Görme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Fen Eğitimine Yönelik Değerlendirme: Öğretmen ve Yönetici Görüşleri

Yıl 2024, Erken Görünüm, 1 - 19

Aydın Sellioğ , Hikmet Sürmeli

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.1389193

Öz

Giriş: Görme yetersizliği olan öğrencilerin fen eğitimi, eğitim sisteminin kapsayıcı şekilde işlenmesini gerektirmektedir. Bu öğrencilerin fen öğrenme sürecini anlamak, onların eğitimdeki sorun ve ihtiyaçlarını belirlemek kapsayıcı eğitimin temelini oluşturur. Dolayısıyla fen bilimleri öğretmenlerinin öğretim stratejilerini ve materyal seçimlerini değerlendirmek, etkili ve erişilebilir bir öğrenme ortamı oluşturması bakımından önemlidir. Okul yöneticileri de bu süreçte destek ve kaynak sağlama, öğretmenleri geliştirme ve gereksinimleri karşılamada belirleyicidir. Bu nedenle, yapılan bu çalışmada fen eğitimiyle ilgili olarak görme yetersizliği olan öğrencilerin karşılaştığı güçlükler ve çözüm önerilerine ilişkin, görme engelliler ortaokullarında görev yapan fen bilimleri öğretmenleri ile okul yöneticilerinin görüşlerinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışma, nitel araştırma desenlerinden durum çalışmasıyla desenlenmiştir. Çalışma grubunu 2022-2023 Eğitim Öğretim yılında Türkiye’deki görme engelliler ortaokullarında görev yapan 14 fen bilimleri öğretmeni ve 10 okul yöneticisi olmak üzere 24 katılımcı oluşturmaktadır. Çalışmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle elde edilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Öğretim programı içeriğinin yoğun hazırlandığı, ders süresinin yetersiz ve kazanımların fazla olduğu, birçok duyuya yönelik öğretim materyallerinin hazırlanması gerektiği ve ders kitaplarında baskı hatalarının bulunduğu belirlenmiştir. Ayrıca ölçme-değerlendirme sürecinde öğrencilerin okuyucudan kaynaklanan güçlükler yaşadığı tespit edilmiştir.
Tartışma: Gerçekleştirilen bu çalışma görme yetersizliği olan öğrencilerin fen bilimleri eğitiminin sağlanmasında gereksinimlerin olduğunu göstermektedir. Fen bilimleri dersinin öğretiminde; görme yetersizliğinden etkilenmiş öğrencilerin görme problemlerinden kaynaklanan sorunları, onların olağan gelişim gösteren akranlarıyla aynı fırsatlara sahip olmalarını zorlaştırmaktadır. Bunun için öğrencilerin özel gereksinimleri belirlenerek yetersizlik düzeylerine yönelik eğitim düzenlemelerine ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fen eğitimi, görme engelliler okulları, fen bilimleri öğretmeni, okul yöneticisi, görme yetersizliği.

Evaluation of Science Education for Students with Visual Impairment: Views of Teachers and Administrators

Öz

Introduction: Science education for students with visual impairment requires an inclusive education system. Understanding the science learning process of these students and determining their problems and needs in education constitute the basis of inclusive education. Therefore, it is crucial to evaluate the teaching strategies and material choices of science teachers to create an effective and accessible learning environment. School administrators are also decisive in providing support and resources, developing teachers and meeting the needs of this process. Therefore, this study aimed to examine the opinions of science teachers and school administrators working in secondary schools for the visually impaired about the difficulties encountered by students with visual impairment in science education and solution suggestions.
Method: The present study was designed with case study, one of the qualitative research designs. The study group consisted of 24 participants, including 14 science teachers and 10 school administrators working in secondary schools for the visually impaired in Türkiye in the 2022-2023 academic year. The data were obtained through a semi-structured interview technique. Content analysis was used to analyse the data.
Findings: The findings showed that the content of the curriculum was prepared intensively, the course duration was insufficient and the acquisitions were too many, teaching materials for many senses should be prepared and there were printing errors in the textbooks. It was determined that students had difficulties arising from the reader in the measurement and evaluation process.
Discussion: The findings obtained in this study suggest that there are needs in providing science education for students with visual impairment. In the teaching of science course, the problems arising from the visual problems of students affected by visual impairment make it difficult for them to have the same opportunities as their peers with normal development. Thus, there is a need to determine the special needs of the students and make educational arrangements for their disability levels.

