The 1893 Samothrace Earthquake and Aid to the Region

Yıl 2025, Sayı: 27, 421 - 449

Cengiz Keskin

https://doi.org/10.21021/osmed.1695167

Öz

This study aims to examine the effects of the earthquake that occurred on Samothrace Island on February 9, 1893, within the context of natural disasters, political developments, and scientific interest. It emphasizes not only the earthquake's physical devastation but also its impact on diplomatic relations between the Ottoman Empire and Greece. A qualitative research approach was adopted as the methodology, and the event was analyzed through a multifaceted historical analysis. The study's primary data source comprised Ottoman archival documents. Furthermore, provincial yearbooks were utilized, and a comprehensive resource base was created by evaluating domestic and foreign newspapers of the period, along with contemporary literature. Convergences and contradictions between these sources were meticulously compared and interpreted within the political and social context of the period. The findings demonstrate that the earthquake not only caused regional devastation but also exposed how different actors intervened in the field within the political atmosphere of the period. Greece's initiatives under the guise of aid and the policies developed by the Ottoman central administration in response to this disaster also reveal the international dimension of this disaster. The actions taken by Greece following the earthquake contradicted the Ottoman central government's desire for sovereignty and control. Consequently, this study examines the Samothrace earthquake not merely as a disaster but as a case reflecting the political and social dynamics of the period.

Anahtar Kelimeler

Samothrace Earthquake , 1893 , Ottoman Empire , Greece , Aids.

Etik Beyan

I declare that this study is original; that I have acted by the principles and rules of scientific ethics at all stages of the study, including preparation, data collection, analysis, and presentation of information; that I have cited sources for all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the bibliography; that I have not made any changes in the data used, and that I comply with ethical duties and responsibilities by accepting all the terms and conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE). I hereby declare that if a situation contrary to my statement regarding the study is detected, I agree to all moral and legal consequences that may arise.

1893 Semadirek Depremi ve Bölgeye Yapılan Yardımlar

Öz

Bu çalışma, 9 Şubat 1893 tarihinde Semadirek Adası’nda meydana gelen depremin etkilerini; doğal afet, siyasal gelişmeler ve bilimsel ilgi bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. Depremin yalnızca fiziksel tahribatı değil, aynı zamanda Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasındaki diplomatik ilişkilere etkisi de vurgulanmıştır. Yöntem olarak nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiş, olay çok yönlü tarihsel analiz yöntemiyle ele alınmıştır. Çalışmanın temel veri kaynağını Osmanlı arşiv belgeleri oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra vilayet salnamelerinden yararlanılmış, dönemin yerli ve yabancı gazeteleri ile çağdaş literatür birlikte değerlendirilerek çok yönlü bir kaynak temeli oluşturulmuştur. Bu kaynaklar arasındaki örtüşmeler ve çelişkiler titizlikle karşılaştırılmış, dönemin siyasi ve toplumsal bağlamı içinde anlamlandırılmıştır. Bulgular, bahsedilen depremin yalnızca bölgesel bir yıkıma neden olmadığını, aynı zamanda dönemin siyasal atmosferinde farklı aktörlerin sahaya müdahale biçimlerini görünür kıldığını göstermektedir. Yunanistan’ın yardım adı altındaki teşebbüsleri ve Osmanlı merkezi idaresinin buna karşı geliştirdiği politikalar, bu afetin uluslararası boyutunu da ortaya koymaktadır. Mezkûr deprem sonrasında Yunanistan’ın yürüttüğü faaliyetler, Osmanlı merkezi yönetiminin egemenlik ve kontrol arzusuyla çelişmiştir. Sonuç olarak bu çalışma, Semadirek’teki depremi yalnızca bir afet olarak değil, dönemin siyasal ve toplumsal dinamiklerini yansıtan bir vaka olarak ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Semadirek Depremi , 1893 , Osmanlı Devleti , Yunanistan , Yardımlar.

