İki Kere Farklılıkla İlgili Türkiye'deki Çalışmaların İncelenmesi

Yıl 2024, Erken Görünüm, 1 - 19

Seda Şakar , Mustafa Baloğlu

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.1415769

Öz

Giriş: Üstün yeteneğin yanı sıra en az bir alanda yetersizliğe sahip bireyler iki kere farklı olarak tanımlanmaktadır. Türkiye’de iki kere farklılıkla ilgili çalışmalar oldukça sınırlıdır. Bu çalışmada iki kere farklılıkla ilgili Türkiye’deki çalışmalar sistematik olarak incelenmiştir.
Yöntem: Ulusal Tez Merkezi ve TUBITAK DergiPark veri tabanlarında taramalar yapılmıştır. Taramalar sonucunda ulaşılan tez ve makale çalışmaları dâhil etme ve dışlama ölçütleri çerçevesinde incelenmiştir. İncelemeler sonucunda 23 çalışma sistematik derlemeye dahil edilmiştir.
Bulgular: Dahil edilen çalışmalar ampirik olmayan odak, ölçme araçları, öğrenci merkezli özellikler ve öğretmen merkezli özellikler temaları altında incelenmiştir. Elde edilen bulgular, Türkiye’de iki kere farklılıkla ilgili çalışmaların oldukça sınırlı olduğunu göstermiştir. Mevcut çalışmalar çoğunlukla betimsel yapıda ve öğrenme güçlüğüne odaklanmıştır. Ayrıca, katılımcı olarak sıklıkla öğretmenlerin tercih edildiği bulunmuştur.
Tartışma: İki kere farklı öğrencilerin yeteneklerini ve yetersizliklerini belirlemek ve desteklemek onların akademik ve sosyal-duygusal gelişimleri için oldukça önemlidir. İki kere farklı öğrencilerin belirlenmesi ve desteklenmesi Türkiye’de daha fazla araştırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Üstün zekâ, özel yetenek, özel eğitim, alanyazın taraması, iki kere farklı

Etik Beyan

Bu çalılma veri olarak dokümanları kullandığı için etik kurul izni alınmamıştır.

Destekleyen Kurum

Yok

An Investigation of Studies on Twice Exceptionality in Türkiye

Öz

Introduction: Gifted individuals who have at least one type of disability are defined as twice exceptional. Studies on twice-exceptionality are limited in Türkiye. This study systematically examined the studies on twice-exceptionality in Türkiye.
Method: We searched the National Dissertation Center and Journal Park of TUBITAK databases. The dissertations/theses and journal articles identified were examined within the inclusion and exclusion criteria framework. As a result, 23 studies were included in the systematic review.
Findings: We analyzed the studies under four themes: Non-empirical focus, measurement tools, student-centered characteristics, and teacher-centered characteristics. Findings show that studies on twice-exceptionality are few in Türkiye. Existing studies are mainly descriptive and focus on learning disabilities. In addition, we found that teachers are frequently the participants of the studies.
Discussion: Identifying and supporting giftedness and disabilities is essential for twice exceptional students’ academic and socio-emotional development. The identification and support of twice-exceptional students should be more extensively investigated in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Giftedness, talented, special education, literature review, twice exceptional

