KAYNAŞTIRMA KAPSAMINDA ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN VE OLMAYAN ÇOCUKLARIN DUYGU VE DAVRANIŞ BOZUKLUKLARININ KARŞILAŞTIRILARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 344 - 383, 27.01.2021

Emine Eratay

Öz

Kaynaştırma kapsamında özel gereksinimi olan ve olmayan öğrenciler birlikte eğitim görmektedirler. Yalnızca özel gereksinimli çocuklarda görülmeyen problem davranışlar normal gelişim gösteren çocuklarda da görülebilmektedir. Bu araştırmanın amacı kaynaştırma kapsamında özel gereksinimi olan ve olmayan çocukların; özel gereksinimli olup olmamasına ve cinsiyetlerine
göre duygu ve davranış bozukluklarını karşılaştırmaktır. Bu amaçla 2013-2014 Bahar döneminde Bolu il merkezinde ilköğretimde kaynaştırma sınıflarına devam eden 114 özel gereksinimi olan ve bu öğrencilerle aynı sınıfta olan, özel gereksinimi olmayan, aynı cinsiyette, ortalama başarıya sahip 104 öğrenci çalışma grubuna alınmıştır. Araştırma nicel araştırma desenlerinden nedensel karşılaştırma ile gerçekleştirilmiş ve veri toplama aracı olarak Erol ve Şimşek (2010) tarafından geliştirilen 6-18 yaş arasındaki çocuk ve gençler için davranış değerlendirme ölçeği, öğretmen bilgi formu (TRF/6-18) kullanılmıştır. Kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinden formları doldurmaları istenmiş ve belli bir süre verilmiştir. Verilerin analizinde Manova ve izleme anova ile değerlendirme yapılmıştır. Normal dağılım gözlenmediğinden Bonferroni düzeltmesi yapılmıştır. Araştırma sonucunda özel gereksinimi olan ve olmayan çocukların davranış ölçeği faktörleri bakımından anlamlı bir farklılık gösterdiği; tüm faktör alanlarında özel gereksinimli çocukların puanlarının daha yüksek olduğu; çocuklar cinsiyetlerine göre karşılaştırıldığında ise ölçeğin depresyon ve saldırganlık puanlarında anlamlı farklılık gösterdiği; kızların depresyon, erkeklerin saldırganlık puanlarının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Araştırmanın bulguları kaynaştırma eğitimi alan özel gereksinimli öğrencilerinin problem davranışlarının değiştirilmesi, önlenmesi için gerekli
çalışmaların yapılması gerektiği yönündedir.

Anahtar Kelimeler

Kaynaştırma, duygu ve davranış bozuklukları, özel gereksinimli öğrenciler, problem davranışlar

Kaynakça

• Adams, P. (2008). Positioning behaviour: attention deficit/hyperactivity disorder (adhd) in the post-welfare education era. International Journal of Inclusive Education. 12(2). 113-125. Doi: 10.1080/13606110600790423
• Aine, K., Seán, C., McCarthy, S. ve Coyle, C. (2007). Challenging behaviour: principals’ experience of stress and perception of the effects of challenging behaviour on staff in special schools in Ireland. European Journal of Special Needs Education. 22(2). 161-181. Doi: 10.1080/0885620701269507.
• Akay, M. (2003). Gelişimi tehlike altında olan çocuklar. (Ed. Ataman, A.). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim. (10. Bölüm). Ankara: Gündüz Eğitim Yayıncılık. 199-215.
• Babaroğlu, A. (2016). Aggression behaviours in children with and without hearing impairment. International Journal of Psychological Studies. 8(2. 14-27.
• Bailey, D.B. ve Wolery, M. (1992). Teaching infants and pre-schoolers with disabilities. (2. Basım). [Akt: Vuran, S. (2010). Davranış problemleri ile baş etmek (Ed. Diken, İ.H.). İlköğretimde kaynaştırma. (9. Bölüm.261) Ankara: Pegem Akademi.
• Barber, M. (2008). Using intensive interaction to add to the palette of interactive possibilities in teacher-pupil communication. European Journal of Special Needs Education. 23(4). 393-402. Doi: 10.1080/08856250802387380.
