Öğretmen Adaylarının Bilimsel Araştırmaya Yönelik Tutumlarının Aracılık Rolü

Yıl 2023, Sayı: 58, 349 - 369, 02.05.2023

Gizem Nisa Bozoğlu , Emine Yavuz

https://doi.org/10.9779/pauefd.1104637

Öz

Bu çalışmada, öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı öz-yeterliklerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve cinsiyetleri arasındaki ilişkide bilimsel araştırmaya yönelik tutumlarının dolaylı etkilerini belirlemek amaçlanmıştır. Korelasyonel araştırma modeli benimsenen araştırmanın evreni 2021-2022 akademik yılında bir devlet üniversitesindeki öğretmen adaylarından; örneklemi ise 464 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak demografik değişkenlerin sorulduğu kişisel bilgi formu, Bilimsel Araştırmaya Yönelik Tutum Ölçeği, Bilgi Okuryazarlığı Öz-Yeterlik Ölçeği ve Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği kullanılmıştır. Aracı değişkenin etkisini incelemek için Hayes’in Model 4’ü test edilmiştir. Analizler sonucunda, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ile bilgi okuryazarlıkları öz-yeterlikleri arasındaki ilişkide bilimsel araştırmaya yönelik tutumlarının pozitif yönde kısmi aracı etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Benzer şekilde öğretmen adaylarının cinsiyetleri ile bilgi okuryazarlıkları öz-yeterlikleri arasındaki ilişkide bilimsel araştırmaya yönelik tutumları da pozitif yönde kısmi aracı etkiye sahiptir. Buna bağlı olarak, eğitim fakültelerindeki öğretim üyelerinin öğretmen adaylarının bilimsel araştırmaya yönelik olumlu tutumlarını arttırmaya fırsat verecek şekilde derslerini planlamaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

bilgi okuryazarlığı, öz-yeterlik, eleştirel düşünme eğilimi, bilimsel araştırmaya yönelik tutum, öğretmen adayları

The Mediating Role of Pre-service Teachers' Attitudes Towards Scientific Research

Öz

This paper aims to determine the indirect effects of pre-service teachers’ attitudes towards scientific research on the relationship between their information literacy self-efficacy and their critical thinking dispositions, and their gender. The population of the research, in which the correlational research model was adopted, consists of pre-service teachers in a state university in the 2021-2022 academic year; the sample consists of 464 pre-service teachers. In the study, the personal information form in which demographic variables were asked, the Attitude towards Scientific Research Scale, the Information Literacy Self-Efficacy Scale, and the Critical Thinking Disposition Scale were used as data collection tools. Hayes' Model 4 was tested to examine the effect of the mediator variable. As a result of the analysis, it was determined that the attitudes of pre-service teachers' towards scientific research had a positive partial mediating effect between critical thinking dispositions and information literacy self-efficacy. Similarly, pre-service teachers' attitudes towards scientific research have a positive partial mediating effect on the relationship between their gender and their information literacy self-efficacy. As a consequence, it is recommended that faculty members in education faculties plan their lessons in a way that will allow pre-service teachers to increase their positive attitudes towards scientific research.

Anahtar Kelimeler

information literacy, self-efficacy, critical thinking disposition, attitude towards scientific research, pre-service teachers

