Pragmatik Profil’in Türkçeye Uyarlama Çalışması

Yıl 2025, Erken Görünüm, 1 - 20

Tamer Genç , Esra Genç , Yıldız Uzuner , Emel Ertürk Mustul , Murat Doğan

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.1390647

Öz

Giriş: İletişim kurma ve sosyal yaşama dahil olma sürecinde pragmatik beceriler önemli rol oynamaktadırlar. Dilin sosyal kullanımı olarak adlandırılan pragmatik becerilerde özel gereksinimli çocukların zorlandıkları bilinmektedir. Özel gereksinimli çocukların eğitimsel süreçlerinin planlanabilmesi, etkili müdahale programlarının hazırlanabilmesi ve eğitim süreçlerinde izlenecek adımların belirlenebilmesi için ölçme ve değerlendirme süreçleri oldukça önemlidir. Bu doğrultuda hem dil becerileri hem de ilişkili diğer becerilerin gelişimi açısından özel gereksinimli çocukların pragmatik bileşenin hangi işlevlerinde güçlük yaşadıklarının belirlenmesi uygun çözüm yollarının geliştirilebilmesi açısından önemlidir. Ebeveynlerle görüşmeler yoluyla yapılan değerlendirmelerin özellikle erken çocukluk döneminde ve özel gereksinimli çocuklarla yapılan çalışmalarda oldukça kullanışlı oldukları bilinmektedir. Bu doğrultuda ülkemizde hem özel gereksinimli hem de tipik gelişim gösteren çocukların pragmatik becerilerini ebeveynler ile yapılan görüşmeler sonucunda değerlendirme imkanı tanıyan az sayıda değerlendirme aracı bulunması sebebiyle Pragmatik Profil’in (The Pragmatics Profile for People who Use AAC) Türkçeye uyarlamasının oldukça önemli olduğu düşünülmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı Pragmatik Profil’in Türkçeye uyarlama çalışmasının yapılmasıdır.
Yöntem: Çalışma bir ölçme aracı uyarlama çalışmasıdır. Kültürler arası uyarlama çalışmalarında uyarlama süreci ve süreçte görev alan çevirmen ve uzmanlar oldukça önemlidir. Çalışmada uyarlama aşamaları olarak ilk çeviri, çevirilerin sentezi, geri çeviri, uzman komitesi ve final öncesi versiyon testi adımları titizlikle takip edilmiştir.
Bulgular: Yapılan uyarlama çalışması görev alan çevirmenlerin dilsel yeterlikleri, alan uzmanlarının araştırma yöntem ve tekniklerindeki deneyimleri, dil becerilerinin ölçme ve değerlendirmesi konusundaki uzmanlıkları ve uyarlama sürecinin tamlığı bağlamında aracın hem dilsel eşdeğerliği hem de yapısal geçerliğinin sağlandığı düşünülmektedir.
Tartışma: Uyarlaması yapılan Pragmatik Profil’in, işitme kayıplı ve işiten çocukların pragmatik dil becerilerinin değerlendirmesinde geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu görülmüştür. Pragmatik Profil ile yapılacak değerlendirmelerin özel eğitim alanında çalışan uzmanlara ve araştırmacılara çocukların yaşadıkları pragmatik güçlükler hakkında kapsamlı bilgi saylayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Pragmatik profil, pragmatik dil değerlendirmesi, ölçme aracı uyarlaması, özel gereksinimli çocuklar, işitme kayıplı çocuklar

