VECIHE DARYAL AND THE QANUN-VOCAL INTERACTION IN TURKISH MUSIC: ANALYSIS THROUGH WORK

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 38 - 56, 30.06.2025

İlker Yavuzoğlu , Esma Gizem Kırmızı

Öz

Turkish Music has a rich history dating back to ancient times, shaped by different periods and cultural influences. Starting from Central Asia and entering the modernization process in the Republic period with the influence of the Seljuk and Ottoman periods, Turkish music is full of many valuable artists and songs. The qanun, one of the unique instruments of Turkish music, is an instrument that holds an important place in traditional Turkish music. It is seen that unforgettable works of Turkish music have been performed with this instrument, which has a deep-rooted tradition. The qanun instrument has become an important element of songs that require great effort to perform with its wide vocal range and rich tonal structure. When the relationship between the qanun and the vocal in Turkish music is examined, it is seen that the musical interpretation and technical approach of the performer have an important role. Vecihe Daryal has an important place in the history of Turkish music in the context of the qanun both as a soloist and as an accompanist. Daryal, as an accompanist, not only presents an instrumental technique; but also enables the vocal to perform more effectively. Within the scope of this study, the role of Vecihe Daryal in the instrument-vocal interaction is revealed through the selected song. In the performance conveyed in the study, Daryal’s harmony with the vocal, technical approach in transitions, melodic integrity and rhythmic support elements with which she performs ornaments are detailed.

In this context, in the examination made on a classical song called “Gül Yüzün Sodukça Ömrümden Siler Her Neş’eyi”, it is discussed how much Daryal’s performance increases the emotional depth of the vocal expression, how it directs the rhythmic organization and how it supports the melodic structure. Especially; in Turkish Music, in which the number of female qanun performers is very low, evaluations are made in the context of the function of instrument-vocal interaction in Turkish music by examining the nuances in the maqam transitions of Vecihe Daryal, her attitude in the taksim tradition and the interaction with the vocal. In this study, which was conducted by document analysis within the scope of qualitative research method, it is seen that the Vecihe Daryal cult has made a great contribution to the instrument-vocal relationship in Turkish music in terms of technique, aesthetics and performance practices.

Anahtar Kelimeler

Vecihe Daryal , Turkish music , Kanun performance , Instrument-Vocal relationship , Musical analysis.

Etik Beyan

There is no need for any ethical declaration in the study.

VECİHE DARYAL VE TÜRK MÜZİĞİNDE KANUN-VOKAL ETKİLEŞİMİ: ESER ÜZERİNDEN ANALİZ

Öz

Türk Müziği, tarihi çok eskilere dayanan, zengin bir geçmişe sahip, farklı dönemler ve kültürel etkilerle şekillenen bir yapı ihtiva etmektedir. Orta Asya’dan başlayarak Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinin etkisi ile Cumhuriyet döneminde modernleşme sürecine giren Türk müziği nice değerli sanatçılar ve eserlerle doludur. Türk müziğinin eşsiz enstrümanlarından biri olan kanun, geleneksel Türk müziğinde önemli yer tutan çalgılardandır. Köklü bir geleneğe sahip olan söz konusu çalgı ile Türk müziğinin unutulmaz eserlerinin icra edildiği görülmektedir. Kanun çalgısı, geniş ses aralığı ve zengin tonal yapısı ile icrası büyük çaba gerektiren yapıtların önemli bir unsuru olmuştur. Türk müziğinde kanun ve vokal arasındaki ilişki irdelendiğinde icracının müzikal yorumunun ve teknik yaklaşımının önemli bir role sahip olduğu görülmektedir. Vecihe Daryal, Türk müzik tarihinde kanun bağlamında hem solo hem de eşlikçi olarak önemli bir yer teşkil etmektedir. Daryal, eşlikçi olarak yalnızca enstrümantal bir tekniği sunmakla kalmayıp; aynı zamanda vokalin performansını daha etkili gerçekleştirmesini sağlamaktadır. Bu çalışma kapsamında Vecihe Daryal’ın enstrüman-vokal etkileşimi üzerindeki rolü, seçilen eser üzerinden ortaya konmaktadır. Daryal’ ın çalışmada aktarılan icrasında vokal ile olan uyumu, geçişlerdeki teknik yaklaşımı, süslemeleri gerçekleştirdiği melodik bütünlük ve ritmik destek unsurları detaylandırılmıştır.

Bu doğrultuda ele alınan “Gül Yüzün Soldukça Ömrümden Siler Her Neş’eyi” adlı klasik bir eser üzerinden yapılan incelemede, Daryal’ın gerçekleştirdiği icrasının vokal ifadenin duygusal derinliğini ne denli artırdığı, ritmik organizasyonu nasıl yönlendirdiği ve melodik yapıyı nasıl desteklediği ele alınmıştır. Özellikle; kadın kanun icracılarının sayıca çok az olduğu Türk Müziği’nde Vecihe Daryal’ın söz konusu eserde, makam geçişlerindeki nüansları, taksim geleneğindeki tavrı ve vokal ile olan etkileşimin incelenmesi suretiyle enstrüman-vokal etkileşiminin Türk müziğindeki işlevi bağlamında değerlendirmeler yapılmıştır. Nitel araştırma yöntemi kapsamında belge analizi gerçekleştirilerek ortaya konan bu çalışmada sonuç itibariyle Vecihe Daryal ekolünün Türk müziğinde enstrüman-vokal ilişkisine teknik, estetik ve icra pratikleri bakımından büyük katkı sağladığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vecihe Daryal , Türk müziği , Kanun icrası , Enstrüman-Vokal ilişkisi , Müzikal analiz.