• Batu, S. ve Uysal, A. (2009). Günümüz sınıflarına engelli çocukların katılımını destekleme. (Ed. Akçamete, G.) Genel eğitim okullarında özel gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim. (Ünite 3-113-141). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Baykoç-Dönmez, N. (2011). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim. (Ed. BaykoçDönmez, N.) Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim. (1. Bölüm-19-27). Ankara: Eğiten kitap.
• Becker, U. (2014). Inclusive education supporting children with behavioural problems and their reference persons in lower primary school (grades 1-3). Journal of Special Education and Rehabilitation. 15(1-2). 24-42. Doi: 10.2478/JSER-2014-0002.
• Beddows, N. ve Brooks, R. (2016). Inappropriate sexual behaviour in adolescents with autism spectrum disorder: what education is recommended and why. Early Intervention in Psychiatry. 10. 282-289. Doi: 10.1111/eip.12265.
• Bildt, A.D., Sytema, S., Kraijer, D., Sparrow, S. ve Minderaa, R. (2005). Adaptive functioning and behaviour problems in relation to level of education in children and adolescents with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research. 49(9). 672-681. Doi: 10.1111/j.1365-2788.2005.00711.x.
• Boer, A.D., Pijil, S.J., Post, W. ve Minnaert, A. (2012). Which variables relate to the attitudes of teachers, parents and peers towards students with special educational needs in regular education? Educational Studies. 38(4). 433-448. http://dx.doi.org/10.1080/03055698.2011.643109.
• Bruhn, A., McDaniel, S. ve Kreigh, C. (2015). Self-monitoring interventions for students with behaviour problems: a systematic review of current research. Behavioural Disorders. 40(2). 102-121.
• Buttner, S., F.,Pijil, S.J. , Bijstra, J., ve ,Bosch,E.V.D (2015). Personality traits of expert teachers of students with behavioural problems: a review and classification of the literature. The Australian Association for Research in Education. 42. 461-481. Doi: 10.1007/s13384-015-0176-1
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E. Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çiçekçi, A. (2000). 10-15 yaş grubundaki engelli bireyler ile engelli olmayan bireylerin davranış problemlerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çolak, A. (2019). Özel eğitim alanı, kaynaştırma, bütünleştirme, kapsayıcı eğitim, bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP). (Ed. Ergenekon, Y.). Kaynaştırmada başarı için birlikte yürüyelim: Yardımcı destek personel eğitim el kitabı. (2. Bölüm17-37). Ankara: Ayrıntı Basımevi.
• Cuts, S. ve Sigafoos, J. (2001). Social competence and peer interactions of students with intellectual disability in an inclusive high school. Journal of Intellectual & Developmental Disability. 26(2). 127-141. Doi: 10.1080/13668250020054440.
• Deseburg, B., Jansen, D.E.M.C., Groothoff, J.W., Dijkstra, G.J. ve Reijneveld, S.A. (2010). Emotional and behavioural problems in adolescents with intellectual disability with and without chronic diseases. Journal of Intellectual Disability Research. 54(1). 81-89. Doi: 10.1111/j.1365-2788.2009.01231.x.
• Dessemontet, R.S, Bless, G. ve Morin, D. (2012). Effects of inclusion on the academic achievement and adaptive behaviour of children with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research. 56(6). 579-587. Doi: 10.1111/j.1365-2788.2011.01497.x
• Dockrell, J.E. ve Lindsay, G. (2001). Children with specific speech and language difficulties-the teachers’ perspective. Oxford Review of Education. 27(3). 369-394.
• DSM-V-TM (2005). Tanı Ölçütleri (Çev. Köroğlu, E.). Ankara: Hekimler Yayın Birliği. (2014).
• Eisenhower, A.S., Baker, B.L. ve Blacher, J. (2007). Early student-teacher relationships of children with and without intellectual disability: contributions of behavioural, social and self-regulatory competence. Journal of School Psychology. 45(4). 363-383.
• Embregts, P.J.C.M., Du Bois, M.G. ve Graef, N. (2010). Behaviour problems in children with mild intellectual disabilities: an initial step towards prevention. Research in Developmental Disabilities. 31(6). 1398-1403.
