47, 13.
• Aren, S. (1962c). Devletçilik. Yön, 11, 18.
• Aren, S. (1962d). Sınır meseleleri. Yön, 5, 16.
• Aren, S. (1963). Dernek ve sosyalizmin meseleleri. Yön, 60, 3.
• Aşçıoğlu, A. (1966). Sosyalizm ve işçiler. Yön, 173, 10.
• Ataöv, T. (1962). Türk sosyalizmine doğru. Yön, 12, 14.
• Avcıoğlu, D. (1961). Kemer sıkalım.... Yön, 1, 3.
• Avcıoğlu, D. (1962a). Sosyalizm anlayışımız. Yön, 36, 3.
• Avcıoğlu, D. (1962c). Bildiri. Yön, 12, 11.
• Avcıoğlu, D. (1963). Sosyalizmden önce Atatürkçülük. Yön, 69, 8.
• Avcıoğlu, D. (1963a). Açık oturum. Yön, 75, 9.
• Avcıoğlu, D. (1964a). Yabancı sermaye ile kalkınma efsanesi. Yön, 80, 8.
• Avcıoğlu, D. (1966). 27 Mayıs. Yön, 165,.3.
• Avcıoğlu, D. (1966b). Rejimin geleceği. Yön, 167, 3.
• Avcıoğlu, D. (1987). Türkiye’nin düzeni; Dün-bugün-yarın, (Cilt 1), İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Aydemir, Ş. S. (1962). Komünizmle mücadele. Yön, 38, 8.
• Aydemir, Ş. S. (1962a). Türk Sosyalizmi ve Fikir Atatürkçülüğü. Yön, 7, 7.
• Aydemir, Ş. S. (1962b). Sosyal Devlet: Türk Sosyalizmi. Yön, 40, 20.
• Aydemir, C. ve Güneş, H. H. (2006). Merkantilizmin ortaya çıkışı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 136-158.
• Aydın, S.- Ünüvar, K. (2014). ATÜT tartışmaları ve sol, Edt. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce (Cilt 8), İstanbul: İletişim Yayınları, 1082-1088.
• Barkan, Ö. L. (1960). Türkiye'de toprak meselesi, İstanbul: Gözlem Yayınları.
• Belli, M. (1970). Yazılar, 1965-197*, Ankara: Sol Yayınları.
• Berkes, N. (1965). Batıcılık, ulusculuk ve toplumsal devrimler: XI. Yön, 108, 8.
• Berkes, N. (1972). Türkiye iktisat tarihi, C.I, 2. Baskı, İstanbul: Gerçek Yayınevi. Bildiri. (1962b). Yön, 11, s.12-13
• Bloch, M. (2015). Feodal toplum, (Kılıçbay M. Ali, Çev.), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bulutoğlu, K. (1962). Devletçilikten vazgeçemeyiz çünkü. Yön, 8, 13.
• Bursa, Z. (2011). Türkiye solunda kalkınma düşüncesi, İstanbul: Versus Yayınları.
• Coşkun, İ. (1997). Modern devletin doğuşu, İstanbul: Der Yayınları, 183.
• Dinler, D. (2009). Türkiye’de güçlü devlet geleneği tezinin eleştirisi. Praksis, 9, 17-54.
• Divitçioğlu, S. (1981). Asya üretim tarzı ve Osmanlı toplumu, İstanbul: Sermet Matbaası.
• Garauduy, R. (1965). İslam sosyalizmi ve Marksizm, Yön, 117, 8.
• Godelier, M. (1993). Asya tipi üretim tarzı, (Atilla Tokatlı, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Göktürk, G. (2012), 1946-1980 yılları arasında siyaset sosyolojisi açısından Cumhuriyet Halk Partisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hilav, S. (1966). “Önsöz”, Marx, Karl, Türkiye Üzerine (Şark Meselesi), (Selahattin Hilav ve Atilla Tokatlı, Çev.). İstanbul: Gerçek Yayınevi, 5-12.