Adaptation Study of Pragmatics Profile to Turkish

Öz

Introduction: Pragmatic skills play an important role in communicating and being involved in social life. It is known that children with special needs have difficulty with pragmatic skills, which is called the social use of language. Measurement and evaluation processes are very important to plan the educational processes of children with special needs, prepare effective intervention programs, and determine the steps to be followed in education processes. Accordingly, it is important to determine which functions of the pragmatic component children with special needs have difficulty with in terms of the development of both language skills and other related skills to develop appropriate solutions. It is known that evaluations made through interviews with parents are very useful, especially in early childhood and in studies with children with special needs. In this respect, it is thought that it is very important to adapt The Pragmatics Profile for People who Use Alternative and Augmentative Communication to Turkish since few evaluation tools in Türkiye allow the pragmatic skills of children with both special needs and typical development to be evaluated as a result of interviews with parents. In this direction, the study aims to adapt the Pragmatics Profile to Turkish.
Method: The study is a measurement tool adaptation study. In cross-cultural adaptation studies, the adaptation process and the translators and experts involved in the process are very important. In this study, the adaptation process meticulously adhered to the steps of initial translation, synthesis of translations, back-translation, expert committee review, and testing of the pre-final version.
Findings: It is thought that both the linguistic equivalence and structural validity of the tool are ensured in the context of the linguistic competencies of the translators involved in the adaptation study, the experiences of the field experts in research methods and techniques, their expertise in the measurement and evaluation of language skills, and the completeness of the adaptation process.
Discussion: The adapted Pragmatic Profile was found to be a valid and reliable measurement tool for the assessment of pragmatic language skills of children with hearing loss and hearing children. It is thought that the assessments to be made with the Pragmatic Profile will provide comprehensive information to special education specialists and researchers about the pragmatic difficulties experienced by children.

Anahtar Kelimeler

Pragmatics profile, pragmatic language assessment, measurement tool adaptation, children with special needs, children with hearing loss

