Yetişkin Görme Engellilere Günlük Yaşam Becerilerinin Kazandırılmasında Eşzamanlı İpucu İle Yapılan Öğretimin Etkililiği

Yıl 2019, Cilt: 20 Sayı: 2, 209 - 236, 01.06.2019

Sümeyye Okyar , Salih Çakmak

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.403738

Cited By: 4

Öz

Bu araştırmanın amacı, görme
engeli olan üç genç yetişkin bireye kazak katlama, halı süpürme ve bulaşık
yıkama becerileninin kazandırılmasında eş zamanlı ipucu işlem süreci ile
yapılan öğretimin etkili olup olmadığını, bireylerin kazandıkları becerileri
öğretimden 7, 14 ve 21 gün sonra da sürdürüp sürdüremediğini belirlemektir.
Araştırmanın deseni, tek denekli deneysel desenlerden beceriler arası çoklu
yoklama desenidir. Araştırma, yaşları 20 ile 33 arasında değişen 3 genç
yetişkin görme engelli birey ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verilerinin
toplanabilmesi için, öğretmen ve aile görüşme formları, beceri kontrol listeleri,
ölçüt bağımlı ölçü araçları, öğretimde ilerlemelerin kaydedileceği kayıt
çizelgeleri, uygulama güvenirliği ve sosyal geçerlilik formları geliştirilmiş
ve kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler çizgi grafiğinde
gösterilerek görsel analiz yolu ile yorumlanmıştır. Araştırmanın sonunda elde
edilen bulgularda, eş zamanlı ipucu işlem süreciyle yapılan öğretimin, deneklerin
günlük yaşam becerilerini kazanmasında ve öğretim sona erdikten 7, 14 ve 21 gün
sonra kazandıkları günlük yaşam becerilerinin sürdürmelerinde etkili olduğu
izlenmiştir. Bu da eş zamanlı ipucu işlem süreciyle yapılan öğretimin,
deneklerin kazandığı günlük yaşam becerilerini kazanmalarında ve sürdürmelerinde
etkili olduğu izlenimi vermektedir