Kaynakça

• References marked with an asterisk were used in the systematic review. Atmaca (2024) reference was cited as a 'thesis in progress' during the preparation of the manuscript and was therefore not included in the systematic review. However, as the thesis has been defended, the citation has been updated. *Akkaya, G., & Ertekin, P. (2021). İki kere farklı bireylere yönelik literatürün görsel olarak incelenmesi: Bibliyometrik bir çalışma [A visual examination of the literature for twice-exceptional individuals: A bibliometric study]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 52, 492-517. https://doi.org/10.9779/pauefd.706012
• Alsamiri, Y. (2016). Teachers’ perspectives of the identification and support of Saudi primary students with giftedness and learning disabilities (SGLD) [Doctoral dissertation, University of New South Wales, School of Education]. http://handle.unsw.edu.au/1959.4/59836
• Assouline, S. G., & Whiteman, C. S. (2011). Twice-exceptionality: Implications for school psychologists in the post-IDEA 2004 era. Journal of Applied School Psychology, 27(4), 380-402. https://doi.org/10.1080/15377903.2011.616576
• Atmaca, F. (2024). İki kere farklılığı belirlemeye yönelik web tabanlı bilişsel değerlendirme bataryasının geliştirilmesi [The development of the web-based cognitive assessment battery for the diagnosis of twice-exceptionality] (Tez Numarası: 880233) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Atmaca, F., & Baloğlu, M. (2023, Ekim). Gerçekten “Di̇sleksi̇, dahi̇leri̇n hastalığı” mı? Öğrenme güçlüğüne üstün zekânın eşlik etme olasılığının incelenmesi [Is dyslexia really "The disease of geniuses"? Examining the possibılity of giftedness accompanying learning disabilities] [Paper presentation]. 33. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Trabzon, Türkiye. https://uoek2023.org/bildiri_onizle.php?program=2332&bid=87
• *Atmaca, F., & Tan, S. (2021). İki kere farklı: Özel yetenekli ve otizmli bireyler hakkında ne biliyoruz? Bir sistematik alanyazın taraması [Twice exceptional: What do we know about gifted individuals with autism? A systematic literature review]. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (52), 133-152. https://doi.org/10.53444/deubefd.873327
• *Bacakoğlu, Y. G. (2023). İki kere farklı ve tipik gelişim gösteren öğrencilerin akademik motivasyon düzeyleri ile okul kavramına yönelik algıları [The perception of concept of school and academic motivation levels of students who show twice different and typcally developing children] (Tez Numarası: 809328) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• *Bildiren, A., & Fırat, T. (2020). İki kere özel öğrenciler: Öğrenme güçlüğü olan üstün yetenekliler [Twice exceptional students: Gifted students with learning disabilities]. Çocuk ve Medeniyet, 5(10), 239-255. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cm/issue/59377/850868
• *Bildiren, A., Fırat, T., & Kavruk, S. Z. (2024). Öğrenme güçlüğünden üstün yeteneğe bir okul hayatı [A school life from learning disability to giftedness]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 25(1), 1-16. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.1310170
• Cheek, C. L., Garcia, J. L., Mehta, P. D., Francis, D. J., & Grigorenko, E. L. (2023). The exceptionality of twice-exceptionality: Examining combined prevalence of giftedness and disability using multivariate statistical simulation. Exceptional Children, 90(1), 43-56. https://doi.org/10.1177/00144029221150929
• *Duyar, S. (2020). Bilim ve sanat merkezi öğretmenlerinin iki kere farklı öğrenciler hakkındaki bilgi ve öz yeterliklerinin incelenmesi [Examination of knowledge and self-efficacy of science and art center teachers about twice-exceptional students] (Tez Numarası: 636215) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Elo, S., & Kyngas, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing, 62(1), 107-115. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2007.04569.x
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill Companies Inc.
• Foley-Nicpon, M., & Teriba, A. (2022). Policy considerations for twice-exceptional students. Gifted Child Today, 45(4), 212-219. https://doi.org/10.1177/10762175221110943
• Foley-Nicpon, M., Allmon, A., Sieck, B., & Stinson, R. D. (2011). Empirical investigation of twice-exceptionality: Where have we been and where are we going? Gifted Child Quarterly, 55(1), 3-17. https://doi.org/10.1177/0016986210382575
• Foley-Nicpon, M., Assouline, S., & Colangelo, N. (2013). Twice-exceptional learners. Gifted Child Quarterly, 57(3), 169-180. https://doi.org/10.1177/0016986213490021