Anahtar Kelimeler

Science education, schools for the visually impaired, science teacher, school administrator, visual impairment

Kaynakça

• Aktaş, F. N., & Argün, Z. (2021). Görme engelli bireylerin matematik eğitiminde ihtiyaçları ve sorunları: Cebir kavramları bağlamında [The needs and problems of individuals with visual ımpairment in mathematics education: the context of algebraic concepts]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(3), 699-723. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.750682
• Aslan, M. G. (2022). Görme engelliler okulunda çalışan fen bilimleri ve matematik öğretmenlerinin öğretim sürecinde karşılaştıkları güçlüklerin saptanması [Determining the challenges those are encountered by the teachers working at school of the visually impaıred in the teaching process of science and mathematics] (Tez Numarası: 765986) [Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Atila, G. (2017). Ortaokul düzeyindeki görme engelli öğrencilerin fen bilimleri dersinde karşılaştıkları sorunlar [The diffıculties encountered in science courses by visually impaired middle school students] (Tez Numarası: 469417) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bağlı, M. (1993). Görme özürlülere götürülen eğitsel hizmetler ve bu hizmetlerin geliştirilmesi [Education for the visually impaired services and these services development]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 1(3), 62-63. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/159281
• Bican, M. F. (2022). Görme yetersizliği olan öğrencilere yönelik üç boyutlu dokunsal kitabın geliştirilmesi: Bir tasarım ve geliştirme araştırması [Development of a three-dimensional tactile book for students with visual impairment: A design and development research] (Tez Numarası: 719145) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bilgiç, H. C., & Şafak, P. (2021). Çoklu yetersizliği olan öğrencilere doğrudan öğretimle sunulan şematik düzenleyicinin bir fen konusunun öğretimine etkisi [The effect of schematic organizer presented with direct teaching to students with multiple disabilities on teaching a science subject]. Özel Eğitim Dergisi, 22(1), 175-206. https://doi:10.21565/ozelegitimdergisi.629598
• Bolat, E. Y., & Ataşoğlu, F. (2022). Okul yöneticileri ve öğretmen yeterliliklerinin incelenmesi [Analysing the competencies of school administrators and teachers]. Asya Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(19), 1-10. https://doi.org/10.31455/asya.1029640
• Bülbül, M. Ş. (2012). Görme engelliler ve fizik eğitimi çalıştayı sonrası 9. sınıf enerji ünitesi ile ilgili öneriler [Suggestions about 9th grade energy unit after a blinds and physics education workshop]. Sosyal Politika Çalışmaları, 7(29), 79-85. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/19791
• Bülbül, M. Ş. (2013). Görme engelli öğrenciler ile grafik çalışırken nasıl bir materyal kullanılmalıdır? [What kind of material should be used when working with visually impaired students?] Fen Eğitimi ve Araştırmaları Derneği Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 1(1), 1-11. https://dergipark.org.tr/en/pub/fbod/issue/71994/1158016
• Bülbül, Ş. M. (2014). The effect of enriched course materials about motion on nineth grade sighted and totally blind students' achievement, motivation, attitude, perception of learning environment and interaction in inclusive classes (Tez Numarası: 368928) [Doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Christensen, L. B. Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2020a). Değişkenlerin ölçümü ve örneklem (M. Sever, Çev.). A. Aypay (Ed.), Araştırma yöntemleri desen ve analiz [Research methods design and analysis] içinde (ss. 149 – 180). Anı Yayıncılık. (Orijinal kitabın yayın tarihi 2014)
• Christensen, L. B. Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2020b). Nitel ve karma araştırma yöntemleri (M. Sever, Çev.). A. Aypay (Ed.), Araştırma yöntemleri desen ve analiz [Research methods design and analysis] içinde (ss. 401 – 434). Anı Yayıncılık. (Orijinal kitabın yayın tarihi 2014)
• Creswell, J. W. (2017). Nitel yöntemler. S. B. Demir (Çev. ed.), Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları [Research design: Qualitative, quantitative and mixed method approaches] içinde (ss. 183–213). Eğiten Kitap Yayıncılık. (Orijinal kitabın yayın tarihi 2013)
