Yetersizliği olan çocuklarda beceri öğretiminde kullanılan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği: betimsel değerlendirme ve meta-analizi

Yıl 2013, Cilt: 14 Sayı: 02, 67 - 88, 01.03.2013

Esmehan Özer Mehtap Çoşgun Başar Ufuk Özkubat , Gökhan Töret Necdet Karasu

https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000185

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Yetersizliği Olan Çocuklarda Beceri Öğretiminde Kullanılan Eşzamanlı İpucuyla Öğretimin Etkililiği: Betimsel Değerlendirme ve Meta-Analizi

Öz

Tepki ipuçlarının sunulduğu yanlışsız öğretim yöntemlerinden biri olan eşzamanlı ipucuyla öğretim yönteminin, yetersizliği olan bireylere tek basamaklı ve zincirleme davranışların öğretiminde etkili olduğunu kaydeden araştırmalar bulunmaktadır (Morse ve Shuster, 2004). Bu araştırmanın amacı ise eşzamanlı ipucu ile öğretim yönteminin, yetersizlikten etkilenmiş bireylere beceri/kavram öğretimi üzerindeki etkililiğini inceleyen Türkiye’de yürütülmüş olan lisansüstü tezlerin incelenmesidir. 1999 ile 2012 yılları arasında Türkiye’de yapılmış olan, yetersizliği olan çocuklarda tek basamaklı veya zincirleme alt davranışların öğretiminde eşzamanlı ipucu ile öğretim yönteminin etkililiğinin incelendiği 20 lisansüstü tez (2 doktora, 18 yüksek lisans), betimsel özetleme ve meta-analizi yapılarak incelenmiştir. Araştırmanın betimsel analiz bulguları, ilgili lisansüstü tezlerde, eşzamanlı ipucu ile öğretim yönteminin yetersizliği olan çocuklara tek basamaklı veya zincirleme davranışların öğretiminde etkili olduğunun raporlandığını ortaya koyarken, meta-analizi sonucunda ortaya çıkan etki büyüklükleri eşzamanlı ipucu ile öğretim yönteminin ‘’etkili’’ olduğunu göstermiştir

