The Relationship Between Teachers' Perceptions of Organizational Justice, Organizational Commitment and Job Satisfaction

Yıl 2024, Sayı: 61, 296 - 315, 15.05.2024

Durmuş Ali Kocabaş , Esra Karabağ Köse

https://doi.org/10.9779/pauefd.1186429

Öz

The purpose of the current study is to investigate the relationships between middle school teachers’ perceptions of organizational justice and their organizational commitment and job satisfaction. The universe of the study consists of 994 teachers working in secondary schools in Kırıkkale in the 2021-2022 academic year and there were 371 participants in this study. As the data collection tools, the Organizational Justice, Organizational Commitment and Job Satisfaction scales were used. In the analysis of the collected data, correlation, regression and path analyses were used together with descriptive statistics. In the study, it was revealed that there is a significant, positive and medium correlation between the teachers’ perceptions of organizational justice and their organizational commitment and job satisfaction. The results of the study show that the indirect effect of organizational justice on job satisfaction through organizational commitment is stronger than its direct effect.

Anahtar Kelimeler

organisational justice, organizational commitment, job satisfaction

Öğretmenlerin Örgütsel Adalet, Örgütsel Bağlılık ve İş Doyumu Algıları Arasındaki İlişki

Öz

Araştırmanın amacı, ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet, örgütsel bağlılık ve iş doyumu algıları arasındaki ilişkilerin incelemesidir. Çalışmanın evrenini 2021-2022 eğitim öğretim yılında Kırıkkale ilindeki ortaokullarda görev yapan 994 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma 371 öğretmenin katılımı ile yürütülmüştür. Veri toplama araçları olarak Örgütsel Adalet, Örgütsel Bağlılık ve İş Doyumu ölçekleri kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel istatistiklerle birlikte korelasyon, regresyon ve yol analizleri kullanılmıştır. Araştırmada öğretmenlerin örgütsel adalet algıları, örgütsel bağlıkları ve iş doyumları arasında anlamlı, pozitif ve orta düzeyde ilişki olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonuçları, örgütsel adaletin iş doyumu üzerindeki örgütsel bağlılık aracılığıyla olan dolaylı etkisinin doğrudan etkisinden daha güçlü olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