• Creswell, J. W. (2020). Nitel veri toplama. (H. Ekşi, Çev. ed.), Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi [Educational research: Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research] içinde (ss. 264–304). Eğitim Danışmanlığı ve Araştırma Merkezi. (Orijinal kitabın yayın tarihi 2012)
• Çetin, M. E. (2017). Özel gereksinimli bireylerin tercihlerinin değerlendirilmesi [Assessment of the preferences of individuals with special needs]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(2), 309-328. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.293726
• Çınar, F., & Teke, T. (2019). Görme yetersizliği olan bireylere yönelik din eğitiminde öğretmenlerin karşılaştıkları sorunlar [Problems faced by teachers in religious education for visually impaired individuals]. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(68), 865-882. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3874
• Çifci, E. (2021). Görme engelli öğrencilere ortaokul matematiği öğreten matematik öğretmenlerinin öğretim uygulamaları ve karşılaştıkları zorluklar [Teaching practices and difficulties faced by the teachers teaching secondary school mathematics to visually impairement learners] (Tez Numarası: 687330) [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çotuk, H., & Özdemir, S. (2023). Görme yetersizliği olan çocuklarda zihin kuramı ve duygu tepkileri: Gören çocuklarla bir karşılaştırma [Theory of mind and reactions to emotional responses in children with visual ımpairments: a comparison with sighted children]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 24(2), 199-214. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.890063
• Demirci, Z. F. (2012). Türkiye’de görme engelliler ortaokullarında öğretmen görüşlerine göre müzik dersi kazanımlarının gerçekleşebilme durumu [The achievability status of music lesson attainments in sight-disabled people’s secondary schools in Türkiye according to the opinions of teachers] (Tez Numarası: 331677) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ediyanto, E., & Kawai, N. (2019). Science learning for students with visually impaired: A literature review. In Journal of Physics Conference Series, 1227(1), 012035. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1227/1/012035
• Eser, Ş. (2019). Görme engelliler ortaokullarında görev yapan fen bilimleri öğretmenlerinin görüşlerine göre fen bilimleri dersi kazanımlarının gerçekleşebilme durumunun belirlenmesi [Determination of the achievability status of science lesson learning outcomes according to the opinions of science teachers in special school for visually impaired students] (Tez Numarası: 554297) [Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Eski, C., & Gül, M. K. (2021). Görme engelli öğrencilere geometri konularının öğretimine yönelik görüşler [Opinions toward teaching of geometry topics to visually impaired students]. Journal of Sustainable Education Studies, 2(4), 1-17. https://dergipark.org.tr/en/pub/seader/issue/67319/104989
• Fichten, C. S., Asuncion, J. V., Barile, M., Ferraro, V., & Wolforth, J. (2009). Accessibility of e-learning and computer and information technologies for students with visual impairments in postsecondary education. Journal of visual impairment & blindness, 103(9), 543-557. https://doi.org/10.1177/0145482X0910300905
• Gülboy, H. D., & Melekoğlu, M. (2022). Özel gereksinimli öğrencilere fen bilimleri öğretiminde yanlışsız öğretim yöntemlerinin kullanımı: Sistematik derleme [Errorless teaching methods in teaching science to students with disabilities: systematic review]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(2), 481-506. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.833253
• Gürsel, O. (2021). Görme yetersizliği olan öğrenciler. İ. H. Diken (Ed.), Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim [Students in need of special education and special education] içinde (ss. 229–264). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Jahanzaib, M., Fatima, G., & e Nayab, D. (2021). Review of single national curriculum with perspective of the education of children with visual impairment at primary level in Punjab Pakistan. Journal of Business and Social Review in Emerging Economies, 7(3), 547-560. https://www.publishing.globalcsrc.org/ojs/index.php/jbsee/article/view/1836