• Gentry, M. (2006). No child left behind: Neglecting excellence. Roeper Review, 29(1), 24-27. https://doi.org/10.1080/02783190609554380
• *İlhan-Emecan, B. (2023). İki kere özel (2ö) öğrencilerle ilgili farkındalık eğitim programının etkililiği [The effectiveness of the awareness training program on twice exceptional (2e) students] (Tez Numarası: 811994) [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• *Kaya-Şekeral, C., & Güngörmüş-Özkardeş, O. (2013). Üstün zekâlı öğrencilerde özel öğrenme güçlüğü belirtilerinin taranması [A survey of diagnosing symptoms of specific learning disabilities of gifted children]. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(23), 197-219.
• *Keskin-Demir, P. (2019). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı almış üstün zekalı çocukların yaşadığı psikolojik sorunlar örnek olay çalışması [Psychological problems in children with gifted children with attention deficit hyperactivity disorder case study] (Tez Numarası: 607602) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Lassila, E., Hyry-Beihammer, E. K., Kizkapan’s, O., Rocena, A., & Sumida, M. (2023). Giftedness in inclusive classrooms: A cross-cultural examination of pre-service teachers’ thinking in Finland, Austria, Turkey, the Philippines, and Japan. Gifted Child Quarterly, Online First, 1-19. https://doi.org/10.1177/00169862231183652
• *Mısırlı-Taşdemir, Ö. (2022). Öğretmenler için üstün yetenekliliğe eşlik eden öğrenme güçlüğü aday gösterme ölçme aracı geliştirme çalışması [Development of the nomination tool for learning disabilities with giftedness for teachers] (Tez Numarası: 757754) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği [Special education services regulation]. T.C. Resmi Gazete, (30471), 7 Temmuz 2018, 22-77. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm
• Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., & Altman, D. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: The PRISMA statement. British Medical Journal, 339(7716), 332-336. https://doi.org/10.1136/bmj.b2535
• Neihart, M. (2008). Diagnosing and providing services to twice-exceptional children. In S. Pfeifer (Ed.), Handbook of the gifted and talented: A psychological approach (pp. 115-137). Kluwer Academic.
• Ottone-Cross, K. L., Dulong-Langley, S., Root, M. M., Gelbar, N., Bray, M. A., Luria, S. R., Choi, D., Kaufman, J. C., Courville, T., & Pan, X. (2017). Beyond the mask: Analysis of error patterns on the ktea-3 for students with giftedness and learning disabilities. Journal of Psychoeducational Assessment, 35(1-2), 74-93. https://doi.org/10.1177/0734282916669910
• *Ömür, N. (2019). Üstün zekâlı otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocukların özellikleri, davranışları ve eğitim gereksinimlerinin temellendirilmiş teoriyle belirlenmesi [Exploration of characteristics, behaviors and educational needs of children with gifted autism spectrum disorder through grounded theory] (Tez Numarası: 587370) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• *Öner, G., & Kaya, B. (2022). İki kere farklı öğrencilere yönelik bilim ve sanat merkezi öğretmenlerinin yaklaşımlarının incelenmesi [Examination of science and art center teachers' approaches to twice exceptional students]. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (42), 87-109. http://dx.doi.org/10.14582/DUZGEF.2022.194
• Page, M. J., McKenzie, J. E., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T., Mulrow, C., Shamseer, L., Tetzlaff, J. M., Akl, E. A., Brennan, S. E., Chou, R., Glanville, J., Grimshaw, J. M., Hróbjartsson, A., Lalu, M. M., Li, T., Loder, E. W., Mayo-Wilson, E., McDonald, S., ... & Moher, D. (2021). The PRISMA 2020 statement: An updated guideline for reporting systematic reviews. Systematic Reviews, 10(1), 1-11. https://doi.org/10.1186/s13643-021-01626-4
• Reis, S. M., Baum, S. M., & Burke, E. (2014). An operational definition of twice-exceptional learners: Implications and applications. Gifted Child Quarterly, 58(3), 217-230. https://doi.org/10.1177/0016986214534976
• Rinn A. N., Mun R. U., Hodges J. (2020). 2018-2019 state of the states in gifted education. National Association for Gifted Children and the Council of State Directors of Programs for the Gifted. https://www.nagc.org/2018-2019-state-states-gifted-education
• Roberts, J. L., Pereira, N., & Knotts, J. D. (2015). State law and policy related to twice-exceptional learners: Implications for practitioners and policymakers. Gifted Child Today, 38(4), 215-219. https://doi.org/10.1177/1076217515597276
