Planlı Davranış Kuramı Bağlamında Mutfak Çalışanlarının Coğrafi İşaretli Gıda Ürünlerini Kullanma Niyeti

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: Human Behavior and Social Institutions, 1073 - 1083, 30.10.2023

Deniz Kaya Nihan Akdemir

https://doi.org/10.26466/opusjsr.1350567

Öz

Bu araştırmanın amacı, Planlı Davranış Kuramı kapsamında otel işletmelerinde görev yapan mutfak çalışanlarının coğrafi işaretli gıda ürünlerini kullanmaya yönelik niyetlerinin ve niyetlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesini sağlamaktır. Araştırma kapsamında, çalışanların coğrafi işaretli gıda ürünlerine karşı sahip oldukları aşinalıkları ile bu ürünleri kullanma niyetleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışma alanı olarak İstanbul ilinde yer alan 4 ve 5 yıldızlı otel işletmeleri belirlenmiştir. Bu işletmelerin yiyecek ve içecek departmanlarının mutfak bölümünde çalışan aşçıları ile görüşülerek toplam 423 katılımcıdan anket tekniği ile veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler, tanımlayıcı istatistikler, regresyon analizi ve farklılık testleri gerçekleştirilerek analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, katılımcılar arasında bu ürünleri kullanma niyetlerini etkileyen en önemli faktörün, ürünlere karşı aşinalık olduğu tespit edilmiştir. Coğrafi işaretli gıda ürünleri konusunda bilgi sahibi olan, daha önce bu ürünler ile çalışmış kişilerin, ürünleri kullanmaya karşı olumlu tutumlarının oldukça yüksek olduğu anlaşılmıştır. Buna ilaveten, katılımcıların görev yaptığı işletmelerde karar verici konumunda yer alan yöneticilerin, coğrafi işaretli gıda ürünlerini kullanmaya yönelik sahip oldukları olumsuz tutumlarının gerekçesinin ürünlerin yüksek satın alma maliyetleri ve mevsimsellik özellikleri olduğu belirlenmiştir. Son olarak, mutfak hiyerarşisi içinde alt pozisyonlarda çalışanlardan, üst pozisyonlara doğru gidildikçe, coğrafi işaretli gıdalara yönelik olumlu tutumunun arttığı bunun nedeninin mesleki tecrübeyle beraber kazanılan ürünü tanıma ve doğru kullanma bilgisinin olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Planlı Davranış Kuramı (PDK), Coğrafi İşaret (Cİ), Gıda Ürünleri, Mutfak Çalışanı, Otel İşletmeleri.

Kitchen Staff's Intention to Use Geographical Indication Food Products in the Context of Theory of Planned Behavior

Öz

The purpose of this study is to determine the intentions of kitchen staff working in hotels to use geographical indication (GI) food products and the factors affecting their intentions within the scope of the Theory of Planned Behavior. Within the research framework, the relationship between staff’s familiarity with GI food products and their intention to use these products has been examined. The study was conducted in 4 and 5-star hotels located in Istanbul. Data were collected from a total of 423 participants by questionnaire technique by interviewing the kitchen staff of the food and beverage departments of these enterprises. The data obtained were analyzed using descriptive statistics, regression analysis and difference tests. As a result of the research, it was determined that the most important factor affecting the intention to use these products among the participants was familiarity with the products. It was observed that individuals with knowledge of GI food products and those who have previously worked with these products exhibit a notably positive attitude towards using them. In addition, it has been determined that the reason for the negative attitudes of the decision-making managers in the enterprises where the participants work towards the use of GI food products is the high purchasing costs and seasonality of the products. Finally, it was observed that the positive attitude towards GI food products increased from the lower to the higher positions in the kitchen hierarchy, and this was due to the knowledge of recognizing and using the product correctly gained with professional experience.

Anahtar Kelimeler

Theory of Planned Behavior (TPB), Geographical Indication (GI), Food Products, Kitchen Staff, Hotels.