Anahtar Kelimeler

Eş zamanlı ipucu, görme engelli, genç yetişkin, genç yetişkin görme engelli

Kaynakça

• Amini, R., Haghani, H., & Masoumi, M. (2010). Quality of life in the Iranian Blind War Survivors in 2007: A cross-sectional study. BMC International Health And Human Rights, 10(1), 21.
• Amini, R., Sahaf, R., Kaldi, A., Haghani, H., Davatgaran, K., Masoumi, M., & Rassafiani, M. (2013). Activities of daily living independence in Iranianblind war survivors: A cross sectional study, 2008. Geriatrics & Gerontology İnternational, 13(3), 741-750.
• Arı, A., Deniz, L., & Düzkantar, A. (2010). Özel gereksinimli bir öğrenciye toplama ve çıkarma işlem süreçlerinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [The effectıveness of sımultaneous promptıng procedure on teachıng addıtıon and subtractıon operatıons to a mentally handıcapped chıld]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 59-69.
• Aslan, T. (2009). Zihin engelli bireylere elektrikli çim biçme makinesiyle çim biçme becerisi öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [The effıcacy of teachıng wıth sımultaneous promptıng ın teachıng of the skıll of mowıng wıth electrıcal mower to ındıvıduals wıth mental retarde]. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Aslan, C. (2015). Okul öncesi dönemdeki az gören çocuğun izleme becerilerinin gelişiminde işlevsel görme aktivite programının (İGAP İzleme) etkisi: Bir örnek olay çalışması [Impact of Functional Vision Activity Program (İGAP tracki̇ng) on the tracking skills of children with low vision in the pre-school period: A case study]. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aslan, C., Özdemir, S., Demiryürek, P. ve Çotuk, H. (2015). Görme yetersizliğinden etkilenen ve normal gelişim gösteren çocukların oyun çeşitlilik ve karmaşıklık düzeylerinin incelenmesi [Examining play diversity and play complexity of typically developing children and children with visual ımpairments]. International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 7 (2), 212-237.
• Aslan, C., & Çakmak, S. (2016). İşlevsel görme aktivite programı ile az gören çocuğun izleme becerilerinin geliştirilmesi [Improving tracking skills of child with low vision with functional vision activity program].Özel Eğitim Dergisi, 17(1), 59-74.
• Barnes, W. S. (2016). Effect of simultaneous prompting delivered by peers in the general education setting. University of Kentucky, Master Thesis, Lexington, Kentucky.
• Birkan, B. (2005). Using simultaneous prompting for teaching various discrete tasks to students with mental retardation. Education and Training in Developmental Disabilities, 68-79.
• Brown, R. L.,& Barrett, A. E. (2011). Visual impairment and quality of life among older adults: an examination of explanations for the relationship. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 66(3), 364-373.
• Caykatar, A. (1999). Zihin engellilere özbakım ve ev içi becerilerinin öğretiminde bir aile eğitimi programının etkiliği [The effectiveness of a family education program in the teaching of self-care and in-home skills to mental retardation]. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Cimarolli, V. R., Boerner, K., & Shu-wen, W. (2006). Life goals in vision rehabilitation Are they addressed and how?. Journal of Visual Impairment & Blindness, 100(6), 343.
• Collins, B. C., Terrell, M., & Test, D. W. (2017). Using a Simultaneous Prompting Procedure to Embed Core Content When Teaching a Potential Employment Skill. Career Development and Transition for Exceptional Individuals, 40(1), 36-44.
• Creech-Galloway, C., Collins, B. C., Knight, V., & Bausch, M. (2013). Using a simultaneous prompting procedure with an iPad to teach the Pythagorean Theorem to adolescents with moderate intellectual disability. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 38(4), 222-232.
• Çakmak, S. (2011). Görme engeli olan bireyler için hazırlanan otobüse binme becerisi öğretim materyalinin etkililiği [ Efficacy of teaching materials fort he skill of getting on bus developed for visually disabled people]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41), 94-111.
• Çalışır-Aslan, Y. (2009). Zihin engelli bireylere kumaş üzerine çizilen desene pul işleme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [The effectıveness of teachıng wıth sımultaneous promptıng at the teachıng of the spangle processıng skıll to the desıgn on the fabrıc of individuals with mental retarded]. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu
• Çankaya, Ö. (2011). Zihinsel engelli öğrencilere haroşa örgü örme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [Effectuality of teaching with simultaneous prompting to teach the skiil of stockinette stitch to students with mental retarded]. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Çiftçi, H. D. (2013). The effect of using simultaneous prompting to teach opposite concepts to intellectually disabled children. Journal of Human Sciences, 10(2), 481-502.
• Çotuk, H. (2015). Görme yetersizliğinden etkilenmiş çocuklara kardeş öğretimi aracılığıyla sunulan bağımsız hareket becerilerinin eşzamanlı ipucuyla öğretiminin etkililiği [The effectiveness of mobility skills on visually impairment children through sibling teaching]. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dere-Çiftçi, H. (2007). Zihinsel engelli çocuklara renk kavramını kazandırmada eşzamanlı ipucuyla öğretimin bireysel ve grup eğitimi üzerindeki etkisi. [Effectiveness of simultaneous clue teaching in the teaching of special needs student collection and extraction processes]. Yayınlanmamış DoktoraTezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Doğan, O. S.,& Tekin-Iftar, E. (2002). The effects of simultaneous prompting on teaching receptively identifying occupations from picture cards. Research in Developmental Disabilities, 23(4), 237-252.