• İsmail, M. A. (2022). Kaynaştırma eğitimi uygulamalarında karşılaşılan sorunlar üzerine yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi: Meta-Sentez çalışma [An examination of graduate thesis on the problems faced in inclusive education practices: A meta-synthesis study] (Tez Numarası: 740437) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kamış, Ö., & Demir, E. (2018). Görme yetersizliği olan lisans öğrencilerinin sınıf içi ölçme-değerlendirme süreçlerinin incelenmesi [Examination of the classroom assessment and evaluation process of visually impaired university students]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(3), 423-450. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.334802
• Karaer, G., & Melekoğlu, M. A. (2020). Özel öğrenme güçlüğü olan öğrencilere fen bilimleri öğretimi üzerine yapılan çalışmaların incelenmesi [Review of studies on teaching science to students with specific learning disabilities]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(4), 789-819. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.532903
• Karakoç, T. (2016). Görme yetersizliği olan öğrencilerin araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımı modellerinden rehberli keşfetme modelinin deneysel işlem becerilerine, akademik başarılarına ve fen bilimleri dersine yönelik tutumlarına etkisi [The contributıon of guided discovery model of inquiry-based approach to visually impaired students acquisition of experimental procedures, academic success and attitudes towards sciences] (Tez Numarası: 419357) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Karakoç, T., & Aslan C. (2020). Özel eğitim ve özel eğitimde temel kavramlar. A. Kızılaslan ve Ç. N. U. Kaya (Eds.), Özel gereksinimi olan öğrencilere fen eğitimi [Science education for students with special needs] içinde (ss. 1–16). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kartal, M. S. (2022). Görme yetersizliği olan öğrenciler ve fen eğitimi. M. S. Kartal ve Ö. Toper (Eds.), Özel eğitimde fen bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi [Science and social studies teaching in special education] içinde (ss. 117–136). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kaya, G. İ. (2018). Özel eğitim ve rehberlik. E. İ. Gazioğlu ve Ş. M. İlgar (Eds.), Öğretmen ve öğretmen adayları için rehberlik [Guidance for teachers and student teachers] içinde (ss. 339–370). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kızılaslan, A. (2020). Özel eğitim ve özel eğitimde temel kavramlar. A. Kızılaslan ve Ç. N. U. Kaya (Eds.), Özel gereksinimi olan öğrencilere fen eğitimi [Science education for students with special needs] içinde (ss. 1–16). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kızılaslan, A., & Sözbilir, M. (2022). Görme yetersizliği olan öğrencilere kinetik enerji ve sıcaklık kavramlarının öğretimi [Teaching kinetic energy and temperature concepts: Students with visual impairment]. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(34), 606-624. https://doi:10.35675/befdergi.836349
• Koehler, K. E. (2017). Examining the conceptual understandings of geoscience concepts of students with visual impairments: Implications of 3-D printing [Doctoral dissertation, The Ohio State University]. https://rave.ohiolink.edu/etdc/view?acc_num=osu1494273823844707
• Koehler, K. E., & Wild, T. A. (2019). Students with visual impairments' access and participation in the science curriculum: Views of teachers of students with visual impairments. Journal of Science Education for Students with Disabilities, 22(1), 8. https://core.ac.uk/download/pdf/232143638.pdf
• Köroğlu, A. (2022). Görme engelliler sınıf öğretmenlerinin görme engelliler ilkokullarında öğrenim gören öğrencilerin eğitimine ilişkin görüşleri [Views of primary teachers for visually impaired on the education of students in primary schools for visually impaired] (Tez Numarası: 756419) [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Lahav, O., Chagab, N., & Talis, V. (2016). Use of a sonification system for science learning by people who are blind. Journal of Assistive Technologies, 10(4), 187-198. https://doi:10.1108/JAT-11-2015-0032