Kaynakça

• Ajzen, I. & Fishbein, M. (1977). Attitude-Behavior Relations: A Theoretical Analysis and Review of Empirical Research, Psychological Bulletin, 84(5): 888-918.
• Ajzen, I. & Madden, T.J. (1986). Prediction of Goal-Directed Behavior: Attitudes, Intentions, and Perceived Behavioral Control, Journal of Experımental Social Psychology, 22: 453-474.
• Akdemir, N. & Gökalp, N.S. (2018). Yöresel Mutfağın Turizme Kazandırılması ve Bölgesel Kalkınmaya Katkısı: Sakarya Ölçeğinde Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (Özel Sayı): 2033-2049.
• Aksoy, M. & Çekiç, İ. (2019). “Algılanan Mutfak İmajının Davranışsal Niyet Üzerindeki Etkisi: Hatay İli Örneği”. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(4): 2839-2854.
• Arslan, A. (2008). Öğretmen Adaylarının Bilgisayar Destekli Eğitim Yapmaya Yönelik Tutumları ile Öz Yeterlilik Algıları Arasındaki İlişki, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(24): 101-109.
• Beck, L. & Ajzen I. (1991). Predicting Dishonest Actions Using the Theory of Planned Behavior, Journal of Research In Personalıty, (25): 285-301.
• Chilla, T., Fink, B., Balling, R., Reitmeier, S., & Schober, K. (2020). The EU food label ‘Protected Geographical Indication’: economic implications and their spatial dimension. Sustainability, 12(14), 5503.
• Conner, M. & Chrıstopher, A. (1998). Extending the Theory of Planned Behavior: A Review and Avenues for Further Research, Journal of Applied Social Psychology, 28(15): 1429-1464.
• Conner, M., Norman, P., & Bell, R. (2002). The theory of planned behavior and healthy eating. Health psychology, 21(2), 194.
• Demir, İ. (2020). Coğrafi İşaretlerin Sosyoekonomik Etkileri (Uzmanlık Tezi). Ankara: Türk Patent ve Marka Kurumu.
• Doğdubay, M., & Saatçi, G. (2016). Dışarıda yemek yeme alışkanlığında etkili faktörlerin belirlenmesinde alternatif bir yöntem olarak planlanmış davranış teorisi. Ö. Bardakoğlu ve V. Tecim (Der.), Bölgesel turizm içinde (ss. 92-101). İzmir: DEUZEM.
• Dural, G. & Köseoğlu, E. (2019). Göynük’te Mekansal Aşinalık ve Kentsel Okunabilirlik İlişkisi, 4 th International Symposium on Innovative Approaches in Architecture, Planning and Design, 55-57.
• Dursun, F. (2020). “Restoranlar Bağlamında Balık Tüketimi: Planlı Davranış Kuramı ve Yiyecek Korkusu Üzerinden Bir İnceleme”. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Antalya.
• Gürsu, D.P. (2008). Avrupa Birliği’nde Kalite Politikası ve Türkiye’nin Uyumu (AB Uzmanlık Tezi). Ankara: T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı.
• Hazarhun, E. & Tepeci, M. (2018). Coğrafi İşarete Sahip Olan Yöresel Ürün ve Yemeklerin Manisa’nın Gastronomi Turizminin Gelişimine Katkısı, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1): 371-389.
• Hoang, G., Le, H. T. T., Nguyen, A. H., & Dao, Q. M. T. (2020). The impact of geographical indications on sustainable rural development: A case study of the Vietnamese Cao Phong orange. Sustainability, 12(11), 4711.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın.
• Kaya, D. & Akdemir, N. (2021). Coğrafi İşaretli Gıda Ürünleri İle İlgili Bilgi Düzeyleri ve Menüde Yer Almasına Yönelik Tutumlar: Mutfak Şefleri Üzerine Bir Araştırma. Cihan Cobanoglu, Ebru Gunlu Kucukaltan, Muharrem Tuna, Alaattin Basoda & Seden Dogan (Eds). in Daha İyi Bir Dünya İçin Turizm, University of South Florida M3 Center Publishing, 666-675.
• Khalek, A. A., & Ismail, S. H. S. (2015). Why are we eating halal–using the theory of planned behavior in predicting halal food consumption among generation Y in Malaysia. International journal of social science and humanity, 5(7), 608-612.