Anahtar Kelimeler

Eşzamanlı ipucuyla öğretim, meta-analizi, betimsel analiz, yetersizlik

Kaynakça

• Akgöz, S., Ercan, İ. ve Kan, İ. (2004). Meta-analizi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30, 107-112.
• (*)Akköse, M. C. (2008). Gelişimsel yetersizlik gösteren çocuklara mutfak araç isimlerinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği: Çoklu örnekler yaklaşımı uygulaması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Akmanoğlu, N. (2002). Otistik bireylere adı söylenen rakamı seçme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucu öğretimin etkililiği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Akmanoğlu, N. ve Batu, S. (2004). Teaching pointing to numerals to individuals with autism using simultaneous prompting. Education and Training in Developmental Disabilities, 39, 326-336.
• Akmanoğlu-Uludağ, N. ve Batu, S. (2005). Teaching naming relatives to individuals with autism using simultaneous prompting. Education and Training in Developmental Disabilities, 40, 401-410.
• (*)Altunel, M. (2007). Otistik özellik gösteren öğrencilere soru cevaplama becerilerinin öğretiminde küçük grup düzenlemesi ile sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Arı, A. (2006, Kasım). Eşzamanlı ipucu ile öğretimin hafif düzeyde öğrenme yetersizliği olan bir çocukta hayvan, taşıt ve meyve isimlerinin öğretiminde etkililiği. 16. Ulusal Özel Eğitim Kongresi’nde sunulan sözlü bildiri, Samsun.
• (*)Arı, A. (2008). Toplama ve çıkarma işlem süreçlerinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• (*)Arslan-Armutçu, O. (2008). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere Word belgesi üzerine yazı yazma becerisinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucu işlem süreci ile yapılan öğretimin etkililiği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• (*)Aslan, T. (2009). Zihin engelli bireylere elektrikli çim biçme makinesiyle çim biçme becerisi öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yayınlanmamış Üniversitesi, Bolu.
• yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal
• (*)Aslan, Y. (2009). Zihin engelli bireylere kumaş üzerine çizilen desene pul işleme
• becerisinin öğretiminde
• eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yüksek lisans tezi,Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Birkan, B. (2002). Gelişimsel yetersizliği olan çocuklara renk öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 169-186.
• Birkan, B. (2005). Using simultaneous prompting for teaching various discreet task to students with Mental Retardation. Education and Training in Developmental Disabilities. 40(1), 68-79.
• Çakmak, S. (2011). Görme engelli olan bireyler için hazırlanan otobüse binme becerisi öğretim materyalinin etkililiği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 94-111.
• (*)Çelik, S. (2007). Zihinsel yetersizlik gösteren çocuklara kavram öğretiminde doğrudan öğretim ve eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililik ve verimliliklerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• (*)Çulha, S. (2010). Zihinsel yetersizliği olan ilköğretim kaynaştırma öğrencilerine yabancı dil öğretiminde eşzamanlı ipucuyla sunulan bireysel destek eğitimin etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• (*)Dere-Çiftçi, H. (2007). Zihinsel engelli çocuklara renk kavramını kazandırmada eşzamanlı ipucuyla öğretimin bireysel ve grup eğitimi üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• (*)Doğan, O. S. (2001). Zihin özürlü çocuklara adı söylenen mesleğe ait resmi seçme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Doğan, O. S. ve Tekin-İftar, E. (2002). The effects of simultaneous prompting on teaching receptively identifying occcupations from picture cards. Research in Developmental Disabilities, 23, 237-252.
• Ergenekon, Y. Gürsel, O. ve Batu, S. (2001). Öğretmenlerin ve yöneticilerin gelişimsel geriliği olan bireylere meslek becerilerinin kazandırılmasına ilişkin görüşleri. Uluslararası Özel Eğitim Konferansı’nda sunulan yayınlanmamış sözlü bildiri, Antalya.
• (*)Eyidoğan, F. (2005). Zihin özürlü öğrencilere silikleştirilen resimli fiş cümleleri ile okuma-yazma öğretiminde hata düzeltmeli eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Fetko, K. S., Schuster, J. W., Harley, D. A., & Collins, B. C. (1999). Using simultaneous prompting to teach a chained vocalitional task to young adults with severe intellectual disabilities. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 34, 318-329.
• Fickel, K. M., Schuster, J. W., & Collin, B. C. (1998). Teaching different tasks using different stimuli in a heterogeneous small group. Journal of Behavioral Education, 8(2), 219-244.
• Ganz, J. B., Earles-Vollrath, L. T., Heath, K. A., Parker, I. R., Rispoli, J. M., & Duran, B. J. (2012). A meta- analysis of single case research studies on aided augmentative and alternative communication systems with individuals with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42, 60–74.
• Gersten, R., Fuchs, L. S., Compton, D., Coyne, M., Greenwood, C., & Innocenti, M. S. (2005).Quality indicators for group experimental and quasi-experimental research in special education. Exceptional Children,71(2),149-164.
• Gibson, A. N., & Schuster, J. W. (1992). The use of simultaneous prompting for teaching expressive word recognition to preschool children. Topics in Early Childhood Special Education, 12, 247-257.
• Griffen, A. K., Schuster, J. W., & Morse, T. E. (1998). The acquisition of instructive feedback: A comparison of continuous versus intermittent presentation schedules. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 33, 42-61.
• Gül, S. O. ve Diken, İ. H. (2009). Erken çocuklukta özel eğitime ilişkin Türkiye’de gerçekleştirilmiş lisansüstü tez çalışmalarının gözden geçirilmesi. International Journal of Early Childhood Special Education (INT- JECSE), 1(1), 46-78