Kaynakça

• American Library Association, (1989). Presidental Committee on information literacy final report. 12.03.2022 tarihinde http://www.ala.org/acrl/nili/ilit1st.html adresinden erişildi.
• Alfino, M., Pajer, M., Pierce, L., & Jenks, K. O. (2008) Advancing critical thinking and ınformation literacy skills in first year college students. College & Undergraduate Libraries, 15(1-2), 81-98. DOI: 10.1080/10691310802176871
• Association for College & Research Libraries (ACRL), (2000). Information literacy competency standards for higher education. The association of college and research libraries a division of the american library association. Chicago, Illinois. 28.02.2022 tarihinde http://www.ala.org/acrl/standards/informationliteracycompetency adresinden erişildi.
• Avrupa Komisyonu. (2001). Türkiye’nin Avrupa Birliğine katılım sürecine ilişkin 2001 yılı ilerleme raporu. 20.03.2022 https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri /AdaylikSureci/ IlerlemeRaporlari/ Turkiye_Ilerleme_Rap_2001.pdf adresinden erişildi.
• Aybek, B. (2007). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 43-60.
• Aybek, B., Aslan, S., Dinçer ,S., & Arısoy, B. (2015). Critical thinking standars scale for the teacher candidates: Study of validity reliability. Educational Administration: Theory and Practice, 21(1), 25-50. DOI: 10.14527/KUEY.2015.002
• Aybek, B., & Aslan, S. (2017). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ile benimsedikleri eğitim felsefelerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(2), 373-385. DOI: 10.21547/jss.281737
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
• Bryan, J. E. (2014). Critical thinking, information literacy and quality enhancement plans. Reference Services Review, 42(3), 388-402. DOI: 10.1108/RSR-01-2014-0001
• Buselic, V. (2019). Information Literacy and Critical Thinking Freshman Course Experience. MIPRO, 20-24, 800-805.
• Can, Ş. & Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Education Sciences, 10(2), 66-83. DOI: 10.12739/NWSA.2015.10.2.1C0633
• ChanLin, L. J. (2013). Reading strategy and the need of e‐book features. The Electronic Library, 31(3), 329-344. DOI: 10.1108/EL-08-2011-0127
• Crist, C. A., Duncan, S. E., & Bianchi, L. M. (2017). Incorporation of cross-disciplinary teaching and a wiki research project to engage undergraduate students’ to develop ınformation literacy, critical thinking, and communication skills. Journal of Food Science Education, 16, 81-91. DOI: 10.1111/1541-4329.12111
• Çakmak, Z., Taşkıran, C., & Bulut, B. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilimsel araştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 5(2), 266-287. DOI: 10.17984/adyuebd.02575
• Demircioğlu, E. (2012). Eleştirel düşünme eğilimi ölçeğinin uyarlama çalışması ve faktör yapısının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Dombaycı, M. A., ve Ercan, O. (2017). Öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık düzeyleri ve bilimsel araştırmaya yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1265-1284. DOI: 10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338822
• Emir, S. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri. HAYEF Journal of Education, 9(1), 34-57.
• Evancho, S. R. (2000). Critical thinking skills and dispositions of the under graduate baccalaureate nursing student, Southern Connecticut State University. Unpublished masters thesis, Southern Connecticut State University, USA.
• Fairuz, T., Kaniawati, I., & Sinaga, P. (2019). Integrated science teaching materials oriented on critical thinking skills and information literacy. J. Phys.: Conf. Ser. 1157 022037
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. New York, NY: McGraw-Hill.
• Gelen, İ. & Özer, B. (2008). Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerine sahip olma düzeyleri hakkında öğretmen adayları ve öğretmenlerin görüşlerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 39-55.
• Goodsett, M. (2020). Assessing the potential for critical thinking ınstruction in ınformation literacy online learning objects using best practices. Communications in Information Literacy, 14(2), 227–254.
• Göksün, D. O. (2016). Öğretmen adaylarının 21. yy. öğrenen becerileri ve 21. yy. öğreten becerileri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Grafstein, A. (2017). Information literacy and critical thinking: Context and practice. In D. Sales, & M. Pinto (Eds.), Pathways into Information literacy and communities of practice (pp. 3-28). USA: Elsevier Ltd.
