İşitme Kayıplı Bir Çocuğun Çeşitli Bağlamlarda Kullandığı İletişimsel İşlevlerin İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 03, 355 - 381, 27.07.2017

Esra Genç , Yıldız Uzuner , Tamer Genç

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.331086

Öz

İşitme kayıplı bir çocuğun çeşitli bağlamlarda kullandığı
iletişimsel işlevlerin incelenmesini amaçlayan bu araştırma durum çalışması
olarak desenlenmiştir. Araştırmanın
verileri çeşitli bağlamlarda gerçekleşen doğal etkileşimlerin gözlemlerinin
video kamera ile kayıtları, anne ile yapılan görüşmeler, araştırmacı
günlükleri, ürünler ve belge incelemeler yoluyla toplanmıştır. Toplanan veriler
gerektiğinde tümevarımsal gerektiğinde de betimsel olarak analiz edilmiştir.
Araştırmada bağlamın çeşitlendirilmesine dikkat edilerek 6 gözlem yapılmıştır.
Yine bağlamın çeşitlendirilmesine, etkileşimlerin doğallığına dikkat edilerek
2., 4. ve 6. gözlemler temsili teyp olarak kabul edilmiştir. Temsili teyp
olarak kabul edilen video kayıtları farklı araştırmacılar tarafından daha
önceden hazırlanmış olan iletişimsel işlev tanımlamaları incelenerek bu
araştırmadan alınan örneklerle düzenlenen iletişimsel işlev tanımlamaları
kontrol listesine göre betimsel olarak analiz edilmiştir. Analiz sonucunda
çocuğun 14 farklı iletişimsel işlevi sergilediği görülmüştür. Araştırmanın
bulguları işitme kayıplı çocuğun işiten çocuklar gibi çeşitli doğal bağlamlarda
iletişimsel işlevler sergilediğini ve diğer araştırmalarla uyumlu bir şekilde
işitme kayıplı çocuğun sözel ve/veya sözel olmayan şekillerde iletişimsel
işlevlerini kullandığını göstermiştir. Araştırma sonuçları alan yazın temel
alınarak tartışılmıştır ve kullanılan iletişimsel işlev türü ile kullanım
sıklıklarının bağlamın ve etkileşimin özellikleriyle ilgili olduğu sonucu
çıkarılmıştır. Araştırmanın işitme kayıplı çocuk aile ve öğretmenlerine
iletişimsel işlevlerin kullanımı ile ilgili yol gösterici olacağı
düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