• Metin, H., & Altunay, B. (2020). Kaynaştırma öğrencileriyle çalışan sınıf öğretmenlerinin fen bilimlerinin öğretimine yönelik görüşlerinin incelenmesi [Exmining the views of primary school teachers working with inclusive students on the teaching of science]. Turkish Studies, 15(5), 2481-2505. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44152
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2021). Giriş. S. A. Altun ve A. Ersoy, (Çev. Eds.), Nitel veri analizi [Qualitative data analysis] içinde (ss. 1–15). Pegem Akademi Yayıncılık. (Orijinal kitabın yayın tarihi 2015)
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2008). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi görme engelli bireyler destek programı [Special education and rehabilitation centre visually impaired individuals support programme]. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_09/04010347_grmeengellibireylerdestekeitimprogram.pdf
• O’dwyer, P. A., & Bayar, S. A. (2021). Görme yetersizliği: Tanım, sınıflama, yaygınlık ve nedenler. H. Gürgür ve P. Şafak (Eds.), İşitme ve görme yetersizliği [Hearing and visual impairment] içinde (ss. 127–151). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Okcu, B. (2016). İlköğretim 8. sınıf görme engelli öğrencilere “Yaşamımızdaki Elektrik” ünitesi ile ilgili kavramların öğretimi [Teaching the concepts related to “Electricity in Our Life” unit to visually impaired students in 8th grade] (Tez Numarası: 433846) [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Okcu, B., Sözbilir, M., & Bülbül, M. Ş. (2022). 6. sınıf görme yetersizliği olan öğrencilerin ‘Elektriğin İletimi’ ünitesi öğretimine yönelik ihtiyaçları [The learning needs of students with visual impairments at 6th grade on the ‘Conductıon of Electrıcıty’ unit of the science course]. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 1(3), 01-32. https://dergipark.org.tr/en/pub/ozelegitimrehberlikdergisi/issue/68776/1082885
• Okyar, S., & Çakmak, S. (2019). Yetişkin görme engelli bireylere günlük yaşam becerilerinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [Effectiveness of simultaneous promting procedure in teaching skills to visually impaired adults in their daily lives]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(2), 209-236. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.403738
• Oliveira, F. S. D., Nascimento, A. S. D., & Bianconi, M. L. (2017). Teaching enzyme activity to the visual impaired and blind students. Technologies, 5(3), 52. https://doi:10.3390/technologies5030052
• Paker, T. (2021). Durum çalışması. F. N. Seggie ve Y. Bayyurt (Eds.), Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları [Qualitative research: Methods, techniques, analyses and approaches] içinde (ss. 124–139). Anı Yayıncılık.
• Randall, E. (2016, May 7 -12). Making science simulations accessible for students with vision impairments [Paper presentation]. Proceedings of the 2016 CHI Conference Extended Abstracts on Human Factors in Computing Systems. 122-127. https://doi.org/10.1145/2851581.2890385
• Richardson, J. T. (2015). Academic attainment in visually impaired students in distance education. British Journal of Visual Impairment, 33(2), 126-137. https://doi.org/10.1177/0264619615576584
• Rosenblum, L. P., Ristvey, J., & Hospital, L. (2019). Supporting elementary school students with visual impairments in science classes. Journal of Visual Impairment & Blindness, 113(1), 81–88. https://doi.org/10.1177/0145482X19833801
• Rule, A. C., Stefanich, G. P., Boody, R. M., & Peiffer, B. (2011). Impact of adaptive materials on teachers and their students with visual impairments in secondary science and mathematics classes. International Journal of Science Education, 33(6), 865–887. https://doi.org/10.1080/09500693.2010.506619
• Sözbilir, M. & Okcu, B. (2019). Görme engelliler için fen eğitimi. H. Artun ve S. A. Günbatar (Eds.), Çağdaş yaklaşımlarla destekli fen öğretimi: Teoriden uygulamaya etkinlik örnekleri [Science teaching supported by contemporary approaches: Examples of activities from theory to practice] içinde (ss. 49 – 63). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Smith, D. W., & Smothers, S. M. (2012). The role and characteristics of tactile graphics in secondary mathematics and science textbooks in braille. Journal of Visual Impairment & Blindness, 106(9), 543–554. https://doi.org/10.1177/0145482X1210600905