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Sadaret Mukavelenameler (A.DVN.MKL), 25/45.
• Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO), 158/11848.
• Dâhiliye Mektubi Kalemi (DH.MKT), 19/14; 20/21; 1817/130; 1823/83; 2051/77; 2055/69; 2056/9.
• İrade Dâhiliye (İ.DH), 1302/7.
• İrade Hususi (İ.HUS), 8/62; 8/64.
• İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS), 118/5082; 122/5236.
• Meclis-i Vükela Mazbataları (MV), 62/16.
• Yıldız Hususi Maruzat (Y.A.HUS), 270/45; 270/74; 270/80; 271/65.
• Yıldız Resmi Maruzat (Y.A.RES), 63/19.
• Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y.MTV), 75/24.
• Yıldız Yaveran ve Maiyyet-i Seniyye Erkan-ı Harbiye Dairesi (Y.PRK.MYD), 12/52.
• Yıldız Serkuneralık Evrakı (Y.PRK.SRN), 3/74.
• Gazeteler-Süreli Yayınlar
• Adelaide Observer, 18 February 1893.
• Australian Town and Country Journal, 25 February 1893.
• Barrier Miner, Destructive Earthquake in Samothrace, 16 February 1893.
• Daily Telegraph, Earthquake in Samothrace, 16 February 1893.
• Evening Journal, Another Earthquake. 15 February 1893.
• Evening News, Another Earthquake in the Levant, 16 February 1893; A Disastrous Earthquake, 21 April 1893.
• lllawarra Mercury, 18 February 1893.
• Mount Alexander Mail, 17 February 1893.
• Northern Territory Times and Gazette, 24 February 1893.
• Politis Tis Trakis, 28 Ocak (9 Şubat) 1893'te Semadirek'te Meydana Gelen Deprem ve Dedeagaç’ı Vuran Tsunami, 208. Sayı Mart 2010.
• Queensland Times Ipswich Herald and General Advertiser, Earthquake at Samothrace, 16 February 1893. Sabah, 27 Recep 1310/14 Şubat 1893.
• The Argus, Earthquake in the Greek Archilepago. All The Buildings in Samothraki Destroyed, 16 February 1893.
• The Ballarat Star, 17 February 1893.
• The Brisbane Courier, 16 February 1893.
• The Herald, Buildings Destroyed, 16 February 1893.
• The Maitland Mercury and Hunter River General Advertiser, 18 February 1893.
• The Mercury, Great Destruction of Buildings, 16 February 1893.
• The Queenslander, 18 February 1893.
• Tercüman-ı Hakikat, Semadirek Hareket-i Arzı, 27 Recep 1310/14 Şubat 1893.
• South Avustralian Register, Destruction of Ancient Ruins, 16 February 1893.
• Sydney Morning Herald, The Earthquakes in the Levant, 16 February 1893.
• Western Star and Roma Advertiser, 22 February 1893.
• Salnameler
• Salname-i Vilayet-i Edirne, Hicri 1305 (M.1888).
• Salname-i Vilayet-i Edirne, Hicri 1310 (M.1893).
• Telif ve Araştırma Eserler
• Ambraseys, Nicolas N. Earthquakes in the Mediterranean and Middle East: A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
• Ambraseys, Nicolas N. ve Caroline F. Finkel. The Seismicity of Turkey and Adjacent Areas A Historical Review, 1500-1800. İstanbul: Eren Yayınevi, 1995.
• Arıkan, Zeki. “Ayvalık İsyanı.” Belleten 52/203 (1988): 571-600.
• Ayhan, Esra, Esen Alsan, Nusret Sancaklı ve Balamir Üçer. Türkiye ve Dolayları Deprem Kataloğu 1881-1980. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1988.
• Bozkurt, Gülnihal. Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşların Hukukî Durumu (1839-1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
• Çal, Halil. “Osmanlı Devleti'nde Asar-ı Atika Nizamnameleri.”, Vakıflar Dergisi 26 (1997): 391-400.
• Eryılmaz, Bilal. Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi. İstanbul: Risale Yayınları, 1996.
• “Google Gizlilik Politikası” son güncelleme 17 Temmuz, 2025, https://www.milletgazetesi.gr/analiz/bati-trakyada-buyuk-deprem-bekleniyor-mu “Google Gizlilik Politikası” son güncelleme 17 Temmuz, 2025, https://tr.wikipedia.org/wiki/Yunanistan%27daki_depremler_listesi
• “Google Gizlilik Politikası” son güncelleme 17 Temmuz, 2025, https://www.mixanitouxronou.gr/to-matomeno-kalokairi-tis-samothrakis-to-1821