İşitme kayıplı çocuklar, anne-çocuk etkileşimi, iletişimsel işlev

Kaynakça

• Bates, E. (1976). Language and context the acquisition of pragmatics. New York, NY: Academic Press.
• Beattie, R. G., & Kysela, G. M. (1995). A descriptive study of communicative intentions used by hearing teachers and preschool children with hearing losses. Journal of Childhood Communication Disorders, 17(1), 32-41.
• Bee, H., & Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi [The developing child] (O. Gündüz, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları. (Orjinal kitabın yayın tarihi 2007).
• Bloom, L., & Lahey, M. (1978). Language development and language disorder. New York, NY: Wiley.
• Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (2007). Qualitative research for education an introduction to theories and methods (5th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Brantlinger, E., Jimenez, R., Klingner, J., Pugach, M., & Richardson, V. (2005). Qualitative studies in special education. Council for Exceptional Children, 71(2), 195-207.
• Capone, N. C. (2010). Language assessment and intervention: A developmental approach. In B. B. Schulman & N. C. Capone (Eds.), Language development foundations, processes and clinical applications (pp. 1-33). Sadbury, MA Jones and Barlett Publishers.
• Clark, M. (2007). A practical guide to quality interaction with children who have a hearing loss (2nd ed.). San Diego: Plural Publishing.
• Coggins, T. E., & Carpenter, R. L. (1981). The communicative intention inventory: A system for observing and coding children’s early intentional communication. Applied Psycholinguistics, 2(3), 235-251.
• Coggins, T. E., Olswang, L. B., & Guthrie, J. (1987). Assessing communicative intents in young children: Low structured observation elicitation tasks? Journal of Speech and Hearing Disorders, 52, 44-49.
• Cole, E. B. (1992). Listening and talking a guide to promoting spoken language in young hearing-impaired children. Washington, DC: Alexander Graham Bell Assn for Deaf.
• Coşkun, N. (1997). Okul öncesi çağda işitme engelli çocuğu olan normal işiten bir annenin grup oyun esnasında kullandığı stratejilerin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Creswell, J. W. (2008). Educational research planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (3rd ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
• Curtiss, S., Prutting, C. A., & Lowell, E. L. (1979). Pragmatic and semantic development in young children with impaired hearing. Journal of Speech and Hearing Research, 22(3), 534-552.
• Çekirdek, B. (1997). İki öğretmen ile okul öncesi dört işitme engelli öğrencinin sınıf ortamında kullandıkları iletişim amaçlarının betimlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Day, P. S. (1986). Deaf children’s expression of communicative intentions. Journal of Communication Disorders, 19(5), 367-385.
• Dore J. (1974). A pragmatic description of early language development. Journal of Psycholinguistic Research, 3(4), 343-351.
• Duchan, J. F. (1988). Assessing communication of hearing-impaired children: Influences from pragmatics. Journal of the Academy of Rehabilitative Audiology, 21(Mono Suppl), 19-40.
• Easterbrooks, S. R., & Baker, S. (2002). Language learning in children who are deaf and hard of hearing. Boston, MA: Allyn and Bacon.
• Eken, N. T. (2008). 4;0-6;0 yaş aralığında iletişimsel amaç kullanımı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/'nden elde edilmiştir. (Tez No. 228151)
• Ertürk Mustul, E. (2015). Çok ileri dereceli işitme kayıplı çocuğu olan işiten bir annenin etkileşim davranışlarının aile eğitimi bağlamında incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Gall, J. G., Gall, M. D., & Borg, W. R. (1999). Applying educational research a practical guide (4th ed.). New York, NY: Longman.
• Gallaway, C., & Young, A. (2003). Interaction at home and at school. In C. Gallaway & A. Young (Eds.), Deafness and education in the UK: Research perspectives (pp. 21-34). London: Whurr.
• Girgin, C. (2003). İşitme engelli çocuklar için sınıf ortamlarının düzenlenmesi ve işitme cihazları. U. Tüfekçioğlu (Ed.), İşitme, konuşma, görme sorunları olan çocukların eğitimi içinde (ss. 75-96). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Gleason, J. B. (2005). The development of language: An overview and a preview. In J. B. Gleason (Ed.), The Development of Language (pp. 1-39). Boston, MA: Pearson.
• McLaughlin, S. (2006). Introduction to language development (2nd ed.). New York, NY: Thomson Delmar Learning.
• McLean, J., & Snyder-McLean, L. (1999). How children learn language. San Diego, SD: Singular Publishing.