• İktisadi Kalkınmada Öncü Kim Olmalıdır?. (1962a). Yön, 4, 7.
• İnsel, A. (1996). Düzen ve kalkınma kıskacında Türkiye, (Sönmezay, Ayşegül, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları,
• İpekçi, A. (1962a). Sosyalizm, Komünizmin zehri mi, panzehri mi?. Yön, 5, 7.
• Karan, M. (1962). Kemalizm: Türk Sosyalizmi, Yön, 39, 6.
• Karpat, K. (2016). Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller, 7. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kaya, K. (1966). Sosyalistler Ne Yapmalıdır?. Yön, 172,11.
• Kazgan, G. (1962). Kalkınmanın ABC'si/aydının sorumluğu. Yön, 8, 8.
• Keyder, Ç. (2014). Türkiye'de devlet ve sınıflar, 19. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kışlalı, A. T. (1966). Batı tipi demokrasi ve azgelişmiş ülkeler. Yön, 165, 16.
• Kıvılcımlı, H. (2007). Türkiye’de Kapitalizmin gelişimi, İstanbul: Sosyal İnsan Yayınları.
• Küçükömer, İ. (2007). Düzenin yabancılaşması, 5. Baskı, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Mardin, Ş. (1992). Din ve ideoloji, 5. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marx, K. (1979). Grundrisse, (Sevan Nişanyan, Çev.). İstanbul: Birikim Yayıncılık.
• Marx, K. (2011). Kapital, Cilt I, (Mehmet Selik, Çev.). Nail Satlıgan, İstanbul: Yordam Kitap.
• Naci, F. (1965). Az gelişmiş ülkeler ve Sosyalizm. Yön, 114, 10.
• Oğuz, İ. H. (1962). Sosyalizm ve Milliyetçilik. Yön, 31, 7.
• Öksüz, E. (1980). Feodal düzen ve sosyal değişmeler, Sosyoloji Konferansları Dergisi, 18, 81-92.
• Özgür, Ö. (1972). 100 soruda Türkiye'de Kapitalizmin gelişmesi, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Pamuk, Ş. (2013). Osmanlı ekonomisi ve kurumları, 4. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Peker, H. S. (2015). Avrupa’da merkantilist uygulamalar ve Osmanlı ekonomisi ile bir karşılaştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(12), 1-12.
• Selçuk, İ. (1962). Marksist iş adamları. Yön, 33, 5.
• Selçuk, İ. (1965a). En tutarlı silah. Yön, 134, 5.
• Soysal, M. (1962). Milliyetçilik. Yön, 4, 11.
• Soysal, M. (1964). Çıktık Açık Alınla. Yön, 83, 3.
• Soysal, İ. (1962). Ordu. Yön Dergisi, , 43, 7.
• Stalin, J. (2013). Diyalektik ve tarihi materyalizm, (Hasan İhsan, Çev.). Ankara: Alter Yayıncılık.
• Şahin, H. (2013). Osmanlı tımar sisteminin menşei meselesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 58-74.
• Şen, M. E. ve Türkmenoğlu M. A. (2012). Avrupa Feodalitesi ile Osmanlı Tımar Sistemi üzerine bir mukayese. The Journal of Academic Social Science Studies, 4, 189-204.
• Şenel, A. (1962). Liberal sistemin fiyaskosu. Yön, 3, 2.
• Tahir, K. (1967). Devlet ana, İstanbul: Bilgi yayınevi.
• Tanju, S. (1966). Gidişin ne tarafa. Yön, 185, 7.
• Tanyol, C. (1966). Sömürge demokrasilerinin nitelikleri. Yön, 174, 16.
• Timur, T. (1962). Demokrasi ve demokrasi. Yön, 25, 13.
• Timur, T. (1962a). Çarpışan İki Tez”, Yön, 6, 16.
• Yalçın, A. (1967). Aşırı solda çatlama. Yön, 197, 2.
• Yön'ün Sosyalizmi Konusunda Açık Oturum. (1962). Yön, 7, 10-11.