örgütsel adalet, örgütsel bağlılık, iş doyumu

Kaynakça

• Aksay, O.(2021). Öğretmenlerin örgütsel adalet, örgütsel dürüstlük ve iş doyumu düzeylerine yönelik algıları arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi].Ulusal Tez Merkezi.
• Akyüz, Ü., Demirkasımoğlu, N. ve Erdoğan, Ç. (2013). Milli eğitim bakanlığı merkez örgütündeki yöneticilerin örgütsel adalet algıları. Eğitim ve Bilim, 38(167).
• Alanoğlu, M. (2019). Algılanan okul müdürü yönetim tarzları ile öğretmenlerin karara katılma, örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik algıları arasındaki ilişkinin analizi [ Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Alazmi, A. A. ve Alenezi, A. S. (2020). Exploring the mediating role of trust in principal on the relationship between organizational justice and teacher commitment in Kuwait. International Journal of Leadership in Education, 1-17. https://doi.org/10.1080/13603124.2020.1832705
• Alıcı, B. ve Yalçınkaya, M. (2019). Öğretmenlerin mesleki doyum ve örgütsel bağlılık düzeylerinin iş stresi düzeylerine göre incelenmesi. Folklor/Edebiyat, 25(97), 213-229. https://doi.org/10.22559/folklor.939
• Allen, N. J. ve Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal Of Occupational Psychology, 63(1), 1-18. https://doi.org/10.1111/j.2044-8325.1990.tb00506.x
• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2012). Ortaöğretim okullarında değerlerle yönetim, örgütsel adalet ve iş doyumu arasındaki ilişki. sakarya University Journal Of Education, 2(2), 65-79.
• Anari, N. N. (2012). Teachers: emotional intelligence, job satisfaction, and organizational commitment. Journal Of Workplace Learning, 24(4), 256-269. https://doi.org/10.1108/13665621211223379
• Arastaman, G. ve Yüner, B. (2019). Kamu ve özel lise öğrencilerinin okul bağlılıklarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 17(2), 258-284.
• Astar, M., Bahadır, E. ve Umutlu, F. (2018). Örgütsel adaletin iş tatmini üzerindeki etkisinde örgütsel bağlılığın aracılık etkisi. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (11), 121-136. https://doi.org/10.16947/fsmia.437707
• Aytekin, A. ve Yılmaz Kurt, F. (2014). Yenidoğan yoğun bakım kliniği'nde çalışan hemşirelerde iş doyumu ve etkileyen faktörler. Journal of Dr. Behcet Uz Children's Hospital, 4(1).doi: 10.5222/buchd.2014.051
• Balay, R. (2000). Özel ve resmî liselerde yönetici ve öğretmenlerin örgütsel bağlılığı (ankara ili örneği) [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Balay, R. (2014). Yönetici ve Öğretmenlerde Örgütsel Bağlılık. Pegem Akademi.
• Balcı, A. (1985). Eğitim yöneticisinin iş doyumu [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Bateman, T. S. Ve Strasser, S. (1984). A longitudinal analysis of the antecedents of organizational commitment. Academy Of Management Journal, 27(1), 95-112. https://doi.org/10.5465/255959
• Becker, H. S. (1960). Notes on the concept of commitment. American Journal Of Sociology, 66(1), 32-40. doi:10.1086/222820
• Bogler, R. (2002). Two profiles of schoolteachers: a discriminant analysis of job satisfaction. Teaching And Teacher Education, 18(6), 665-673. https://doi.org/10.1016/S0742-051X(02)00026-4
• Brockner, J., Tyler, T. R. ve Cooper-Schneider, R. (1992). The influence of prior commitment to an institution on reactions to perceived unfairness: The higher they are, the harder they fall. Administrative Science Quarterly, 241-261.
• Budak, G., Tolay, E., Sezgin, O. B, Arpacı, Ç. ve Aksu, G. (2018). Örgütsel adalet. Nobel Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi. Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with amos: basic concepts, applications, and programming (multivariate applications series). New York: Taylor & Francis Group, 396(1), 7384. https://doi.org/10.4324/9780203805534
• Canbaz, S. (2021). A study on organizational justice and organizational commitment. Social Sciences Research Journal, 10 (3), 594-613.
• Celep, C. (1998). Eğitim Örgütlerinde Öğretmenlerin Örgütsel Adanmışlığı. Eğitim ve Bilim, 22(108).56-62.
• Chegini, Z., Janati, A., Asghari-Jafarabadi, M., & Khosravizadeh, O. (2019). Organizational commitment, job satisfaction, organizational justice and self-efficacy among nurses. Nursing Practice Today, 6(2), 86-93. https://doi.org/10.18502/npt.v6i2.913
• Cohen-Charash, Y. ve Spector, P. E. (2001). The role of justice in organizations: a meta-analysis. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 86(2), 278-321. https://doi.org/10.1006/obhd.2001.2958
• Çam, S.(2021). Öğretmenlerin örgütsel muhalefet, mobbing (yıldırma) yaşama düzeyleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çeçen, A. (1993). Adalet kavramı. Gündoğan Yayınları.
• Çetinkanat, C. (2000). Örgütlerde güdülenme ve iş doyumu. Anı Yayıncılık.
• Çukur, C. ve Özbayrak, C. (2007). Uzlaşmazlık çözümlerinde süreçsel adalet tercih ve değerlendirmelerinin türkiye bağlamında incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 22(59), 91-112.
• Demir, F., Şahin, A., Yeşilmen, L. ve Aydın, R. (2022). İlköğretim Kurumlarındaki Öğretmen ve Yöneticilerin Örgütsel Bağlılık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (41), 29-39. http://dx.doi.org/10.14582/DUZGEF.2022.184