• Ronksley-Pavia, M., & Pendergast, D. (2020). Countering the paradox of twice exceptional students: Counter-narratives of parenting children with both high ability and disability. In K. Lueg & M. W. Lundholt (Eds.), Routledge Handbook of Counter-Narratives (pp. 238-254). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429279713-22
• Saldaña, J. (2016). The coding manual for qualitative researchers (3rd ed.). SAGE Publication.
• *Sağlam, A., & Çiftci, S. (2022). İki kere farklılık üzerine bir çalışma: Özel yetenekli öğrencilerde öğrenme güçlüğü [A study on twice exceptional: Learning disability in gifted students]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 58, 218-231. https://doi.org/10.53568/yyusbed.1098725
• *Sayı, A. K. (2018). Üstün zekâlı çocuklar ve dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu ilişkisi [Gifted children and attention deficit disorder/hyperactivity relation]. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 54-68. https://doi.org/10.17860/mersinefd.320229
• *Sivrikaya-Giray, A. (2023). Bilim ve sanat merkezinde görev yapan öğretmenlerin özgül öğrenme güçlüğü ve disleksi hakkındaki bilgi ve öz yeterliklerinin incelenmesi [Investigation of science and art center teachers knowledge and self-efficacy about specific learning disabilities and dyslexia] (Tez Numarası: 786764) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• *Şakar, S. (2022). İki kere farklılık potansiyeli tarama listesinin geliştirilmesi [The development of potential twice exceptionality screening list] (Tez Numarası: 738497) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Şakar, S., & Baloğlu, M. (2023). Twice exceptionality with RStudio: A bibliometric analysis. Hacettepe University Journal of Education. 38(2), 260-274. https://doi.org/10.16986/HUJE.2022.474
• *Şakar, S., & Köksal, M. S. (2021). Özel eğitim öğretmen adaylarının iki kere farklılığa yönelik metaforik algıları [Metaphors of prospective special education teachers towards twice exceptionality]. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 1924-1941. https://doi.org/10.17679/inuefd.908319
• *Şakar, S., & Köksal, M. S. (2022). Özel eğitim öğretmen adaylarının iki kere farklı çocukların eğitimi dersine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi [Examining opinions of prospective special education teachers on the course of education of twice-exceptional children]. Milli Eğitim Dergisi, 51(236), 2903- 2926. https://doi.org/10.37669/milliegitim.962282
• *Şentürk, Ş., Kefeli, İ., & İlhan-Emecan, B. (2022). Türkiye’de iki kere özel (2Ö) öğrencilere yönelik eğitim politikası önerisi [Policy recommendation for twice exceptional (2E) students in Turkey]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(2), 677-696.
• *Tortop, H. S. (2023). Özel öğrenme güçlüğü ve özel yeteneği olan iki kere farklı öğrencilerin eğitimine yönelik bir hizmet içi eğitimin geliştirilmesi [Developing an in-service training for the education of twice exceptional students with special learning disability and giftedness] (Tez Numarası: 832452) [Doktora tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Trail, B. (2022). Twice-exceptional gifted children: Understanding, teaching, and counseling gifted students (2nd ed.). Prufrock Press Inc.
• *Uyaroğlu, B. (2022). İki kere farklı çocuklara yönelik özgün bir gelişimsel müdahale programı: Bir eylem araştırması [A unique developmental intervention program for twice-exceptional children: An action research] (Tez Numarası: 734611) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Wang, C. W., & Neihart, M. (2015). How do supports from parents, teachers, and peers influence academic achievement of twice-exceptional students. Gifted Child Today, 38(3), 148-159. https://doi.org/10.1177/1076217515583742
• Winebrenner, S. (2003). Teaching strategies for twice-exceptional students. Intervention in School and Clinic, 38(3), 131-137. https://doi.org/10.1177/10534512030380030101
• *Yılmaz, B. (2023). Sınıf öğretmenlerinin özel yetenekli olup öğrenme güçlüğü yaşayan öğrencilerin tanılanması ve desteklenmesine yönelik görüşleri: Ölçek uyarlama çalışması [The opinions of classroom teachers on the diagnosis and support of students with special abilities and learning disabilities: A scale adaptation study] (Tez Numarası: 830568) [Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• *Yılmaz-Yenioğlu, B., & Melekoğlu, M. A. (2021). Öğrenme güçlüğü ve özel yeteneği olan iki kere farklı bireylere yönelik yapılan çalışmaların gözden geçirilmesi [Review of studies for twice exceptional individuals with learning disabilities and giftedness]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(4), 999-1024. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.696065