• Kızıltepe, H. (2005). Türk Coğrafi İşaretler Mevzuatı, AB Mevzuatı İle Mukayesesi ve Bazı Önemli Ülkelerdeki Coğrafi İşaretler Mevzuatı (Uzmanlık Tezi). Ankara: Türk Patent ve Markalar Dairesi Başkanlığı.
• Kumar, A., & Smith, S. (2018). Understanding local food consumers: Theory of planned behavior and segmentation approach. Journal of Food Products Marketing, 24(2), 196-215.
• Küçükyaman, M. A., Demir, Ş. Ş., & Bulgan, G. (2018). Mutfak şeflerinin yöresel ürünlere ilgisi: Isparta örneği. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek1), 86-103
• Mazlum, M. M., & Mazlum, A. A. (2017). Determination of research method in social sciences. Route Educational and Social Science Journal, 4(4), 1-21.
• Mercan, Ş. O., & Üzülmez, M. (2014). Coğrafi işaretlerin bölgesel turizm gelişimindeki önemi: Çanakkale ili örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 67-94.
• Polat, E. (2017). Turizm ve Coğrafi İşaretleme: Balıkesir Örneği, Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1(1): 17-31.
• Rutherford, L. & DeVaney, S. (2009). Utilizing the Theory of Planned Behavior to Understand Convenience Use of Credit Cards, Journal of Financial Counseling and Planning, 20(2): 179-211.
• Seal, P. P., & Piramanayagam, S. (2018, June). Branding geographical indication (GI) of food and its implications on gastronomic tourism: An Indian perspective. In 8th advances in hospitality and tourism marketing and management (AHTMM) conference (p. 125).
• Sukenti, K. (2014). Gastronomy tourism in several neighbor countries of Indonesia: A brief review. Journal of Indonesian Tourism and Development Studies, 2(2), 55-63.
• Şahin, E., & Solunoğlu, A. (2019). Planlı davranış teorisi kapsamında sokak yemeği yeme niyetinin ölçülmesi: Mersin örneği. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 16(3), 383-397.
• Şahin, S. Z. (2020). Ulusal Gastronomik Coğrafi İşaretli Ürünlerin Uçak İçi İkrâm Menülerinde Kullanımı (Usage of National Gastronomic Geographic Indication Products in In-flight Catering Menus). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 8(3), 1880-1898.
• Tepe, S. (2008). Coğrafi İşaretlerin Ekonomik Etkileri, Uzmanlık Tezi, T.C. Türk Patent Enstitüsü, Markalar Dairesi Başkanlığı. Ankara
• TÜRKPATENT (2021). Coğrafi İşaretler ve Geleneksel Ürün Adları Başvuru Kılavuzu, 1-22.
• Ülker, M. (2017). Mutfakta Çalışan Şeflerin Yiyecek Üretiminde Yerel Ürün Kullanımları (Yüksek Lisans Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm Fakültesi.
• Ünlüönen, K., & Alper, I. Ş. I. N. (2018). Türkiye’ye Gelen Yabancı Turistlerin Yerel Yiyecekleri Tüketme Niyeti Üzerine Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Bir Araştırma**(Within the Scope of Planned Behavior Theory A Research on the Consumption Intention of Local Foods of Foreign Tourists Coming to Turkey). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(4), 662-689.
• Yay, Ö., & Çalışkan, O. (2016). Planlı davranış teorisi bağlamında çevreci otel restoranında yemek yeme niyeti. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 13(2).
• Yıldız, B. (2008). Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Sözleşmesi’nde (Trıps ’de) Coğrafi İlişkin Düzenlemeler, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Yıldız, Coşkun A. (2001). Coğrafi İşaretler (Uzmanlık Tezi). Ankara: Türk Patent ve Marka Kurumu. Yılmaz, H., & Şenel, P. (2017). Televizyonda Yayınlanan Gastronomi Konulu Gezi Programlarının Davranışsal Tatma Niyetine Etkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(38), 521-544.
• Warshaw, P. (1980). A New Model for Predicting Behavioral Intentions: An Alternative to Fishbein, Journal of Marketing Research, (17)153-171.