• Erol, N. ve Şimşek, Z. (2010). Okul çağı çocuk ve gençler için davranış değerlendirme ölçekleri el kitabı. Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Fletcher, J.M. (2009). The effects in inclusion on classmates of students with special needs: the case of serious emotional problems. Education Finance an Policy. 4(3). 278-299. https://www.jstor.org/stable/10.2307/educfinapoli.4.3.278
• Forlin, C. ve Cooper, P. (2013). Student behaviour and emotional challenges for teachers and parents in Hong Kong. British Journal of Special Education. 40(2). 58-64. Doi: 10.1111/1467.8578.12022.
• Freitag, S. ve Dunsmuir, S. (2015). The inclusion of children with ASD: Using the theory of planned behaviour as a theoretical framework to explore peer attitudes. International Journal of Disability, Development and Education. 62(4). 405-421. http://dx.doi.org/10.1080/1034912X-2015.1046818
• Furniss, F. ve Biswas, A.B. (2012). Recent research on aetiology, development and phenomenology of self-injuries behaviour in people with intellectual disabilities: a systematic review and implications for treatment. Journal of Intellectual Disability Research. 56(5). 453-475. Doi: 10.1111/j.1365-2788.2012.01534.x.
• Gasser, L., Malti, T. ve Buholzer, A. (2013). Children’s moral judgments and moral emotions following exclusion of children with disabilities: relations with inclusive education, age, and contact intensity. Research in Developmental Disabilities. 34(3). 948-958.
• Gibbs, S.M., Brown, M.J. ve Muir, W.J. 82008). The experiences of adults with intellectual disabilities and their careers in general hospitals: a focus group study. Journal of Intellectual Disability Research. 52(12). 1061-1077. Doi: 10.1111/j.1365-2788.2008.01057.x.
• Gracy, D., Fabian, A., Basch, C.H., Scigliano, M., Maclean, S.A. McKenzie, R.K. ve Redlener, I.E. (2018). Missed opportunities: Do states require screening of children for health conditions that interfere with learning? Plos One. 17. 1-13. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0190254.
• Grosche, M.ve Volpe, R.J. (2013). Response-to-intervention (RTI) as a model to facilitate inclusion for students with learning and behaviour problems. European Journal of Special Needs Education. 28(3). 254-269. https://dx.doi.org/10.1080/08856257-2013-768452.
• Gülay, H. ve Akman, B. (2009). Okulöncesi dönemde sosyal beceriler. Ankara: Pegem Akademi. 63-84.
• Güner-Yıldız, N. (2015). Teacher and student behaviors in inclusive classrooms. Educational Sciences: Theory ve Practice. 15(1). 177-184. Doi: 10.12738/estp.2015.1.2155. Güneş,G. (2008 ) .4-6 yaş zihin engelli çocukların davranış sorunlarının incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul. Kaynaştırma Kapsamında Özel Gereksinimi Olan Ve Olmayan Çocukların Duygu ve Davranış Bozukluklarının Karşılaştırılarak Değerlendirilmesi 372
• Hamelin, J., Travis, R. ve Sturmey, P. (2013). Anger management and intellectual disabilities: a systematic review. Journal of Mental Health Research in Intellectual Disabilities. 6. 60-70. Doi: 10.1080/19315864.2011b637611.
• Hardman, S., Guerin, S. ve Fitzsimons, E. (2009). A comparison of the social competence of children with moderate intellectual disability in inclusive versus segregated school settings. Research in Developmental Disabilities. 30(2). 397-407.
• Hastings, R.P. ve Oakford, S. (2003). Students teachers’ attitudes towards the inclusion of children with special needs. Educational Psychology. 23(1). 87-94. http://dx.doi.ogr/10.1080/01443410303223.
• Heath, N.L., Petrakos, H., Finn, C.A., Karagiannakis, A., Mclean-Heywood, D. ve Rousseau, C. (2004). Inclusion on the final frontier: a model for including children with emotional and behaviour disorders (E/BD) in Canada. International Journal of Inclusive Education. 8(3). 241-259. Doi: 10.1080/1360311042000216910.
• Hetzroni, O.E. (2003). A positive behaviour support: a preliminary evaluation of a school-wide plan or implementing AAC in a school for students with intellectual disabilities. Journal of Intellectual ve Developmental Disability. 28(3). 283-296. Doi: 10.1080/1366825031000150955.