• Mouvet, K., Matthijs, L., Loots, G., Taverniers, M., & Van Herreweghe, M. (2013). The language development of a deaf child with a cochlear implant. Language Sciences, 35, 59-79.
• Owens, R. E. (2008). Language development an introduction (7th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Özyürek, A. (1997). İşiten bir anne ile birinci sınıfa devam eden işitme engelli çocuğunun doğal ev ortamında çeşitli bağlamlardaki etkileşimlerinde konu değiştirmeleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Pence, K., & Justice, L. M. (2008). Language development from theory to practice. Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
• Pieterse, M., Treloar, R., & Cairns, S. (2014). Küçük adımlar gelişimsel geriliği olan çocuklara yönelik erken eğitim programı (4. baskı). (Y. Uzuner ve G. Kırcaali-İftar, Çev.). İstanbul: Daktylos Yayınevi. (Orjinal kitabın yayın tarihi 1989).
• Plapinger, D., & Kretschmer, R. R. (1991). The effect of context on the interactions between a normally-hearing mother and her hearing impaired child. The Volta Review, 93(2), 75-87.
• Roth, F. P., & Spekman, N. J. (1984a). Assessing the pragmatic abilities of children: Part 1. Organizational framework and assessment parameters. Journal of Speach and Hearing Disorders, 49(1), 2-11.
• Roth, F. P., & Spekman, N. J. (1984b). Assessing the pragmatic abilities of children: Part 2. Guidelines, considerations, and specific evaluation procedures. Journal of Speach and Hearing Disorders, 49(1), 12-17.
• Sachs, J. (1997). Communication development in infancy. In J. B. Gleason (Ed.), The development of language (pp. 40-69). Boston, MA: Allyn and Bacon.
• Sanders, D. A. (1982). Aural rehabilitation: A management model (2nd ed.). New Jersey, NJ: Prentice-Hall.
• Schirmer, B. R. (2000). Language literacy development in children who are deaf (2nd ed). Boston, MA: Allyn and Bacon.
• Schirmer, B. R. (2001). Psychological, social, and educational dimensions of deafness. Boston, MA: Allyn and Bacon.
• Topbaş, S. (2003). İletişim, dil, konuşma: Temel kavramlar. S. Topbaş (Ed.), Çocukta dil ve kavram gelişimi içinde (ss. 1-22). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Topbaş, S. (2006). Dilin bileşenleri. S. Topbaş (Ed.), Dil ve kavram gelişimi içinde (ss. 21-31). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Topbaş, S., Maviş, İ., & Erbaş, D. (2002). Sözel iletişim geriliği gözlenen ve gözlenmeyen 0-3 yaş çocuklarının erken iletişim amaçlarının işlevsel-iletişim yaklaşımıyla değerlendirilmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Tough, J. (1981). Talk for teaching and learning (2nd ed). London: Ward Lock Educational.
• Tüfekçioğlu, U. (1989). Farklı iki eğitim ortamında sözel iletişim eğitimi gören işitme engelli öğrencilerin konuşma dillerinin karşılaştırılması (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Tüfekçioğlu, U. (2003). Çocuklarda işitme kaybının etkileri. U. Tüfekçioğlu (Ed.), İşitme, konuşma, görme sorunları olan çocukların eğitimi içinde (ss. 1-45). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Uzuner, Y. (1999). Okul öncesi çağdaki iki işitme engelli çocuk ve onların normal işiten annelerinin çeşitli bağlamlardaki etkileşimlerinde gerçekleşen iletişim bozukluklarını düzeltmek için annelerin uyguladıkları stratejilerin karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi. Proje No: 980504
• Uzuner, Y. (2003a). Pragmatik gelişim. S. Topbaş (Ed.), Çocukta dil ve kavram gelişimi içinde (ss. 145-164). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Uzuner, Y. (2003b). İşitme engelli çocuklarda erken dil gelişimi. U. Tüfekçioğlu (Ed.), İşitme, konuşma, görme sorunları olan çocukların eğitimi içinde (ss. 97-118). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Wetherby, A. M., Cain, D. H, Yonclas, D. G., Walker, V. G. (1988). Analysis of intentional communication of normal children from the prelinguistic to the multiword stage. Journal of Speech and Hearing Research, 31(2), 240-252.
• Wetherby, A. M., & Rodriguez, G. P. (1992). Measurement of communicative intentions in normally developing children during structured and unstructured contexts. Journal of Speech and Hearing Research, 35(1), 130-138.
• Wetherby, A. M., Yonclas, D. G., & Bryan, A. A. (1989). Communicative profiles of preschool children with handicaps: Implications for early identification. Journal of Speech and Hearing Disorders, 54(2), 148-158.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. (1994). Case study research: Design and methods (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Pub.
• Yont, K. M., Snow, C. E., & Vernon-Feagans, L. (2003). The role of context in mother– child interactions: An analysis of communicative intents expressed during toy play and book reading with 12-month-olds. Journal of Pragmatics, 35(3), 435–54.