Okul Öncesi Öğretmenlerin Erken Okuryazarlık Bilgileri ile Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarına İlişkin Yeterlikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 27 - 45, 30.06.2024

Halime Kübra Türköz Yakup Burak Emine Ahmetoğlu

https://doi.org/10.35233/oyea.1252180

Öz

Bu araştırmada okul öncesi öğretmenlerin erken okuryazarlık bilgileri ile okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına ilişkin yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modeline göre tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklemini kartopu örneklem yöntemiyle ulaşılan okul öncesi eğitim kurumlarında veya ilkokul bünyesinde yer alan anasınıflarında görev yapan okul öncesi 380 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Erken Okuryazarlık Bilgi Testi” ve “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarına İlişkin Yeterlilik Algıları Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada verilerin analizi sürecinde SPSS-26 paket programı kullanılmıştır. Araştırma verilerinin normalliği test edilmiştir ve dağılım normalitesi sağlandığı için araştırmada parametrik analizler tercih edilmiştir. Araştırma bulgularının analizinde Pearson korelasyon katsayısı, basit doğrusal regresyon analizi ve Tek Yönlü Varyans Analizi (One-way ANOVA) teknikleri kullanılmıştır. Araştırma bulguları doğrultusunda okul öncesi öğretmenlerin erken okuryazarlık becerilerine yönelik bilgi düzeyleri ile okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına ilişkin yeterlik algıları arasında pozitif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra erken okuryazarlık konusunda daha yüksek bilgi birikimine sahip öğretmenlerin, sınıflarında okuma yazmaya hazırlığa ilişkin çalışmaları yürütme konusunda kendilerini daha yeterli hissettikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi öğretmeni, öğretmen yeterliği, erken okuryazarlık

Etik Beyan

Bu araştırmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında ifade edilen kurallar çerçevesinde hareket edilmiş, “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığında yer alan davranışlardan uzak durulmuştur. Yazarlar arasında çıkar çatışması bulunmamaktadır, çalışmaya tüm yazarlar katkı sağlamıştır. Okul öncesi öğretmenlerin erken okuryazarlık becerilerine yönelik yeterliklerinin incelenmesi amacıyla gerçekleştirilen bu araştırmanın veri toplama sürecinin gerçekleştirilmesi için Trakya Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu Başkanlığı’ndan E-29563864-050.04-144629 sayı numaralı, 20.10.2021 tarihli kararıyla etik kurul onayı alınmıştır.

Investigation of the Relationship between Early Literacy Knowledge of Preschool Teachers and Competencies in Preparation for Literacy Studies

Öz

This study aimed to examine the relationship between preschool teachers' early literacy knowledge and their competencies regarding literacy preparation activities. The research was designed as the relational research model. The sample of the research consists of 380 pre-school teachers working in pre-school education institutions or kindergarten classes within the primary school, reached by the snowball sampling method. To collect data "Early Literacy Knowledge Test" and "Preschool Teachers' Competence Perceptions on Literacy Preparation Studies Scale" were used. Data analysis was conducted with the SPSS-26 package. The normality of the research data was tested and parametric analyzes were preferred in the research since distribution normality was ensured. Pearson correlation coefficient, simple linear regression analysis and One-Way ANOVA techniques were used to analyze the research findings. In line with the research findings, it was concluded that there was a positive, low-level significant relationship between preschool teachers' knowledge levels of early literacy skills and their competence perceptions regarding literacy preparation activities. In addition, it has been determined that teachers who have higher knowledge about early literacy feel more competent in carrying out literacy preparation activities in their classes.

Anahtar Kelimeler

Preschool teacher, teacher competence, early literacy, preparation for reading and writing