• Hill, D. ve Brown, D. (2013). Supporting inclusion of at risk students in secondary school through positive behaviour support. International Journal of Inclusive Education. 17(8). 868-881. http://dx.doi.org/10.1080/13603116.2011.602525
• Huck, S., Kemp, C. ve Carter. M. (2010). Self-concept of children with intellectual disability in mainstream settings. Journal of Intellectual ve Developmental Disability. 35(3). 141-154. Doi: 10.3109/13668250.2010.489226.
• Hudson, A., Cameron, C. ve Matthews, J. (2008). The wide-scale implementation of a support program for parents of children with an intellectual disability and difficult behaviour. Journal of Intellectual ve Developmental Disability. 33(2). 117-126. Doi: 10.1080/13668250802065885.
• Imran, N., Rahman, A., Chaudhry, N. ve Asif, A. (2018). On the frontline: Exploring the perceptions of Lahore’s inner-city school teachers regarding children problems. Iran Journal of Public Health. 47(10). 1537-1545. http://ijph.tums.ac.ir
• Jones, J. ve Smith, C. (2004). Reducing exclusions whilst developing effective intervention and inclusion for pupils with behaviour difficulties. Emotional and Behavioural Difficulties. 9(2). 115-129. Doi: 10.1177/1363275204045732.
• Kane, J., Head, G. ve Cogan, N. (2004). Towards inclusion? Models of behaviour support in secondary schools in one education authority in Scotland. British Journal of Special Education. 31(2). 68-74.
• Kaner, S. (2003). Duygusal ve davranış bozuklukları olan çocuklar. (Ed. Ataman, A.). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim. (12. Bölüm-231-261). Ankara: Gündüz Eğitim Yayıncılık.
• Kargın, T. (2018).Kaynaştırma / bütünleştirme eğitimi.(66-90). (Ed. Baykoç, N.).Öğretmenlik programları için özel eğitim ve kaynaştırma. Ankara: İzge Yayıncılık.
• Kırcaali-İftar, G. (1992). Özel eğitimde kaynaştırma. Eğitim ve Bilim. 16. 45-50. Kırcaali-İftar, G. (2011). Sosyal ve duygusal gelişimi destekleme. (Ed. Eripek, S.) Açıköğretim Fakültesi Okulöncesi Öğretmenliği Lisans Programı. Özel Eğitim. (8. Bölüm.131-144). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını: 1824. Açıköğretim Fakültesi Yayını: 946.
• Kıyak, Ü.E. ve Diken, Ö. (2018). Zihinsel yetersizliği olan ilkokul kaynaştırma öğrencilerinin pragmatik dil becerileri ile sosyal becerileri, problem davranışları ve akademik yeterlilikleri arasındaki ilişki. Elementary Education Online. 17(1). 239-254. Doi: 10.17051/ilkonline. 2018.413760.
• Koerting, J., Smith, E., Knowles, M.M., Latter, S., Elsey, H. McCann, D.C., Thompson, M. ve Sonuga-Berke, E.J. (2013). Barriers to, and facilitators of, parenting programmes for childhood behaviour problems: a qualitative synthesis of studies of parents of professionals’ perceptions. European Child ve Adolescent Psychiatry. 22. 653-670. Doi: 10.1007/s00787-013-0401-2.
• Koskentausta, T. ve Almqvist, F. (2004). Developmental behaviour checklist (DBC) in the assessment of psychopathology in Finnish children with intellectual disability. Journal of Intellectual ve Developmental Disability. 29(1). 27-39. Doi: 10.1080/13688250410001662883.
• Kröske, B. (2020) School well-being, social affiliation and perceived support for students in inclusive secondary education. Unterrichtswiss. 48. 243-272. https://doi.org/10.1007/s42010-020-00067-7
• Krull, J., Wilbert, J. ve Hennemann, T. (2018). Does social exclusion by classmates lead to behaviour problems and learning difficulties or vice versa? A cross-lagged panel analysis. European Journal of Special Needs Education. 33(2). 235-253. https://doi.org/10.1080/08856257.2018.1424780.
• Kupolati, M.D., Maclntyre, U.E. ve Gericke, G.J. (2014). School-based nutrition education: features and challenges for success. Nutrition ve Food Science. 44(6). 520-535. Doi: 10.1108/NFS-01-2014-0001.