Etik Beyan

Çalışmada herhangi bir etik beyana gerek bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Referans1 Adana Musiki Derneği. (t.y.). Vecihe Daryal. Erişim tarihi: 17.03.2025, http://adanamusikidernegi.com/?pnum=285&pt=Vecihe+DARYAL
• Referans2 Altınay, F. R. (2012). Geleneksel müzikte ses üretme bağlamında Türk halk müziğinde “seslendirme”. Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, (1), 49-59.
• Referans3 Camci, Z. O. (2024). Vecihe Daryal Koleksiyonunda Bulunan Türk Müziği Eserlerinin Bibliyografyası [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Referans4 Esendere. (2017). Nişâbûrek Makamı. Erişim tarihi: 19.03.2025, https://www.eksd.org.tr/nisaburek-makami/
• Referans5 Erdoğan, E. (2022a). Kanun sazında bir okul: Ahmet Yatman; Hüseyni taksim örneği. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 8(1), 175-192.
• Referans6 Erdoğan, E. (2022b). Kanun icracılığında “çektirme tekniği” ve kullanımına yönelik bir çalışma. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 948-962.
• Referans7 Giray, M. Z., ve Zahal, O. (2023). Göksel Baktagir’in kürdilihicazkar taksimlerinin makamsal analizi. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 9(2), 90-109.
• Referans8 Gökçen, H. (2018). Segah Makamı. Erişim tarihi: 17.03.2025, https://www.hazimgokcen.net/turk-sanat-muzigi/segah-makami/
• Referans9 Haber Ajanda Net, (Canan, G.) (06.06.2021). Bir hanım kanun üstadı: Vecihe Daryal. Erişim tarihi: 13.03.2025, https://haberajandanet.com/Article/bir-hanim-kanun-ustadi-vecihe-daryal/Xh3zhEIbqRNxo4LiM9I4
• Referans10 İstanbul Kadın Müzesi, (Akkent, M.), (2012). Vecihe Daryal. Erişim tarihi: 13.03.2025, http://www.istanbulkadinmuzesi.org/vecihe-daryal
• Referans11 Karakaya, F. (2001). Kanun, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (24. Cilt). İSAM Yayınevi.
• Referans12 Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Referans13 Kazazoğlu, İ. (2017). Geleneksel kanun icracısı örneği olarak Vecihe Daryal ve hicaz taksiminin tahlîli. Rast Musicology Journal, 5(1), 1500-1522.
• Referans14 Kıyak, H. (2022). Geçmişin Penceresinden 28: Vecihe Daryal 1 [Youtube]. Erişim tarihi: 17.03.2025, https://www.youtube.com/watch?v=ER2SzKPWzxw
• Referans15 Kozak, İ. A. ve Çiftçi, K. K. (2025). Ahmet Meter’in hüzzâm taksiminde kullandığı motif ve cümle yapılarının analizi. Türk Müziği, 5(1), 29-47. doi: https://doi.org/10.5281/zenodo.15010660
• Referans16 Levendoğlu, O. (2005). Tarih içinde geleneksel Türk sanat müziği ve diğer kültürlerle etkileşimleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(19), 253-262.
• Referans17 Nota Arşivleri. (t.y.). Nişabürek Şarkı. Erişim tarihi: 17.03.2025, https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/gul_yuzun_soldukca_omrumden_siler_her_nes'eyi.pdf
• Referans18 Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Şendil, Ç. Ö. ve Eşref, N. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi. 4(1), 227-250). http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Referans19 SalihBora.com. (t.y.). Gül yüzün soldukca ömrümden siler her neşeyi. Erişim tarihi: 16.03.2025, https://www.salihbora.com/eserlerimiz/sarkilarimiz/g-sarki/gul-yuzun-soldukca-omrumden-siler-her-neseyi/
• Referans20 Sufi. (t.y.). Nişaburek Makamı. Erişim tarihi: 19.03.2025, https://www.sufi.gen.tr/makamlar/nisaburek
• Referans21 Taşkın, D. (2008). Kanunî Vecihe Daryal’ın Saz Eseri İcrasının Özellikleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Haliç Üniversitesi.
• Referans22 Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, (Özkan, İ. H.). (t.y.). Nişâburek. Erişim tarihi: 16.03.2025, https://islamansiklopedisi.org.tr/nisaburek
• Referans23 Ulubasoglu, M. ve Levendoğlu, N. O. (2020). Türkiye’de değişen sosyal ve kültürel kimlikleri bağlamında kadın müzisyenler. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 186-199.
• Referans24 Yavuzoğlu, İ. ve Kırmızı, E. G. (2024). Vokal performanslarda kanun sazının rolü: Selanik türküsü. ERKİN (Ondokuz Mayıs Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Uluslararası Sanat ve Tasarım Araştırmaları Dergisi), 2(2), 169-179.