Kaynakça

• Akyol, H. (2015). Türkçe ilkokuma yazma öğretimi. Pegem Akademi.
• Al Fahham, A. A. (2018). Development of new lst formula when numbers of observations are unequal. Open Journal of Statistics, 8(2), 258-263. https://doi.org/10.4236/ojs.2018.82016
• Allen, M. (2012). National years of reading 2012. Erişim tarihi: 11 Nisan 2022 http://www.alia.org.au
• Altınkaynak, Ş. Ö. (2019). Okul öncesi dönemde erken okuryazarlık becerilerinin gelişimi. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(1), 37-49.
• Arslan, S. ve Özpınar, İ. (2008). Öğretmen nitelikleri: ilkokul programlarının beklentileri ve eğitim fakültelerinin kazandırdıkları. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 2(1), 38-63.
• Aypak Caba, H. (2022). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin erken okuryazarlık becerileri hakkında görüşleri ile öğretme ve öğrenme yaklaşımları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Bay, D. N. ve Alisinanoğlu, F. (2010). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına ilişkin yeterlilik algıları ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 3(1), 111-123.
• Bayraktar, V., ve Temel, F. (2014). Okuma-yazmaya hazırlık eğitim programı’nın çocukların okuma-yazma becerilerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 29 (3), 08-22.
• Bordens, K. S. ve Abbott, B. B. (1991). Research design and methods: A process approach. Mayfield.
• Bryant, D. M., Clifford, R. M. ve Peisner, E. S. (1991). Best practices for beginners: Developmental appropriateness in kindergarten. American Educational Research Journal, 28(4), 783-803. https://doi.org/10.2307/1163021
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (16. Baskı). Pegem Akademi.
• Cabell, S. Q., Justice, L. M., Kaderavek, J., Pence, K. L. ve Breit Smith, A. (2015). Emergent literacy: Lessons for success. Plural. California State Department of Education.
• Casey, A. ve Howe, K. (2002). Best practices in early literacy skills. A. Thomas ve J. Grimes (ed.) Best practices in school psychology içinde (4. baskı, s. 721-735). NASP.
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2. baskı). L. Erlbaum Associates.
• Cohen, J. (1992). A power primer. Psychological Bulletin, 112, 155-159. https://doi.org/10.1037//0033-2909.112.1.155
• Curran, P. J., West, S. G. ve Finch, J. F. (1996). The robustness of test statistics to nonnormality and specification error in confirmatory factor analysis. Psychological Methods, 1(1), 16-29. https://doi.org/10.1037/1082-989X.1.1.16
• Çabuk, B., Tepebaş Cengiz, G. Ş., Sırgancı, G. ve Güney, S. Y. (2020). Öğretmenlerin okuma yazmaya hazırlık etkinlikleriyle ilgili algı ve bilgi düzeylerinin eğitimle değişimi [Sözlü bildiri] International Congress of Research and Practice in Education, Antalya, Türkiye.
• Çalış, E. S. ve Gök, N. F. (2020). 2010-2019 yılları arasında adında erken okuryazarlık kavramı kullanılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 8, 152-167. https://doi.org/10.35233/oyea.765181
• Dennis, L. R. ve Horn E. (2011). Strategies for supporting early literacy development. Young Exceptional Children, 14(3), 29-40.
• Deretarla Gül, E. ve Bal, B. (2006). Anasınıfı öğretmenlerinin okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına ilişkin bakış açıları, sınıf içi kullanılan materyal ve etkinlikler ile çocukların okuma yazmaya ilgilerinin incelenmesi. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 3(1-2), 33-51.
• Dickinson, D. K. ve Tabors, P. O. (2001). Beginning literacy with language: Young children learning at home and school (1. baskı). Brookes.
• Dickinson, D.K. (2002). Shifting images of developmentally appropriate practice as seen through different lenses. Educational Researcher, 31, 26–32. https://doi.org/10.3102/0013189X031001026
• Early Child Care Research Network (Ed.) (1998). Findings for Children up to Age 4½ Years. https://www.nichd.nih.gov/sites/default/files/publications/pubs/documents/seccyd_06.pdf
• Early Child Care Research Network (Ed.). (2005). Child care and child development: Results from the NICHD study of early child care and youth development. Guilford Press. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2009.03.007
• Ergül, C., Karaman, G., Akoğlu, G., Tufan, M., Sarıca, A. D. ve Kudret, Z. B. (2014). Early childhood teachers knowledge and classroom practices on early literacy. Elementary Education Online, 13(4), 1449-72. https://doi.org/1 0.17051/io.2014.71858
• Ergül, C., Kudret, Z. B., Akoğlu, G., Akçamuş, M. Ç. Ö., Tülü, B. K. ve Demir, E. (2022). Birinci ve ikinci sınıfta okuma becerilerinin gelişimi ve matthew etkisi: boylamsal bir çalışmanın sonuçları. Milli Eğitim Dergisi, 51(234), 939-966. https://doi.org/10.37669/milliegitim.875859