• Güneş, F. (1994). Okur-Yazarlık Kavramı ve Düzeyleri. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 27(2), 499-507. DOI: 10.1501/Egifak0000000368
• Hayes, A. F. (2009). Beyond Baron and Kenny: Statistical mediation analysis in the new millennium. Communication Monographs, 76(4), 408-420. DOI:10.1080/03637750903310360.
• Hayes, A. F. (2017). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis, second edition: A regression-based approach. England: Guilford Publications.
• IBM Corp. (2019). IBM SPSS Statistics for Windows. Version 22.0. Armonk, NY: IBM Corp.
• Kennedy, H. R. & Gruber, A. H. (2020). Critical Thinking in a Service-Learning Course: Impacts of Information Literacy Instruction. Communications in Information Literacy, 14(2), 205–226.
• Korkmaz, Ö., Şahin, A., & Yeşil, R. (2011). Study of validity and reliability of scale of attitude towards scientific research. Elementary Education Online, 10(3), 961-973.
• Kurbanoğlu, S., Akkoyunlu, B., & Umay, A. (2006). Developing the information literacy self-efficacy scale. Journal of Documentation, 62(6), 730-743. DOI: 0.1108/00220410610714949
• Lankshear, C. & Knobel, M. (2011). New literacies. (Third Ed.). England: Open University Press.
• Masko, M. K., Thormodson, K., & Borysewicz, K. (2020). Using case-based learning to teach ınformation literacy and critical thinking skills in undergraduate music therapy education: A cohort study. Music Therapy Perspectives, 38(2), 143–149. DOI: 10.1093/mtp/miz025
• MEB (2011). Mesleki Gelişim. Araştırma Teknikleri Modülü. Ankara. 12.02.2022 tarihinde https://docplayer.biz.tr/11535148-T-c-milli-egitim-bakanligi-mesleki-gelisim-arastirma-teknikleri-142eb0001.html adresinden erişilmiştir.
• Ocak, G., Eğmir, E., & Ocak, İ. (2016). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 63-91. DOI: 0.17556/jef.27258
• Özdemir, S. M. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 297-316.
• Özgür, H. (2016). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlikleri ve bilgi okuryazarlığı öz-yeterlikleri üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 22-38. DOI: 0.17860/efd.08241
• Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2004). SPSS and SAS procedures for estimating indirect effects in simple mediation models. Behavior research methods, instruments, & computers, 36(4),717-731.
• Refaei, B., Kumar, R., & Harmony, S. (2015). Working collaboratively to ımprove students’ application of critical thinking to ınformation literacy skills. WAP, 7(1), 117–137. DOI: 10.1558/wap.v7i1.17232
• Schiller, N. (2008). Finding a socratic method for ınformation literacy ınstruction. College & Undergraduate Libraries, 15(1), 39-56. DOI: 10.1080/10691310802176798
• Sharkey, J. (2005). Towards information fluency: Applying a different model to an information literacy credit course. Reference Services Review, 34(1), 71-85. DOI: 10.1108/00907320610648770
• Sobel, M. E. (1986). Some new results on ındirect effects and their standard errors in covariance structure. Sociological Methodology, 16, 159-186.
• Taylor, L. H. (2008). İnformation literacy in subject-specific vocabularies: A path to critical thinking. College & Undergraduate Libraries, 15(1-2), 141-158. DOI: 10.1080/10691310802177127
• Tekin, N., Aslan, O., & Yağız, D. (2016). Fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 23-50.
• Tuncer, M., & Dikmen, M. (2018). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlık öz-yeterlikleri ve mesleğe yönelik tutumları. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 66, 310-325.
• Yenice, N., Yavaşoğlu, N., Tunç, G. A., & Candarlı, F. (2019). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlık düzeyleri ile bilimsel araştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 77-95.
• YÖK (1999). Türkiye’de öğretmen eğitiminde standartlar ve akreditasyon. Ankara: YÖK Başkanlığı. 15.02.2022 tarihinde https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/turkiyede_ogretmen_egitiminde_standartlar_ve_akreditasyon.pdf adresinden erişildi.
• YÖK (2018) Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları. 15.02.2022 tarihinde https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/AA_Sunus_%20Onsoz_Uygulama_Yonergesi.pdf adresinden erişildi.
• Zhao, Y. (2009). Catching up or leading the way: American education in the age of globalization. ASCD.
• Zurkowski, P. G. (1974). The information service environment: Relationships and priorities. Related paper no. 5, National Commission on Libraries and Information Science, Washington. 20.03.2022 tarihinde https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED100391.pdf adresinden erişildi.