• Demir, N. ve İnandı, Y. (2021). Okul yöneticilerinin örgütsel adalet davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık ve örgütsel güven duyguları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1-29. https://doi.org/10.9779/pauefd.1093082
• Demirel, Y. ve Seçkin, Z. (2011). Örgütsel adaletin bilgi paylaşımı üzerine etkisi: ilaç sektörü çalışanlarına yönelik bir araştırma. Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 56, 99-119.
• Demirtaş, H. (2010). Dershane öğretmenlerinde örgütsel bağlılık ve iş doyumu. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 177-206.
• Derin, F. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin iş doyumu ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (bolu-merkez örneği) [Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi.
• Doğan Atalan, B.(2017). Öğretim elemanlarının mobbing'e maruz kalma düzeylerinin iş doyumuyla ilişkisi [Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Dundar, T. ve Tabancalı, E. (2012). The relationship between organizational justice perceptions and job satisfaction levels. Procedia - Social And Behavioral Sciences, 46, 5777-5781. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.06.513
• Eren, E. (2008). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Ergun, T. (1975). Uluslararası Örgütlerde Bağlılık Kavramı. TODAİE, AİD, 8(4), 97-106.
• Erol, Y. C. (2021). Okul müdürlerinin etkililiğini ve öğretmenlerin iş doyumunu belirleyen faktörlerin incelenmesi: türk kültürü bağlamında keşfedici bir araştırma [Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Et Oltulu, E. ve İraz, R. (2022). Örgütsel bağlılık, örgütsel vatandaşlık davranışı ve iş doyumu kavram, kuram ve uygulama. Gazi Kitapevi.
• Fatt, C. K., Khin, E. W. S. ve Heng, T. N. (2010). The impact of organizational justice on employee’s job satisfaction: The Malaysian companies perspectives. American Journal of Economics and Business Administration, 2(1), 56-63.
• Folger, R. (1977). Distributive and procedural justice: combined impact of voice and improvement on experienced inequity. Journal Of Personality And Social Psychology, 35(2), 108. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-3514.35.2.108
• George, D. (2011). SPSS For Windows Step By Step: A Simple Study Guide And Reference, 17.0 Update, 10/E. Pearson Education India.
• Ghran, L. A. Z., Jameel, A. S. ve Ahmad, A. R. (2019). The effect of organizational justice on job satisfaction among secondary school teachers. International Review, 3(4), 84-93.
• Gök, D. (2014). İlkokul ve ortaokullarda görevli öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel bağlılık algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Şahinbey/Gaziantep örneği [ Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi].Ulusal Tez Merkezi.
• Gökyer, N. ve Gülşen, C. (2016) Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Anı Yayıncılık.
• Görgülü, H. (2022). Algılanan örgütsel destek ve örgütsel adaletin örgütsel sinizm, örgütsel bağlılık ve iş doyumu üzerindeki etkisi [Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Greenberg, J. (1987). A Taxonomy of organizational justice theories. academy of management review, 12(1), 9-22. https://doi.org/10.5465/amr.1987.4306437
• Greenberg, J. (2004). Stress fairness to fare no stress: managing workplace stress by promoting organizational justice. Organizational Dynamics, 33(4), 352–365. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/j.orgdyn.2004.09.003
• Gürel, E. (2001). Çalışma yaşamında ışık ve aydınlatmanın önemi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5).
• Izgar, H. (2000). Okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri, nedenleri ve bazı etken faktörlere göre incelenmesi (orta anadolu örneği) [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• İnce, M. ve Gül, H. (2005). Yönetimde yeni bir paradigma: örgütsel bağlılık. Çizgi Kitabevi.
• Karabağ Köse, E. (2014). Dezavantajlı okullarda örgütsel öğrenme ile örgütsel bağlılık ve iş doyumu arasındaki ilişkiler. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 1-8.
• Kavrayıcı, C. (2021). Okullarda örgütsel adalet algısının yordayıcısı olarak etik liderlik. Trakya Eğitim Dergisi.11(2), 1076-1086. https://doi.org/10.24315/tred.797673
• Koustelios, A. D. (2001). Personal characteristics and job satisfaction of grek teachers. The International Journal Of Educational Management, 15(7), 354-358. https://doi.org/10.1108/EUM0000000005931
• Kumaş, V. ve Deniz, L. (2010). Öğretmenlerin iş doyum düzeylerinin incelenmesi. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32, 123-139.
• Mahmutoğlu, A. (2007). Milli eğitim bakanlığı merkez örgütünde iş doyumu ve örgütsel bağlılık [Doktora Tezi, Abant Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Moorman, R. H. (1991). Relationship between organizational justice and organizational citizenship behaviors: do fairness perceptions influence employee citizenship?. Journal Of Applied Psychology, 76(6), 845. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0021-9010.76.6.845