• Foote, L., Smith, J. ve Ellis, F. (2004). The impact of teachers' beliefs on the literacy experiences of young children: A New Zealand perspective. Early Years, 24(2), 135-147. https://doi.org/10.1080/0957514032000732993
• Gengeç, H. (2021). Risk grubunda olan ve olmayan 60-72 aylık çocukların erken okuryazarlık becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Gest, S.D., Holland Coviello, R., Welsh, J.A., Eicher-Catt, D.L. & Gill, S. (2006). Language development sub- contexts in head start classrooms: Distinctive patterns of teacher talk during free play, mealtime and book reading. Early Education and Development, 17, 293-315. https://doi.org/10.1207/s15566935eed1702_5
• Goodman, I., Libenson, A. ve Wade Woolley, L. (2010). Sensitivity to linguistic stress, phonological awareness and early reading ability in preschoolers. Journal of Research in Reading, 33(2), 113-127. https://doi.org/10.1111/j.1467- 9817.2009.01423.x
• Gök, N. F. (2013). Anaokullarında erken okuryazarlık çevresinin değerlendirilmesi ve sınıf ortamının çocukların erken okuryazarlık davranışlarına etkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (7. Baskı). Prentice Hall.
• Hindman, A. H. ve Wasik, B. A. (2008). Head Start teachers’ beliefs about language and literacy instruction, Early Childhood Research Quarterly, 23, 479-492. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2008.06.002
• Hsieh, W.Y., Hemmeter, M.L., McCollum, J.A. & Ostrosky, M.M. (2009). Using coaching to increase preschool teachers’ use of emergent literacy teaching strategies, Early Childhood Research Quarterly, 24, 229-247.
• Justice, L. M., Mashburn, A. J., Hamre, B. K. ve Pianta, R. C. (2008). Quality of language and literacy instruction in preschool classrooms serving at-risk pupils. Early Childhood Research Quarterly, 23, 51-68. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2007.09.004
• Kandır, A., Tezel Şahin, F., Dilmaç, B. ve Yazıcı, E. (2010, 20-22 Mayıs). İlköğretime geçiş sürecinde okuma yazmaya hazırlık çalışmaları [Sözlü Sunum]. 9. Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Elazığ, Türkiye.
• Karaçalı, A. (2004). Kerem Altun ile “Öğretmen Yeterlikleri” Üzerine. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 5(58), 20-26.
• Karaman, G. ve Güngör Aytar, A. (2016). Erken okuryazarlık becerilerini değerlendirme aracının (EOBDA) geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 516-541. https://doi.org/10.17860/efd.02080
• Kerem, E. A. ve Cömert, D. (2005). Türkiye’de okul öncesi eğitimin sorunları ve çözüm önerileri, Eurasian Journal of Educational Research, 21, 155-172.
• Kılıç, S. (2013). Sampling methods. Journal of Mood Disorders 3(1), 44-66. https://doi.org/10.5455/jmood.2013032501173.
• Kim, H. Y. (2016). Statistical notes for clinical researchers: Sample size calculation 3. Comparison of several means using one-way ANOVA. Restorative Dentistry ve Endodontics, 41(3), 231-234. https://doi.org/10.5395/rde.2016.41.3.231
• Koçyiğit, S. (2021). Okuryazarlık, erken okuryazarlık ve okula hazır oluş. F. Erbay (ed.) Erken okuryazarlık becerileri ve desteklenmesi içinde (1. baskı, s. 1-3). Eğiten Kitap.
• Laçin, E. (2020). Sınıflarında özel gereksinimli çocuk olan okul öncesi öğretmenlerinin erken okuryazarlık bilgi düzeylerinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Lakens, D. (2013). Calculating and reporting effect sizes to facilitate cumulative science: a practical primer for t-tests and ANOVAs. Frontiers in Psychology, 4, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2013.00863
• Lyon, G. R. (1998). Current scientific knowledge about reading development and reading disorders: Congressional testimony. Their World, January, 1-10.
• McMahon, R., Richmond, M. G. ve Reeves Kazelskis, C. (1998). Relationships between kindergarten teachers' perceptions of literacy acquisition and children's literacy involvement and classroom materials. The Journal of Educational Research, 91(3), 173-182. https://www.jstor.org/stable/27542148
• Milli Eğitim Bakanlığı (2013). Okul öncesi eğitim programı. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara: MEB.
• National Association for the Education of Young Children. (1998). Learning to Read and Write. Developmentally Apropriate Practices for Young Chıldren. All Right Reserved.
• National Reading Panel. (2000). Teaching children to read: An evidence-based assessment of the scientific research literature on reading and its implications for readinginstruction. Government Printing Office.