• Lara-Cruz, A., Angels-Llerenas, A., Katz-Guss, G., Astudillo-Garcia, C.I., RangelEudave, N.G., Rivero-Rangel, GlM., Montessori, L.E., Salvador-Carulla, L., Madrigal-de León, E. ve Lazcano-Ponce, E. (2020). Knowledge about neurodevelopmental disorders associated with the acceptance of the inclusive education model, in basic education teachers. Salud Puplica Mex. 62. 569-581. https://doi.org/10.21149/111204.
• Ling, C.Y.M. ve Mak, W.W.S. (2012). Coping with challenging behaviours of children with autism: effectiveness of brief training workshop for frontline staff in special education settings. Journal of Intellectual Disability Research. 56(3). 258-269. Doi: 10.1111/j.1365-2788.2011.01469.x.
• Lobato, D., Kao, B., Plante, W., Seifer, R., Grullon, E., Cheas, L. ve Canino, G. (2011). Psychological and school functioning of Latino siblings of children with intellectual disability. Journal of Child Psychology and Psychiatry. 52(6). 696-703. Doi: 10.1111/j.1469-7610.2010.02357.x.
• Lowe, K. Allen, D. Jones, E., Brophy, S., Moore, K. ve James, W. (2007). Challenging behaviours: prevalence and topographies. Journal of Intellectual Disability Research. 51(8). 625-636. Doi: 10.1111/j.1365-2788.2006.00948.x.
• Lunenborg, C.B., Nakken, H., Van Der Meulen, F. ve Ruijssenaars, A.J.J.M. (2011). Additional support for individuals with intellectual disabilities and challenging behaviours in regions of Northwest Europe. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities. 8(2). 92-103.
• Macnab, N., Visser, J. ve Daniels, N. (2008). Provision in further education colleges for 14-to 16- year-olds with social, emotional and behavioural difficulties. British Journal of Special Education. 35(4). 241-246.
• Mand, J. (2007). Social position of special needs pupils in the classroom: a comparison between German special schools for pupils with learning difficulties and integrated primary school classes. European Journal of Special Needs Education. 22(1). 7-14. Doi: 10.1080/088562506010.
• Martin, S.M. ve Wienke, W.D. (1998). Using cutting edge technology to prepare teachers to work with children and youth who have emotional/behavioural disorders. Education ve Treatment of Children. 21(3). 385-395. http://search.ebschost.com/login.aspx?direct=true&db=eve&AN=507659382&lang=tr&site=eds-live&authtype=ip,uid.
• Matson, J.L. ve Rivet, T.T. (2008). Characteristics of challenging behaviours in adults with autistic disorder, PDD-NOS, and intellectual disability. Journal of Intellectual & Developmental Disability. 33(4). 323-329. Doi: 10.1080/13668250802492600.
• McLeod, S. ve McKinnon, D.H. (2007). Prevalence of communication disorders compared with other learning needs in 14 500 primary and secondary school students. International Journal of Language & Communication Disorders. 42(1). 37-59. Doi: 10.1080/136820601173262.
• Monchy. M.D., Pijil, S.J. ve Zanberg, T. (2004). Discrepancies in judging social inclusion and bullying of pupils’ with behaviour problems. European Journal of Special Needs Education. 19(3). 317-330. https://doi.org/10.1080/0885625042000262488.
• Montgomery, P., Bjornstad, G.J. ve Dennis, J.A. (2006). Media-based behavioural treatments for behavioural problems in children. Cochrane Database of Systematic Review. ı. Doi: 10.1002/146518558.CD002206.pub3.
• Olçay-Gül. S. (2018). Sosyal beceri ve sosyal yeterlik. (Ed. Çifçi Tekinarslan, İ., Öncül, N.). Özel eğitimde sosyal uyum becerilerinin öğretimi. (1. Bölüm.3-32). Ankara: Vize Akademik.
• Opoku, M.P., Cuskelly, M., Pedersen, S.J. ve Rayner, C.S. (2020). Attitudes and selfefficacy as significant predictors of intention of secondary school teachers towards the implementation of inclusive education in Ghana. European Journal of Psychology of Education. 1-19. https://doi.org/10.1007/s10712-020-00490-5.