• (*)Güneş, N. (2012). Annelerin sunduğu eşzamanlı ipucuyla öğretimin gelişimsel yetersizliği olan çocuklarına bağcık bağlama becerisinin öğretimi üzerindeki etkililiği. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Horner, R. H., Carr, E. G., Halle, J., McGee, G., Odom, S., & Wolery, M. (2005). The use of single subject
• research to identify evidence-based practice in special education. 179.
• Exceptional Children,71(2),165–
• Johnson, P., Schuster, J. W., & Bell, J. K. (1996). Comparison of simultaneous prompting with and without error correction in teaching science vocabulary words to high school students with mild disabilities. Journal of Behavioral Education, 6, 437-458.
• (*)Kanpolat, Y. E. (2008). Otistik bireylere adı söylenen giysiyi gösterme becerisinin öğretiminde bilgisayar aracılığıyla sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• (*)Karabulut, A. (2009). Zihin engelli bireylere saat söyleme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Karasu, N. (2011). Otizmli bireylerin eğitiminde video ile model olma uygulamalarının değerlendirilmesi: Bir alanyazın derlemesi ve meta-analiz örneği. Ankara Üniversitesi Özel Eğitim Dergisi, 12(2), 1-12.
• (*)Karşıyakalı, D. M. (2011). Otistik bir öğrenciye adı söylenen çalgıyı gösterebilme öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kırcaali-İftar, G. ve Tekin, E. (1997). Tek denekli araştırma yöntemleri. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Kurt, O. ve Tekin-İftar, E. (2008). A comparison of constant time delay and simultaneous prompting within embedded instruction on teaching leisure skills to children with autism. Topic in Early Childhood Special Education, 28(1), 53-64.
• Lam, W., Sacks, H., Sze, P., & Chalmers, T. (1987). Meta-analysis of randomised controlled trials of nicotine chewing-gum. The Lancet, 330(8549), 27-30.
• MacFarland-Smith, J., Schuster, J. W., & Stevens, K. B. (1993). Using simultaneous prompting to teach expressive object identificationto preschoolers with developmental delays. Journal of Early Intervention, 17, 50-60.
• Maciag, K. G., Schuster, J. W., Collins, B. C., & Cooper, J. T. (2000). Training adults with moderate and severe mental retardation in a vocational skill using a simultaneous promting procedures. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 35, 306-316.
• Morse, T. E., & Schuster, J. W. (2004). Simultaneous prompting: A review of The literature. Education and Training in Development Disabilities, 39(2), 153-168.
• (*)Özak, H. (2008). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere okuma becerilerinin öğretiminde bilgisayar aracılığıyla sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• (*)Özbey, F. (2005). Zihin engelli çocuklara iş becerilerinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Palmer, T., Collins, B. C., & Schuster J. W. (1999). The use of simultaneous prompting to procedure to teach receptive manual sign identificaiton to adults with disabilities. Journal of Development and Physical Disabilities, 11(2), 179-191.
• Parker, M., A., & Schuster, J. W. (2002). Effectiveness of simultaneous prompting on the acquisition of observational and instructive feedback stimuli when teaching a heterogeneous group of high school students. Educational and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 37, 89-104.
• Parrot, K. A. and others. (2000). Simultaneous promting and instructive feedback when teaching chained task. Journal of Behavioral Education, 10, 1-19.
• Schuster, J. W., & Griffen, A. K. (1993). Teaching a chained task with a simultaneous prompting procedure. Journal of Behavioral Education, 3, 299-315.
• Schuster, J. W., Griffen, A. K., & Wolery, M. (1992). Comparison of simultaneous prompting and constant time delay procedures in teaching sight words to elementary student with moderate mental retardation. Journal of Behavioral Education, 2(3), 305-325.
• Sewell, T. J., Collins, B. C., Hemmeter, M. L., & Schuster, J. W. (1998). Using simultaneous promting within an activity-based format to teach dressing skills to preschoolers with developmental delays. Journal of Early Intervention, 21, 132-145.
• Singleton, K. C., Schuster, J. W., & Ault, M. J. (1995). Simultaneous promting in a small group instructional arrangement. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 30, 218-230.
• (*)Tekin, E. (1999). Zihin özürlü çocuklara kardeşleri aracılığıyla sunulan dört saniye sabit bekleme süreli öğretimin ve eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiklerinin ve verimliliklerinin karşılaştırılması. Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Tekin, E. ve Kırcaali-İftar, G. (2001). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınevi.
• (*)Toper, Ö. (2006). Hafif derecede zihinsel yetersizliği olan öğrencilere renkleri söyleme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Vuran, S. ve Sönmez, M. (2008). Sosyal geçerlilik kavramı ve Türkiye’de özel eğitim alanında yürütülen lisansüstü tezlerde sosyal geçerliliğin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 55-65.
• Wolery, M., Ault, M. J., & Doyle, P. M. (1992). Teaching students with moderate to severe disabilities. London: Longman Publishing Group.
• Wolery M., Ault, M. J., Doyle, P. M., & Gast, D. L. (1986). Comparison of instructional strategies: A literature review. Lexington, KY: Department Of Special Education.
• Wolery, M., Bailey, D. B., & Sugai G. M. (1988). Effective Teaching: Principles and Procedures of Applied Behavioral Analysis with Exceptional Students. Boston: Allyn and Bacon, Inc.
• Wolery, M., Holcombe, A., Werts, M. G., & Cipolloni, R. M. (1993). Effects of simultaneous promting and instructive feedback. Early Educaion and Development, 4, 20-31.
• (*)Yücesoy, Ş. (2002). Zihin özürlü öğrencilere fotokopi çekme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Yücesoy-Özkan Ş. ve Gürsel, O. (2006). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fotokopi çekme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 7(2), 29–45.