• Neuman, S. B. ve Wright, T. S. (2010). Promoting language and literacy development for early childhood educators: A mixed-methods study of coursework and coaching. The Elementary School Journal, 111(1), 63-86. https://doi.org/10.1086/653470
• Neuman, S. ve Dickinson, D. (2018). Çeviri editörlerinin önsözü. G. Akoğlu ve C. Ergül (ed.) Erken okuryazarlık araştırmaları el kitabı içinde (1.baskı, s. 19). Nobel.
• OECD (2005). Teachers Matter: Attracting, Developing and Retaining Effective Teachers. Paris: OECD publications 01.12.2023 tarihinde https://www.oecd- ilibrary.org/education/teachers-matter-attracting-developing-and-retaining- effective-teachers/summary/dutch_9789264018044-sum-nl adresinden alındı.
• Özkul Kuzu, R. (2022). Okul öncesi̇ öğretmenleri̇ni̇n erken okuryazarlik ve matemati̇ksel geli̇şi̇me i̇li̇şki̇n görüşleri̇ni̇n i̇ncelenmesi̇ [Tezsiz yüksek lisans projesi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Öztürk, B., Koç, G. & Şahin, F.T. (2002). Sınıf öğretmenlerinin yüksek ve düşük beklenti geliştirdikleri öğrencilere yönelik davranışlarının farklılaşma durumu. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 1(2), 161-181.
• Piasta, S. B., Park, S., Farley, K. S., Justice, L. M. ve O'Connell, A. A. (2020). Early childhood educators' knowledge about language and literacy: Associations with practice and children's learning. Dyslexia, 26(2), 137-152. https://doi.org/10.1002/dys.1612
• Puliatte, A. ve Ehri, L. C. (2018). Do 2nd and 3rd grade teachers’ linguistic knowledge and instructional practices predict spelling gains in weaker spellers?. Reading and Writing, 31(2), 239-266. https://doi.org/10.1007/s11145-017-9783-8
• Richardson, V., Anders, P., Tidwell, D. ve Lloyd, C. (1991). The relationship between teachers’ beliefs and practices in reading comprehension instruction. American Educational Research Journal, 28(3), 559-584. https://doi.org/10.3102/00028312028003559
• Sağlam, C. (2020). Okul öncesi dönemde çalışma belleği ve erken okuryazarlık becerilerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Karabük Üniversitesi.
• Sayeski, L. K., Burgrss, A., Pianta, K, Lloyd, C. R. ve Wills, J. (2001, Kasım 5). Literacy behaviors of preschool children participating in an early intervention program. Center for the improvement of early reading achievement. https://www.academia.edu/24073226/Literacy_Behaviors_of_Preschool_Children_Participating_in_an_Early_Intervention_Program_CIERA_Report
• Snow, C. E., Burns, M. S. ve Griffin, P. (1998). Preventing reading difficulties in young children. National Academy Press.
• Statstutor (2020). Pearson's correlation. Statuto. http://www.statstutor.ac.uk/resources/uploaded/pearsons.pdf
• Sulzby, E. ve Teale, W. H. (1991). The development of the young child and the emergence of literacy. J. Flood., D. Lapp., J. R. Squire ve J. M. Jensen (ed.), Handbook of research on teaching the English language arts içinde (2. Baskı, s. 273-285). Lawrence Erlbaum Assosication.
• Sümer Dodur, H. M., Kumaş, Ö. A. ve Yüzbaşıoğlu, Y. (2021). Öğretmenlerin Okuryazarlik ile İlgili İnanç Düzeyi Ölçeği’nin Türk kültürüne uyarlanması. Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2). https://doi.org/10.31679/adamakademi. 89624
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics. Allyn and Bacon: Needham Heights, MA. Uludağ, G. ve Durmuş, T. (Ed). (2020). Erken okuryazarlık eğitimi. (1. baskı, s. 25-46). Nobel Akademi.
• UNESCO Institute for Statistics. (2009). The next generation of literacy statistics: implementing the literacy assessment and monitoring programme (lamp). UNESCO Institute for Statistics. http://www.uis.unesco.org/Library/Documents/Tech1-eng.pdf
• Whitehurst, G. J. ve Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child Development, 69(3), 848-872. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1998.tb06247.x
• Whitehurst, G. J. ve Lonigan, C. J. (2001). Emergent literacy: Development from pre-readers to readers. S. Neuman and D. Dickinson (ed.), Handbook of Early Literacy Development içinde (1. baskı, s. 11-29). Guilford.
• Yalçıntaş Sezgin, E., Ulus, L. ve Aksoy, B. A. (2019) Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin erken okuryazarlıkla ilgili sinif içi uygulamalarının incelenmesi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1128-1146. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.47159-470780
• Yaşar, Ş., Gültekin, M., Türkkan, B., Yıldız, N., ve Girmen, P. (2005, Kasım 14-16). Yeni ilköğretim programlarının uygulanmasına ilişkin sınıf öğretmenlerinin hazırbulunuşluk düzeylerinin ve eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi (Eskişehir ili örneği) [Sözlü Sunum]. Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu, Kayseri, Türkiye.