Kaynakça

• Acarlar, F. (2002). Çocuklarda dilin değerlendirilmesi: Betimleyici yaklaşım. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1), 121-127. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/509269
• Aksu-Koç, A., Acarlar, F., Küntay, A., Maviş, İ., Sofu, H., Topbaş, S., Turan, F., & Aktürk-Arı, B. (2011). Türkçe iletişim gelişimi envanteri (TİGE) el kitabı. Detay Yayıncılık.
• Aktaş, B., & Çifci-Tekinarslan, İ. (2021). Pragmatik dil testi-2 (PDT-2) Türkçeye uyarlanması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 848-862. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2021.21.64908- 907266
• Alev, G. (2011). Pragmatik dil becerileri envanteri'nin Türkçe standardizasyon çalışması (Tez Numarası: 288468) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Alev, G., Diken, İ. H., Ardıç, A., Diken, Ö., Şekercioğlu, G., & Gilliam, J. (2014). Adaptation and examining psychometrical properties of Pragmatic Language Skills Inventory (PLSI) in Turkey. Ilkogretim Online, 13(1), 258-273. https://web.p.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=53c71af6-21be478f-8e1d ef9cc696d5af%40redis
• Bates, E. (1976). Language and context the acquisition of pragmatics. Academic Press.
• Beaton, D. E., Bombardier, C., Guillemin, F., & Ferraz, M. B. (2000). Guidelines for the process of cross-cultural adaptation of self-report measures. Spine, 25(24), 3186-3191. https://journals.lww.com/spinejournal/fulltext/2000/12150/guidelines_for_the_process_of_cross_cultur al.14.aspx
• Bishop, D. V. M., Maybery, M., Wong, D., Maley, A., & Hallmayer, J. (2006), Characteristics of the broader phenotype in autism: A study of siblings using the children's communication checklist-2. Amerikan Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics, 141B(2), 117-122. https://doi.org/10.1002/ajmg.b.30267
• Bloom, L., & Lahey, M. (1978). Language development and language disorder. Wiley.
• Borsa, J. C., Damásio, B. F., & Bandeira, D. R. (2012). Cross-cultural adaptation and validation of psychological instruments: Some considerations. Paidéia (Ribeirão Preto), 22(53), 423-432. https://doi.org/10.1590/S0103-863X2012000300014
• Canino, G., & Alegria, M. (2008). Psychiatric diagnosis - is it universal or relative to culture? Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49(3), 237-250. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2007.01854.x
• Capone, N. C. (2010). Language assessment and intervention: A developmental approach. In B. B. Schulman & N. C. Capone (Eds.) Language development foundations, processes and clinical applications (pp. 1-33). Jones and Barlett Publishers.
• Cicchetti, D. V. (1994). Guidelines, criteria, and rules of thumb for evaluating normed and standardized assessment instruments in psychology. Psychological Assessment, 6(4), 284-290. https://doi.org/10.1037/1040-3590.6.4.284
• Cole, E. B. (1992). Listening and talking a guide to promoting spoken language in young hearing-impaired children. Alexander Graham Bell Association for the Deaf.
• Crais, E. R. (1995). Expanding the repertoire of tools and techniques for assessing the communication skills of infants and toddlers. American Journal of Speech-Language Pathology, 4(3), 47-59. https://doi.org/10.1044/1058-0360.0403.47
• Çorbacı-Serin, G. E. (2022). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda pragmatik dilin değerlendirilmesinde yale pragmatik protokolü uyarlama çalışması (Tez Numarası: 730394) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Dale, P., Bates, E., Reznick, J., & Morisset, C. (1989). The validity of a parent report instrument of child language at twenty months. Journal of Child Language, 16(2), 239-249. https://doi.org/10.1017/S0305000900010394
• Dewart, H., & Summers, S. (1995). The pragmatics profile of everyday communication skills in children. NferNelson.
• Dore, J. (1974). A pragmatic description of early language development. Journal of Psycholinguistic Research, 3(4), 343-350. https://doi.org/10.1007/BF01068169
• Downing, J. E. (2015). Teaching communication skills to students with severe disabilities (3rd ed.). Brookes Publishing.
• Duchan, F. S. (1988). Assessing communication of hearing-impaired children: Influences from pragmatics. In R. R. Kretschmer & L. W. Kretschmer (Eds.), Communication assessment of hearing-impaired children: From conversation to classroom (pp. 19-41). University of Northern Iowa.
• Düver, E. (2006). 5-7 yaş grubu normal gelişim gösteren ve özel gereksinimi olan çocukların dil kullanım (pragmatik) becerilerinin karşılaştırılması (Tez Numarası: 193132) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ebert, K. D. (2017). Convergence between parent report and direct assessment of language and attention in culturally and linguistically diverse children. PLoS One, 12(7). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0180598
• Ege, P., Acarlar, F., & Turan, F. (2004). Ankara Artikülasyon Testi (AAT). Ankara Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Proje Yayınları. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/105866/
