Okul Psikolojik Danışmanı Adaylarının Özel Eğitim Öz-Yeterlik Algıları ve Yeterlilik Düzeyleri: Bir Karma Yöntem Çalışması

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 369 - 394, 01.06.2021

Öznur Bayar Türkan Doğan

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.695682

Cited By: 2

Öz

Giriş: Okul psikolojik danışmanları özel eğitim hizmetlerinde kritik bir role sahiptir ancak okul psikolojik danışmanı adaylarının öz-yeterlik algıları ve yeterlilikleri yeterince araştırılmamıştır.
Yöntem: Okul psikolojik danışmanı adaylarının özel eğitimde öz-yeterlik algılarının ve yeterlilik düzeylerinin incelenmesinin amaçlandığı bu araştırmada yakınsak paralel karma desen (NİC+NİT) kullanılmıştır. Katılımcıların özel eğitim öz-yeterlik algılarını ölçmek için nicel (“Rehber Öğretmen Özel Eğitim Öz-Yeterlik Ölçeği”); özel eğitim yeterlilik düzeylerini ölçmek için nitel yöntem (“Vaka Sunumu ve Vaka ile İlgili Sorular Formu”) kullanılmıştır. Katılımcılar Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık programı 3. ve 4. sınıf öğrencileridir (n = 233).
Bulgular: Bulgulara göre katılımcıların özel eğitim öz-yeterlik algıları orta düzeydedir. Katılımcıların kimlik cinsiyeti ve sınıf düzeyine göre özel eğitim öz-yeterlikleri arasında anlamlı fark bulunmamıştır. Kaynaştırma dersi alanların özel eğitim öz-yeterlik puanları kaynaştırma dersi almayanlara göre yüksektir. Katılımcılar tanı-değerlendirme için kurumlara başvuru, öğrenci için yapılacak eğitsel, kişisel/sosyal rehberlik, aileye ve öğretmenlere müşavirlik konularında bilgi sahibidir. Öte yandan katılımcılar yanıtlarında mesleki rehberlik ve hak savunuculuğu konularına daha az yer vermiştir.
Tartışma: Orta düzeydeki özel eğitim öz-yeterlik algısı bulgusu önceki araştırmalarla örtüşmektedir ve bu bulgu özel eğitimle ilgili sınırlı eğitim alınmasıyla ilgili olabilir. Okul psikolojik danışmanı adaylarının özel eğitimde mesleki rehberlik hizmetleri konusunda bilgilerini arttırmaları gerektiği gözlenmiştir. Aynı zamanda, okul psikolojik danışmanlığının önemli bir parçası olan hak savunuculuğuna dayalı ifadeler katılımcıların yanıtlarında fazla vurgulanmamıştır ve bu sebeple hak savunuculuğuna dayalı bilgi seviyesi arttırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

rehber öğretmen özel eğitim öz-yeterlik algısı, özel eğitim öz-yeterliği, özel eğitim yeterlik düzeyi, özel eğitimde rehberlik hizmetleri, okul psikolojik danışmanı adayları