• Dollar, C. A., Fredrick, L. D., Alberto, P. A., & Luke, J. K. (2012). Using simultaneous prompting to teaching dependent living and leisure skills to adult swith severe intellectual disabilities. Research in developmental disabilities, 33(1), 189-195.
• Düzkantar, A. (2014). Efficacy of teaching with simultaneous prompting in teaching the environmental sounds to a child with multiple disabilities. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (29-1).
• Esirgemez Aykut, Ç. (2007). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere günlük yaşam becerilerinin kazandırılmasında sabit bekleme süreli ve ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle ile yapılan öğretimin etkililiklerinin ve verimliliklerinin karşılaştırılması [Comparison of efficiency and efficiency of ınstruction made with fixed waiting time and the systematic retraction of the cue in the process of making daily life skills for students affected by mental disability ]. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Fetko, K. S., Schuster, J. W., Harley, D. A., & Collins, B. C. (1999). Using simultaneous prompting to teach a chained vocational task to young adults with severe intellectual disabilities. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 318-329.
• Gökmen, C., Tekinarslan, E., & Tekinarslan, İ. Ç. (2015). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere bilgisayarda eğitsel CD izleme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [The effectıveness of sımultaneous promptıng procedure on teachıng the skıll of watchıng ınstructıonal cd on the computer to students wıth ıntellectual dısabılıtıes]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
• Güneş, N. (2012). Annelerin sunduğu eşzamanlı ipucuyla öğretimin gelişimsel yetersizliği olan çocuklarına bağcık bağlama becerisinin öğretimi üzerindeki etkililiği [Mother-delivered home-based instruction using simultaneous prompting for teaching tying shoe laces skills to children with developmental disabilities]. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Heinrich, S., Knight, V., Collins, B. C., & Spriggs, A. D. (2016). Embedded simultaneous prompting procedure to teach STEM content to high school students with moderate disabilities in an inclusive setting. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 51(1), 41.
• Holbrook, E. A., Kang, M., & Morgan, D. W. (2013). Acquiring a stable estimate of physical activity in adults with visual impairment. Adapt Phys Activ Q, 30(1), 59-69.Karabulut, A. (2009). Zihin engelli bireylere saat söyleme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [The effectiveness of simultaneous prompting on teaching the skill of telling the time to individuals with mentall retardation]. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Karl, J., Collins, B. C., Hager, K. D., & Ault, M. J. (2013). Teaching core content embedded in a functional activity to students with moderate intellectual disability using a simultaneous prompting procedure. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 363-378.
• Karşıyakalı, D. M. (2011). Otistik bir öğrenciye adı söylenen çalgıyı gösterebilme öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [The efficiency of teaching with simultaneous prompting technique while teaching an autistic student to show the instrument mentioned]. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Leblebici T.(2012) Zihinsel engelli öğrencilere galoş yapma becerisinin öğretiminde eş zamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği, [The effectiveness of simultaneous prompting on teaching making overshoe skillto students wıth mental dısabılıtıes]. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir
• Leplège, A., Schemann, J. F., Diakité, B., Touré, O., Ecosse, E., Jaffré, Y., & Dumestre, G. (2006). A new condition specific quality of life measure for the blind and the partially sighted in sub-Saharan Africa, the IOTAQOL: methodological aspects of the development procedure. Quality of life research,15(8), 1373-1382.
• Levis, S ve Iselin A.S. (2002). A comparison of theindependet livig skills of primary student swith visual impairments andtheir sighted peers: a pilot study. Joumal of Visual Impairment& Blindness, 335-344.
• Lewis, S.,D'Andrea, F. M., &Rosenblum, L. P. (2012). Thedevelopment of accepted performance items to demonstrate competence in literary braille. Journal of Visual Impairment& Blindness, 106(4), 197.
• Littrell, S. (2013). Using simultaneous prompting with an iPad to teach choice making to adolescents with disabilities. University of Kentucky, Master Thesis, Lexington, Kentucky
• Maciag, K. G., Schuster, J. W., Collins, B. C., & Cooper, J. T. (2000). Training adults with moderate and severe mental retardation in a vocational skill using a simultaneous prompting procedure. Educationand Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 306-316.
• MEB. (2008). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi görme engelli bireyler destek eğitim programı. [Special education and rehabilitation center Visually impaired individual support training program]. Ankara: Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü. Özen, A., Ergenekon, Y., & Ulke-Kurkcuoglu, B. (2017). Effects of using simultaneous prompting and computer-assisted instruction during small group instruction. Journal of Early Intervention,1053815117708998.