• Norşenli, F. (2021). Öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeylerinin incelenmesi [Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• O'Reilly, C. (1989). Corporations, culture, and commitment: motivation and social control in organizations. California Management Review, 31(4), 9-25. https://doi.org/10.2307/41166580
• O'Reilly, C. A. ve Chatman, J. (1986). Organizational commitment and psychological attachment: the effects of compliance, identification, and internalization on prosocial behavior. Journal Of Applied Psychology, 71(3), 492. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0021-9010.71.3.492
• Özcan, E. (2014). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. [Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Algılanan örgütsel adaletin bireyler arası saldırgan davranışlar üzerindeki etkilerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21, 77-96.
• Özkan, A. (2017). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin iş doyumu düzeyleri (Balıkesir ili merkez ilçeler örneği). [Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyler ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki [Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi] Ulusal Tez Merkezi.
• Saçlı, B. ve Demir, K. (2022). Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel güven ve örgütsel adalet algılarının iş doyumları aracılığıyla motivasyonlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1-26.
• Schwenk, C. H. (1986). Information, cognitive biases, and commitment to a course of action. Academy Of Management Review, 11(2), 298-310. https://doi.org/10.5465/amr.1986.4283106
• Selvitopu, A. ve Şahin, H. (2013). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 171-189.
• Smadov, S. (2006). İş doyumu ve örgütsel bağlılık: Özel sektörde bir uygulama [ Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Şahin, E. (2014). Ortaöğretim kurumlarında örgütsel kimlik, örgütsel imaj, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel adalet (bursa örneği) [Doktora Tezi, Ege Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Şahin, R. ve Kavas, E. (2016). Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin belirlenmesinde öğretmenlere yönelik bir araştırma: bayat örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(14), 119-140. https://doi.org/10.21076/vizyoner.245975
• Şamdan, T.(2019). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin algılarına göre örgütsel adalet ve örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi [Doktora Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Şan, B.Ç. (2017). Öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin psikolojik güçlendirme ve örgütsel bağlılıklarına ilişkin algıları [Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Taşdan, M. ve Tiryaki, E. (2008). Özel ve devlet ilköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyum düzeylerinin karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 33 (147), 54.
• Tziner, A., Oren, L., Bar, Y., & Kadosh, G. (2011). Corporate social responsibility, organizational justice and job satisfaction: how do they interrelate, if at all?. Journal of Work and Organizational Psychology, 27(1), 67-72. https://doi.org/10.5093/tr2011v27n1a7
• Uğurlu, C. T. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi (hatay ili örneği) [Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Uludağ, O., Aktaş, İ. ve Özgit, H. Ö. (2019). Eğitim çalışanlarının örgütsel adalet algılarının ve örgüt kültürünün bilgi paylaşımı üzerindeki etkileri: Örgüt kültürünün aracı rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(1), 160-181.
• Varoğlu, D. (1993). Kamu sektörü çalışanlarının işlerine ve kuruluşlarına karşı tutumları, bağlılıkları ve değerleri. Yayınlanmamış [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Wiener, Y. (1982). Commitment in organizations: a normative view. Academy Of Management Review, 7(3), 418-428. https://doi.org/10.5465/amr.1982.4285349
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: kesfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanımları. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46 , 74-85.
• Yavuzkurt, T. (2017). Ortaöğretim öğretmenlerinin iş yeri arkadaşlık algısı ve iş doyumu ile ilişkisi (aydın ili örneği) [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Aydın Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yousef, D. A. (1998). Satisfaction with job security as a predictor of organizational commitment and job performance in a multicultural environment. International Journal of Manpower, 4(3), 184-194. https://doi.org/10.1108/01437729810216694
• Zainalipour, H., Fini, A. A. S. ve Mirkamali, S. M. (2010). A study of relationship between organizational justice and job satisfaction among teachers in bandar abbas middle school. Procedia-Social And Behavioral Sciences, 5, 1986-1990. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.07.401
• Zengin. S. (2020). Örgütsel güven, yıldırma ve örgütsel sinizmin, örgütsel bağlılıkla ilişkisi: beden eğitimi ve spor öğretmenleri üzerine karma bir araştırma [Doktora Tezi, Trabzon Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.