• “Google Gizlilik Politikası” son güncelleme 17 Temmuz, 2025, https://alepakos.blogspot.com/2009/10/28-9-1893.html?m=1
• “Google Gizlilik Politikası” son güncelleme 17 Temmuz, 2025, https://www.star.com.tr/guncel/o-bolge-icin-korkutan-deprem-uyarisi-haber-977534/ Hristomanos, Anastasios K. Semadirek Adası ve 28 Ocak (9 Şubat) 1893 Depremi. Atina: Estia Matbaası, 1899.
• Karataş, Ali İhsan. “Ahmet Cevdet Paşa’nın Kaleminden 1855 Bursa Depremi.”, Bursa Araştırmaları Kent Tarihi ve Kültür Dergisi 15 (2006): 3-5.
• Karpat, Kemal H. Osmanlı Nüfusu (1830-1914): Demografik ve Sosyal Özellikleri. Çev., Bahar Tırnakçı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2003.
• Kıyak, Üstün. “Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Batı Uzantılarının İncelenmesi.’’, Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 1986.
• Küçük, Cevdet. Ege Adalarının Egemenlik Devri Tarihçesi. Ankara: SAEMK Yayınları, 2001.
• Küçükalioğlu Özkılıç, Sema. 1894 Depremi ve İstanbul. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Mavroulis, Spyridon, Andromachi Sarantopoulou ve Efthymios Lekkas. “Earthquake-Triggered Landslides in Greece from Antiquity to the Present: Temporal, Spatial and Statistical GIS-Based Analysis’’. Land 14/307 (2025): 1-55.
• Özaydın, Neslihan. “Arşiv Belgeleri Işığında 1855 Depremi ve Bursa Yapılarına Etkisi.’’ Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, 2017.
• Özbek, Nadir. Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Özboğazlı, Özer. “Osmanlı Makedonyası’nda 4 Nisan 1904 Depremi ve Sonuçları.’’, Tarih Araştırmaları Dergisi 39/67 (2020): 435-476.
• Özekmekçi, Mustafa Mesut. “21 Ağustos 1859 Tarihli İmroz (Gökçeada) Depremi.’’, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 7/4 (2020): 2239-2256.
• Papazachos, B. Costas ve Kassiani Papazachou. The Earthquakes of Greece. Thessaloniki: Ziti Publications, 1997.
• Pınar, Nuriye ve Ervin Lahn. Türkiye Depremleri İzahlı Kataloğu. Ankara: Yapı ve İmar İşleri Reisliği Yayınları, 1952.
• Randolph, Bernard. Ege Takımadaları Arşipelago. Çev., Ümit Koçer. İstanbul: Pera Yayıncılık, 1998.
• Satılmış, Selahattin. “1893 Malatya Depremi ve Afet Yönetimi.’’, OTAM 39 (2016): 137-177.
• Satılmış, Selahattin. Osmanlı Devleti’nde Afet Yönetimi. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2019.
• Satılmış, Selahattin. “Osmanlı’da Afet Yönetimi Örneği: 1883 Çeşme ve Urla Depremi.”, History Studies IV/1 (2012): 503-527.
• Satılmış, Selahattin. “1881 Sakız Depreminde Osmanlı Afet Yönetimi ve Vali Sadık Paşa'ya Yönelik Eleştiriler.”, Belleten LXXX/288 (2016): 573-618.
• Sezer, Hamiyet. “1894 İstanbul Depremi Hakkında Bir Rapor Üzerine İnceleme.’’, Tarih Araştırmaları Dergisi 18/29 (1996): 169-197.
• Soysal, Hüseyin, Selçuk Sipahioğlu, Demir Kolçak ve Yıldız Altınok. Türkiye ve Çevresinin Tarihsel Deprem Kataloğu (MÖ.2100-MS.1900). İstanbul: TÜBİTAK Yay., 1981.
• Şahin, İlhan. “Semadirek”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XXXVI (İstanbul 2009), ss. 458-459.
• Tansuğ, Feryal. “Tahayyül Edilen Bağımsızlık: Yunan İsyanı’nda Semadirek Adası.’’, Tarih ve Gelecek Dergisi 7/1 (2021): 297-314.
• Tansuğ, Feryal. İmroz Rumları. İstanbul: Heyamola Yayınları, 2013.
• Tansuğ, Feryal. Osmanlı’nın Son Döneminde Adalı Rumlar: İmroz, Limni, Semadirek, Taşoz. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2018.
• Yaman, Ahmet. “Zimmî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XLIV (İstanbul 2017), ss. 434-438.
• Yolsal-Çevikbilen, Seda ve Tuncay Taymaz. “Earthquake Source Parameters Along the Hellenic Subduction Zone and Numerical Simulations of Historical Tsunamis in the Eastern Mediterranean”. Tectonophysics 536-537 (2012): 61-100.