• Orsati, F.T. ve Causton-Theoharis, J. (2013). Challenging control: inclusive teachers’ and teaching assistants’ discourse on students with challenging behaviour. International Journal of Inclusive Education. 17(5). 507-525. http://dx.doi.org/10.1080/13603116.2012.689016.
• Özdemir, S. (2010). Duygu ve davranış bozukluğu olan öğrenciler.(370-408) (Ed. Diken, İ.H.). Özel gereksinimli öğrenciler ve özel eğitim. Ankara: Pegem Akademi.
• Özer, D., Baran, F., Aktop, A., Nalbant, S., Anglamis, E. ve Hultzler, Y. (2012). Effects of a Special Olympics unified sports soccer program on psycho-social attributes of youth with and without intellectual disability. Research in Developmental Disabilities A Multidisciplinary Journal. 33(1). 229-239.
• Özokçu, O. (2013). Kaynaştırma uygulamaları. (Ed. Vuran, S.) özel eğitim. (4. Ünite.81-107). Ankara: Maya Akademi.
• Özyürek, M. (2008). Problem davranışları değiştirme. Ankara: Kök Yayıncılık. 13-18.
• Pavenkov, O., Pavenkov, V. ve Rubtcova (2015). Procedia Social and Behavioural Sciences. 187. 10-15. Doi: 10.1016/j.shspro.2015.03.003.
• Pennington, R., (Strange, C., Stenhoff, D., Delano, M. ve Ferguson, L. (2012). Leave the running shoes at home: addressing elopement in the classroom. Beyond Behaviour. 1-7.
• Peter, C.R., Tasker, T.B. ve Horn, S.S. (2015). Parents’ attitudes toward comprehensive and inclusive sexuality education. Health Education. 115(1). 71-92. Doi: 10.1108/HE-01-2014-0003.
• Poyraz-Tüy, S. (1999). 3-6 yaş arasındaki işitme engelli ve işiten çocukların sosyal beceri ve problem davranışları yönünden karşılaştırmaları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Reed, F.D.D., Mclntyre, L.L., Dusek, J. ve Quintero, N. (2011). Preliminary assessment of friendship, problem behaviour, and social adjustment in children with disabilities in an inclusive education setting. Journal of Developmental & Physical Disabilities. 23. 477-489. Doi: 10.1007/s10882-011-9236-2.
• Savi-Çakar, F. (2016). Davranım bozukluğu. (Ed. Avşaroğlu, s.). Çocuk ve ergenlerde gelişimsel ve davranışsal bozukluklar. (1. Kısım.3-16). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Schnitzer, G., Andries, C. ve Lebeer, J. (2007). Usefulness of cognitive intervention programmes for socio-emotional and behaviour problems in children with learning disabilities. Journal of Research in Special Educational Needs. 7(3). 161-171. Doi: 10.1111/j.1471-3802.2007.00093.x.
• Scwab, S., Gebhardt, M., Krammer, M. ve Gasteiger-Klicpera, B. (2015). Linking selfrated social inclusion to social behaviour: An empirical study of students with and without special education needs in secondary schools. European Journal of Special Needs Education. 30(1). 1-14. http://dx.doi.org/10/1080/08856257.2014.933550.
• Shashi, A., Veerapandiyan, A., Schoch, K., Kwapll, T., Keshavan, M., Ip, E. ve Hooper, S. (2012). Social skills and associated psychopathology in children with chromosome 22q11.2 deletion syndrome: implications for interventions. Journal of Intellectual Disability Research. 56(9). 865-878. Doi: 10.1111/j-1365-2788.2011.01477.x.
• Shearman, S. (2003). What is the reality of ‘inclusion’ for children with emotional and behavioural difficulties in the primary classroom? Emotional and Behavioural Difficulties. 8(1). 53-76.
• Shennan, A.A. (2012). The impact of religion on child behaviour problems as perceived by Sudanese parents and teachers. Sudan Journal of Medical Sciences. 7(4). 239-244.