Kaynakça

• Aksoy, V., & Diken, İ. H. (2009a). Rehber öğretmen özel eğitim öz-yeterlik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması [School Counselors’ Self-Efficacy Scale regarding Special Education (SCSSSE): Validity and reliability results]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10(1), 29-37. doi: 10.1501/Ozlegt_0000000131 Aksoy, V., & Diken, İ. H. (2009b). Rehber öğretmenlerin özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz yeterlik algılarının incelenmesi [Examining school counselors’ sense of self-efficacy regarding psychological counsultation and counseling in special education]. Elementary Education Online, 8(3), 709-719. Ankara Üniversitesi Ders Programı (2019). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık lisans programı ders programı. [Guidance and psychological counseling undergraduate program] http://pdr.education.ankara.edu.tr/lisans-ders-programi/# adresinden edinilmiştir. Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli [Miles-Huberman model in qualitative data analysis]. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-14. Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37(2), 122-147. doi: 10.1037/0003-066X.37.2.122 Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (1989). Çocuk haklarına dair sözleşme [The convention on the rights of the child]. http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/metin132.pdf adresinden edinilmiştir. Bodenhorn, N., & Skaggs, G. (2005) Development of the School Counselor Self-Efficacy Scale. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 38(1), 14-28. doi: 10.1080/07481756.2005.11909766 Buyruk Genç, A., & Yüksel Şahin, F. (2018). Psikolojik danışmanların kültüre duyarlı psikolojik danışma yeterliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi [Investigation of multicultural counseling competencies according to certain variables]. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(85), 593-618. doi: 10.16992/asos.14522 Cimsir, E. & Hunt, B. (2018). Students with disabilities: Practical information for school counselors in Turkey. International Journal for the Advancement of Counselling, 40(2), 122-132. doi: 10.1007/s10447-017-9315-x Creswell, J. W. (2014). Research design: qualitative, quantitative, and mixed methods approach (4th ed.). California: SAGE Publications Ltd. Deniz, S. (2016). Rehber öğretmen adaylarının özel eğitime yönelik özyeterlik algılarının incelenmesi [The survey of pre-service counsellors’ self efficacy perceptions towards special education]. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17(38), 154-175. Dunn, N .A., & Baker, S. B. (2002). Readiness to serve students with disabilities: Survey of elementary school counselors. Professional School Counseling, 5(4), 277-284. Gazi Üniversitesi Ders Kataloğu (2020a). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık programı özel eğitim ve kaynaştırma dersi [Guidance and psychological counseling undergraduate programme special education and inclusion course] http://gbp.gazi.edu.tr//htmlProgramHakkinda.php?baslik=1&dr=0&lang=0&ac=16&FK=05&BK=75&ders_kodu=105032661 adresinden edinilmiştir. Gazi Üniversitesi Ders Kataloğu (2020b). Sosyal bilgiler öğretmenliği programı özel eğitim ve kaynaştırma [Social sciences teaching programme special education and inclusion]. http://gbp.gazi.edu.tr//htmlProgramHakkinda.php?baslik=1&dr=0&lang=0&ac=16&FK=05&BK=15& ders_kodu=105032212 adresinden edinilmiştir. Hacettepe Üniversitesi Ders Kataloğu (2019). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık programı [Guidance and psychological counseling undergraduate programme] http://akts.hacettepe.edu.tr/ders_listesi.php?prg_ref=PRGRAM_0000000000000000000000161&birim_kod=446&submenuheader=2&prg_kod=446 adresinden edinilmiştir. Hacettepe Üniversitesi Ders Kataloğu (2020a). EBB393 Özel Eğitim Dersi [EBB 393 Special Education Course]. http://akts.hacettepe.edu.tr/ders_detay.php?ders_ref=DRSTNM_0000000000000000000006639&ders_kod=EBB393&zs_link=1&prg_kod=740&submenuheader=2 adresinden edinilmiştir. Hacettepe Üniversitesi Ders Kataloğu (2020b). ÇGL 282 Özel Eğitim Dersi [ÇGL 482 Special Education Course]. http://akts.hacettepe.edu.tr/ders_detay.php?ders_ref=410c62643c5e0feb013c67acb84a4ce5&ders_kod=%C7GL282&zs_link=1&prg_kod=446&submenuheader=2 adresinden edinilmiştir. Sönmez, N., Koçyiğit, M., & Gürel Selimoğlu, Ö. (basımda). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık programı öğrencilerinin özel eğitimde öz-yeterlik algıları [School counselor candidates’ perceptions of self-efficacy in special education]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, doi: 10.9779/pauefd.589837. Kösterelioğlu, İ., & Baytemir, K. (2016). Psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin özel eğitim dersi sürecindeki kazanımlarının belirlenmesi [Identification of psychological counseling and guidance students’ gains during special education classes]. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 44(44), 53-72. doi: 10.15285/maruaebd.286485 Kumcağız, H., Demir, Y., & Karadaş, C. (2017). Okul psikolojik danışmanlarında mesleki tükenmişliğin yordayıcısı olarak özel eğitime ilişkin öz-yeterlik algısı [Perceptions of self-efficacy regarding special education as a predictor of occupational burnout of school counselors]. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 312-324. doi: 10.17679/inuefd.341495 Milli Eğitim Bakanlığı (2017). Rehberlik hizmetleri yönetmeliği [Guidance services legislation]. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171110-2.htm adresinden edinilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği [Special education ervices legislation] https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_07/09101900_ozel_egitim_hizmetleri_yonetmeligi_07072018.pdf adresinden edinilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı (2019). Milli eğitim istatistikleri: Örgün eğitim 2018/’19 [Statistics of national education: Formal education 2018/’19]. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. Myers, H. (2005). How elementary school counselors can meet the needs of students with disabilities. Professional School Counseling, 8(5), 442-450. Owens, D., Thomas, D., & Strong, L. A. (2011). School counselors assisting students with disabilities. Education, 132, 235–240. Sucuoğlu, B. (1996). Kaynaştırma programlarında anne-baba katılımı [Parent involvement in inclusion programs]. Özel Eğitim Dergisi, 2(2), 25-43. Sucuoğlu, B. (2004). Türkiye'de kaynaştırma uygulamaları: Yayınlar/ araştırmalar (1980-2005) [Mainstreaming practices in Turkey: Publications/ researches]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(02), 15-23. Sucuoğlu, B., & Akalın, S. (2010). Kaynaştırma sınıflarına alternatif bir bakış: Çevresel davranışsal değerlendirme ile öğretimsel özelliklerin incelenmesi [Eco-behavioral assessment: An alternative method for assessing mainstreamed classrooms in Turkey]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 11(1), 19-37. Sütçü, Z. (2007). Yasal düzenlemeler açısından rehber öğretmenlerin/psikolojik danışmanların özel eğitimle ilgili görevlerini uygulamaya yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi [Evaluation of the views of guidance counselor / psychological counselors regarding the implementation of special education duties in terms of legal regulations]. (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden edinilmiştir. (Tez Numarası: 217359) Yam, F. C., & İlhan, T. (2016). Psikolojik danışma öz yeterliği: Kişilik özellikleri, kaygı düzeyleri ve geçmiş eğitim yaşantıları [Counseling self efficacy: personality traits, anxiety levels and educational backgrounds]. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42), 1304-1313. doi: 10.17719/jisr.20164216242 Yeşilyaprak, B. (2016). 21.yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri [Guidance services in education in the 21st century] (26.baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık. Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2003). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [Qualitative research methods in the social sciences]. Ankara: Seçkin yayıncılık. Yükseköğretim Kurulu (2018). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık lisans programı [Guidance and psychological counseling undergraduate programme]. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Rehberlik_ve_Psikolojik_Danismanlik_Lisans_Programi.pdf adresinden edinilmiştir. Yüksel, K., Diken, İ. H., Aksoy, V., & Karaaslan, Ö. (2012). Rehber öğretmen adaylarının özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz-yeterlik algıları [School counselor candidates’ perception of self-efficacy regarding psychological counseling in special education]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 137-148.