• Fenson, L., Dale, P. S., Reznick, J. S., Bates, E., Thal, D. J., Pethick, S. J., Tomasello, M., Mervis, C. B., & Stiles, J. (1994). Variability in early communicative development. Monographs of The Society for Research in Child Development, 59(5), 1-185. https://doi.org/10.2307/1166093
• Fenson, L., Pethick, S., Renda, C., Cox, J. L., Dale, P. S., & Reznick, J. S. (2000). Short-form versions of the MacArthur communicative development inventories. Applied Psycholinguistics, 21(1), 95-116. https://doi.org/10.1017/S0142716400001053
• Genc, E., & Uzuner, Y. (2023). Developing an inventory to evaluate communication skills of children with normal hearing and hearing loss. In A. K. Salmon & A. Clavijio-Olarte (Eds.), Handbook of research on sociocultural and linguistic perspectives on language and literacy development (pp. 190-214). IGI Global.
• Genç, E., Uzuner, Y., & Genç, T. (2017). İşitme kayıplı bir çocuğun çeşitli bağlamlarda kullandığı iletişimsel işlevlerin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(3), 355- 381. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.331086
• Gleason, J. B. (2005). The development of language: An overview and a preview. In J. B. Gleason (Ed.), The development of language (pp. 1-39). Pearson.
• Göçer-Şahin, S. (2021). Ölçme araçlarının temel özellikleri: Geçerlik ve kullanışlılık. M. D. Şahin (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme içinde (ss. 99-121). Nobel.
• İyigün, E. (2021). Erken çocuklukta dil kullanım envanteri (Lui): Pragmatik Dil Gelişimi Değerlendirmesi’nin Türkçe uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması (Tez Numarası: 660048) [Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Jung, V., & Short, R. H. (2004). Organization of successive events during social emotional interactions between infants who are deaf or hard of hearing and caretakers: Implications for learning syntax. Volta Review, 104(2), 69-92. https://eds.s.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=675fb80d-0eb3 4dbfa3c3-37d96cdedc6d%40redis
• Katz, J., Önen, F., Demir, N., Uzlukaya, A., & Uludağ, P. (1974). Peabody resim kelime testi form B. Hacettepe Bulletin of Social Sciences and Humanities, 6, 129-140.
• Kazak-Berument, S., & Güven, A. G. (2013). Turkish expressive and receptive language test: I. Standardization, reliability and validity study of the receptive vocabulary sub-scale. Turkish Journal of Psychiatry, 24(3), 192-201. https://www.turkpsikiyatri.com/PDF/C24S3/en/05%20TPD_1238_BERUMENT_turkish_expressive.pd f
• Koç, G. (2023). Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun pragmatik dil becerileri üzerine etkisinin değerlendirilmesi (Tez numarası: 839378) [Yüksek lisans tezi, Kapadokya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Lloyd, J., Lieven, E., & Arnold, P. (2005). The oral referential communication skills of hearing-impaired children. Deaf Education International, 7(1), 22-42. https://doi.org/10.1002/dei.21
• Marchman, V. A., & Martínez-Sussmann, C. (2002). Concurrent validity of caregiver/parent report measures of language for children who are learning both English and Spanish. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 45(5), 983-997. https://doi.org/10.1044/1092-4388(2002/080)
• Martin, S., Small, K., & Stevens, R. (2017). The pragmatics profile for people who use AAC. Ace Centre. https://acecentre.org.uk/resources/pragmatics-profile-people-use-aac
• McLaughlin, S. (2006). Introduction to language development (2nd ed.). Thomson Delmar Learning.
• McLoughlin, J. A., & Lewis, R. B. (2005). Assessing students with special needs (6th ed.). Prentice Hall.
• Moeller, M. P. (1988). Combining formal and informal strategies for language assessment of hearing impaired children. Journal Academy of Rehabilitative Audiology, 21, 73-99. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED311656.pdf#page=72
• Notari-Syverson, A., & Losardo, A. (1996). Assessing children’s language in meaningful contexts. In K. N. Cole, P. S. Dale & D. J. Thal (Eds.), Assessment of communication and language (pp. 257-279). P. H. Brookes.
• O’Neill, D. K. (2007). The language use inventory for young children: A parent-report measure of pragmatic language development for 18-to 47-month-old children. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 50(1), 214-228. https://doi.org/10.1044/1092-4388(2007/017)
• Oosterhof, A. (2003). Developing and using classroom assessments (3rd ed.). Pearson.
• Otto, B. (2006). Language development in early childhood (2nd ed.). Pearson.
• Otto, B. (2021). Yaşantımızda dil (F. Turan, Çev.). F. Turan & G. Akoğlu (Çev. Eds.), Erken çocukluk eğitiminde dil gelişimi içinde (ss. 1-23). Nobel Yayıncılık. (Orijinal kitabın yayın tarihi 2018)
• Owens, R. E. (2008). Language development an introduction (7th ed.). Pearson.
• Özduvan, V. (2005). 6-7 yaş normal gelişim gösteren çocuklarda zeka ve pragmatik dil yetileri arasındaki ilişki (Tez numarası: 158380) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Paul, P. V. (2001). Language and deafness (3rd ed.). Singular Thomson Learning.