• Şipal, R.F. (2002). 7-11 yaş arası işitme engelli ve normal işiten çocukların sosyal uyum düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Smoter, B. (2016). The possibilities for a school-supported sex education: between consolidating assumptions and inclusion of the new. Artykuly Naukowe Scientific Articles. 11(139). 10-25. Doi: 10.14632/eetp_39.1
• Sorani-Villanueva, S., McMahon, S.D., Crouch, R. ve Keys, C.B. (2014). School problems and solutions for students with disabilities: a qualitative examination. Journal of Prevention & Intervention in the Community. 42. 58-71. Doi: 10.1080/10852352.2014.855060
• Stanforth, A. (2020). You kind of don’t want them in the room’: tensions in the discourse of inclusion and exclusion for students displaying challenging behaviour in an English secondary school. International Journal of Inclusive Education. 24(12). 1253-1267. https://doi.org/10.1080/13603116.2018.1516821
• Sucuoğlu, B. ve Kargın, T. (2010). Sınıfta davranış kontrolü. (5. Bölüm.241-290). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Sucuoğlu, B. ve Özokçu, O. (2005). Kaynaştırma öğrencilerinin sosyal becerilerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi. 6(1). 41-57.
• Sunal, Ş. ve Çam, O. (2005). The research on the psychological adaption level of the hearing impaired children in preschool period. Turkish Journal of Child and Adolescent Mental Health. 12(1). 11-18.
• Totsika, V., Hastings, R.P., Emerson, E., Lancaster, G.A. ve Berridge, D.M. (2011). A population-based investigation of behavioural and emotional problems and maternal mental health: associations with autism spectrum disorder and intellectual disability. The Journal of Child Psychology and Psychiatry. 52(1). 91-99. Doi: 10.1111/j.1469-7610.2010.02295.x.
• Trimblay, K.N., Louis, R., Lise, L. ve Alain, C. (2010). Psychopathological manifestations of children with intellectual disabilities according to their cognitive and adaptive behaviour profile. Research in Developmental Disabilities: A Multidisciplinary Journal. 31(1). 57-60.
• Tsiouris, J.A., Mann, R., Patti, P.J. ve Sturmey, P. (2004). Symptoms of depression and challenging behaviours in people with intellectual disability: a Bayesian analysis. Journal of Intellectual & Developmental Disability. 29(1). 65-69. Doi: 10.1080/13668250410001662856.
• Uğurlu, M. (2019). Farklı yetersizlik türlerinden etkilenen çocuk ve gençlerin duygu ve davranış bozukluklarının belirlenerek değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Vuran, S. (2020). Davranış problemleri ile baş etmek. (Ed. Diken, İ.H.). İlköğretimde kaynaştırma. (9. Bölüm.259-287). Ankara: Pegem Akademi.
• Waller, R.J., Kent, S. ve Johnson, M.E. (2007). Using teacher prompts and habit reversal to reduce fingernail biting in a student with attention deficit hyperactivity disorder and a mild intellectual disability. Exceptional Children. 3(6). Article. 3.
• Webster, A.A. ve Carter, M. (2013). A descriptive examination of the types of relationships formed between children with developmental disability and their closest peers in inclusive school settings. Journal of Intellectual & Developmental Disability. 38(1). 1-11.
• Yan, Z. ve Sin, K. (2014). Inclusive education: teachers’ intentions and behaviour analysed from the viewpoint of the theory of planned behaviour. International Journal of Inclusive Education. 18(1). 72-85. http://dx.doi.org/10.1080/13603116.2012.7581.
• Yan, Z. ve Sin, K. (2015). Exploring the intentions and practices of principals regarding inclusive education: an application of the theory of planned behaviour. Cambridge Journal of Education. 45(2). 205-221. http://dx.doi.org/10.1080/0305764X.2014.934203
• Young, Hl, Fenwick, M., Lambe, L. ve Hogg, J. (2011). Multi-sensory storytelling as an aid to assisting people with profound intellectual disabilities to cope with sensitive issues: a multiple research methods analysis of engagement and outcomes. European Journal of Special Needs Education. 26(2). 127-142. Doi: 10.1080/08856257.2011.563603.
• Zhang, J.J., Li, N.X. ve Liu, C.J. (2010). Associations between poor health and schoolrelated behaviour problems at the child and family levels: a cross-sectional study of migrant children and adolescents in Southwest Urban China. Journal of School Health. 80(6). 269-303.