• Şahin, M., & Yörek, N. (2009). Teaching science to visually impaired students: A small-scale qualitative study. Online Submission, 6(4), 19 – 26. https://eric.ed.gov/?id=ED505732
• Şenel, S., & Topuzkanamış, E. (2018). Görme yetersizliği olan öğrencilerin dinleme stratejilerinin belirlenmesi [Listening strategies used by students with visual impairments]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(4), 699-722. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.397642
• Taşçı, F. (2019). Engelli ve engelli olmayan öğrencilerin bütünleşmesinde okul yönetiminin tutumlarının değerlendirilmesi [Evaluation of the attitudes of school management in the integration of disabled and non-disabled students] (Tez Numarası: 600317) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Tuncer, T., & Altunay, B. (2009). Görme engelli öğrencilerin bilgiyi edinmelerinde yapılandırılmış ve geleneksel ev ödevlerinin farklılaşan etkisi [The differentiating effects of traditional and structured home assignments on the knowledge acquisition of students with visual ımpairments]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10(02), 1-11. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000137
• Wall, R. S., & Corn, A. L. (2002). Production of textbooks and instructional materials in the United States. Journal of Visual Impairment & Blindness, 96(4), 212–222. https://doi.org/10.1177/0145482X0209600403
• Yalçın, G. (2022). Dokunsal materyallere yönelik öğretmen, öğrenci ve aile görüşlerinin belirlenmesi: Fen bilimleri dersi örneği [Determining teacher, student and family views on tactile materials: Example of science lesson]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 803-822. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1064931
• Yalçın, G., & Aslan, C. (2021). Görme yetersizliği olan öğrencilerin derslerini yürüten akademisyenlerin karşılaştıkları güçlüklerin belirlenmesi [Determining the difficulties encountered by academicians teaching with students with visual ımpairments]. OPUS International Journal of Society Researches, 18(41), 3260-3279. https://doi.org/10.26466/opus.916007
• Yazıcı, F. (2017). 6. Sınıf görme engelli öğrencilere “Vücudumuzdaki Sistemler” ünitesinde yer alan kavramların öğretimi [Teaching the concepts in “Systems in Our Body” unit to visually impaired students in 6th grade] (Tez Numarası: 463093) [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yazıcı, F. Gül, Ş., Sözbilir, M., Çakmak, S., & Aslan, C. (2021). Altıncı sınıfa devam eden görme engelli öğrencilerin fen bilimleri dersine yönelik öğretim ihtiyaçlarının belirlenmesi [Determining the teaching needs of students wıth visual impairment in the sıxth grade for the science course]. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 1(1), 27-65. https://dergipark.org.tr/en/pub/ozelegitimrehberlikdergisi/issue/65815/1031508
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [Qualitative research methods in social sciences] (12th ed.). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, Ç. T., & Yıkmış, A. (2022). Özel gereksinimli öğrencilerin eğitiminde kullanılan fen bilimleri ders kitabının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi [Evaluation of the science textbook used in the education of special needs students based on teachers’ views]. Milli Eğitim Dergisi, 51(234), 1281–1304. https://dergipark.org.tr/en/pub/milliegitim/issue/69814/823449
• Yüksekli, N. U., & Okçu, V. (2022). Okul yöneticilerinin yeterlik düzeylerine ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi [Evaluation of teachers' views on the competence levels of school administratorsHearing and visual impairment]. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(22), 291-325. https://doi.org/10.55605/ejedus.1095814
• Zorluoğlu, S. L. (2017). 6. sınıf görme engelli öğrencilere maddenin tanecikli yapısıyla ilgili kavramların öğretimi [Teaching the concepts in particulate nature of matter to 6th grade visually impaıred students] (Tez Numarası: 458738) [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Zorluoğlu, S. L., & Kızılaslan, A. (2019). Görme yetersizliği olan öğrencilere fen eğitimi: İlkeler ve stratejiler [Science education for students with visual impairment: Principles and strategies]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (51), 315 – 337. https://doi:10.21764/maeuefd.514423