• Pence, K., & Justice, L. M. (2008). Language development from theory to practice. Pearson.
• Pieterse, M., Treloar, R., & Cairns, S. (1996). Küçük adımlar gelişimsel geriliği olan çocuklara yönelik erken eğitim programı (Y. Uzuner, & G. Kırcaali-İftar, Çev.). Destek Eğitim Programı Zihinsel Özürlülere Destek Derneği. Orijinal kitabın yayın tarihi 1989
• Roth, F. P., & Speakman, N. J. (1984). Assessing the pragmatic abilities of children: Part 1. Organizational framework and assessment parameters. Journal of Speech and Hearing Disorders, 49, 2-11. https://doi.org/10.1044/jshd.4901.02
• Sachse, S., & Von Suchodoletz, W. (2008). Early identification of language delay by direct language assessment or parent report? Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics, 29, 34-41. https://doi.org/10.1097/DBP.0b013e318146902a
• Sanders, D. A. (1982). Aural rehabilitation: A management model (2nd ed.). Pearson.
• Savaşır, I., Sezgin, N., & Erol, N. (1994). Ankara Gelişimsel Tarama Envanteri (AGTE). Turkish Psychological Association.
• Schirmer, B. R. (2000). Language literacy development in children who are deaf (2nd ed.). Allyn and Bacon.
• Seçer, İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci. Anı Yayıncılık.
• Şahin, A. (2022). 1-4 yaş arasındaki tipik gelişim gösteren ve down sendromlu çocukların pragmatik dil becerilerinin incelenmesi (Tez numarası: 763282) [Yüksek lisans tezi, Kapadokya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Şahlı, A. S., & Belgin, E. (2017). Adaptation, validity, and reliability of the Preschool Language Scale-Fifth Edition (PLS-5) in the Turkish context: The Turkish Preschool Language Scale-5 (TPLS-5). International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 98, 143-149. https://doi.org/10.1016/j.ijporl.2017.05.003
• Taylor, R. L. (2003). Assessment of exceptional students: Educational and psychological procedures (5th ed.). Allyn and Bacon.
• Temel, Z. F., Ersoy, Ö., Avcı, N., & Turla, A. (2004). Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı (GEÇDA). Matsa.
• Tezel, D. (2015). Erken çocuklukta günlük iletişim becerilerinin pragmatik profillerinin değerlendirilmesi (Tez Numarası: 418122) [Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Topbaş, S. (2003). İletişim, dil, konuşma: Temel kavramlar. S. Topbaş (Ed.), Çocukta dil ve kavram gelişimi içinde (ss. 1-22). Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Topbaş, S. (2006a). Dilin bileşenleri. S. Topbaş (Ed.), Dil ve kavram gelişimi içinde (ss. 21-31). Kök.
• Topbaş, S. (2006b). Türkçe Sesletim-Sesbilgisi Testi: Geçerlik-güvenirlik ve standardizasyon çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 21(58), 39-56. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/12235
• Topbaş, S., & Güven, S. (2011). Türkçe Erken Dil Gelişimi Testi (TEDİL). Detay Yayıncılık.
• Topbaş, S., & Güven, S. (2013). Türkçe Okul Çağı Dil Gelişimi Testi (TODİL). Detay Yayıncılık.
• Tough, J. (1981), Talk for teaching and learning (2nd ed.). Ward Lock Educational.
• Uzuner, Y. (2003a). Pragmatik gelişim. S. Topbaş (Ed.), Çocukta dil ve kavram gelişimi içinde (ss. 145-164). Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Uzuner, Y. (2003b). İşitme engelli çocuklarda erken dil gelişimi. U. Tüfekçioğlu (Ed.), İşitme, konuşma, görme sorunları olan çocukların eğitimi içinde (ss. 97-118). Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Uzuner, Y. (2008). İlk okuma yazma öğretiminde ölçme değerlendirme. G. Can (Ed.), İlk okuma ve yazma öğretimi içinde (ss. 209-237). Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Ünal, Ş. (2014). İletişim Becerileri Kontrol Listesi-2’nin Türkçeye uyarlama çalışması (Tez numarası: 366117 [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Van Ommeren, M., Sharma, B., Thapa, S., Makaju, R., Prasain, D., Bhattarai, R., & de Jong, J. (1999). Preparing instruments for transcultural research: Use of the translation monitoring form with Nepali-speaking Bhutanese refugees. Transcultural Psychiatry, 36(3), 285-301. https://doi.org/10.1177/136346159903600304
• Van Widenfelt, B. M., Treffers, P. D., De Beurs, E., Siebelink, B. M., & Koudijs, E. (2005). Translation and crosscultural adaptation of assessment instruments used in psychological research with children and families. Clinical Child and Family Psychology Review, 8(2), 135-147. https://doi.org/10.1007/s10567-005-4752-1
• Yılmaz, Y., & Doğan, M. (2023). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde tanı, değerlendirme ve izleme süreçlerinin incelenmesi: İşitme kayıplı çocuklar örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 24(1), 137-157. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.901899
• Yılmaz, Ş. S., & Şemşedinovska, B. (2020). Öğrenme güçlüğü olan ve olmayan öğrencilerin pragmatik dil becerilerinin incelenmesi. Dil Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi, 3(3), 335-355. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1245871