• Özak, H. (2008). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere okuma becerilerinin öğretiminde bilgisayar aracılığıyla sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. [The effects of sımultaneous promptıng presented vıa computer on the readıng skılls of chıldren wıth ıntellectual dısabılıty]. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Özbey, F. (2005). Zihinsel engelli öğrencilere iş becerilerinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. [The Effectiveness of simultaneous prompting procedure on teaching vocational skill to students with mental retardation]. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.Özyürek, M. (1995). Görme yetersizliği olan çocuğu bağımsızlığa hazırlamak için ana baba rehberi [Parental guidance to prepare the child with vision impairment for independence]. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
• Parrott, K. A., Schuster, J. W., Collins, B. C., & Gassaway, L. J. (2000). Simultaneous prompting and instructive feedback when teaching chained tasks. Journal of Behavioral Education, 10(1), 3-19.
• Santrock, J.W. (2011) Life-Span Development,(Yüksel,G.çev) Ankara: Nobel.
• Schuster, J. W.,& Griffen, A. K. (1993). Teaching a chained task with a simultaneous prompting procedure. Journal of Behavioral Education, 3(3), 299-315.
• Sewell, T. J., Collins, B. C., Hemmeter, M. L., & Schuster, J. W. (1998). Using simultaneous prompting within an activity-based format to teach dressing skills to preschoolers with developmental delays. Journal of Early Intervention, 21(2), 132-145.
• Sönmez, N.,& Aykut, Ç. (2011). Gelişimsel yetersizliği olan bir çocuğa annesi tarafından bağımsız tuvalet yapma becerisinin eşzamanlı ipucu ile kazandırılması [Using mother delivered simultaneous prompting for teaching independent toileting skills to a child with developmental disability]. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2).
• Stevens-Ratchford, R.,& Krause, A. (2004). Visually impaired older adults and home-based leisure activities: the effects of person-environment congruence. Journal of Visual Impairment and Blindness, 98(1), 14-27.
• Stevelink, S. A. M.,Malcolm, E. M., Mason, C., Jenkins, S., Sundin, J., &Fear, N. T. (2014). The prevalence of mental health disorders in (ex-) military personnel with a physical impairment: a systematic review. Occup Environ Med, oemed-2014.
• Taptık Şahin, G. (2011). Otizmi olan çocuklara diş fırçalama becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [The effectiveness of teaching with simultaneous prompting at the teaching of the tooth brushing skill to autism children]. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Tekin-iftar, E. ve Kırcaali-İftar, G. (2004). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri. [Errorless teaching procedures in special education]. Ankara: Nobel.Tekin-İftar, E (Ed.). (2012). Eğitim ve davranış bilimlerinde tek denekli araştırmalar [Single case researchs in education and behavioral sciences]. Ankara: Türk Psikologlar Dernegi.
• Tekin-Iftar, E., Collins, B. C., Spooner, F., & Olcay-Gul, S. (2017). Coaching teachers to use a simultaneous prompting procedure to teach core content to students with autism. Teacher Education and Special Education, 0888406417703751.
• Topsakal, (2004). Zihin özürlü çocuklara oto yıkama becerisinin öğretimine hata düzeltmesi yapılarak gerçekleştirilen eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [The effectıveness of sımultaneous promptıng ın teachıng car washıng to chıldren wıth mental retardatıon by correctıng error]. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Tümeğ, S.,& Sazak-Pınar, E. (2016). Zihin yetersizliği olan öğrencilere madeni paraların öğretiminde zihin yetersizliği olan bir akran tarafından sunulan eş zamanlı ipucuyla öğretim yönteminin etkililiği [The effectiveness of simultaneous prompting teaching procedure on teaching coins to students with ıntellectual disabilities by a peer with ıntellectual disabilities]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(03), 269-297
• Varol, N. (1996). Erken çocukluk dönemindeki görme yetersizliği olan çocukların eğitimi [Education of children with vision in early childhood]. Ankara: Karatepe.
• Varol, N. (2011). Beceri öğretimi ve öz bakım becerilerinin kazandırılması [Gaining skills training and self-care skills]. Ankara: Kök.
• Vuran, S.,& Olcay Gul, S. (2012). On-the-job training of special education staff: teaching the simultaneous prompting strategies. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(3), 2101-2110.
• Waugh, R. E., Fredrick, L. D., & Alberto, P. A. (2009). Using simultaneous prompting to teach sounds and blending skills to students with moderate intellectual disabilities. Research in developmental disabilities, 30(6), 1435-1447.
• Whitfield, S. (2016). Teaching peer tutors to use a simultaneous prompting procedure to teach sales tax computation to secondary students with mild and moderate disabilities. University of Kentucky, Master Thesis, Lexington, Kentucky
• Yalçın, I.,& Akmanoğlu, N. (2013). Eşzamanlı ipucuyla öğretim yönteminin otistik bir çocuğa İngilizce kelime öğretimi üzerine etkileri: hedeflenmeyen bilgi öğretimi [Effects of simultaneous prompting procedure ın teaching english words to a child with autism: ınstructive feedback]. Akademik Araştırmalar Dergisi, 15(58), 117-140.
• Yücesoy, Ş. (2002). Zihin özürlü öğrencilere fotokopi çekme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği [The effectiveness of simultaneous clue teaching in the teaching of photocopying skills for mentally handicapped students]. Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.