THE IMPORTANCE OF FAMILY EDUCATION PROGRAMS (FEP) AND THEIR CONTRIBUTIONS TO THE FAMILY

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 3 - Gelenek ve Aile, 322 - 351, 03.12.2025

İdris Ertürk

https://doi.org/10.17859/pauifd.1743191

Öz

Family is the most fundamental institution where an individual's personality is formed, values are acquired, and preparation for social life takes place. The function of the family directly affects not only the healthy development of individuals but also the peace and integrity of society. Therefore, the education of family members, especially raising awareness among parents about child development, communication, empathy, and value transfer, is of great importance. Family education programs (FEP) are guidance-based structures designed to address these needs, aiming to strengthen family structures and enhance parenting competencies. In this context, the study examines the question, “What are the contributions of family education programs to the family home and child education?” as the central problem, and based on this question, the definition, scope, purpose, importance, and contributions of FEP to family relationships and parenting skills are explored. Additionally, the reasons for the insufficient importance given to FEPs and successful AEP examples were discussed. The research was conducted using qualitative research methods such as literature review and document analysis. According to the findings, FEPs offer multidimensional contributions ranging from marriage preparation to the transmission of cultural values, the development of parenting skills, and family communication, empathy, and problem-solving skills. However, it was concluded that these programs have not gained sufficient popularity due to reasons such as social perception, traditional approaches, inadequacies in the education system, and sensitivities regarding family privacy, and that family education programs need to be made more systematic, inclusive, and sustainable.

Anahtar Kelimeler

Religious Education , Family , Marriage , Family Education Program , Marriage Education.

AİLE EĞİTİM PROGRAMLARININ (AEP) ÖNEMİ VE AİLEYE KATKILARI

Öz

Aile, bireyin kişiliğinin oluştuğu, değerlerini kazandığı ve toplumsal hayata hazırlandığı en temel kurumdur. Ailenin fonksiyonu, yalnızca bireylerin sağlıklı gelişimini değil, toplumun da huzur ve bütünlüğünü doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle, aile bireylerinin eğitimi; özellikle ebeveynlerin çocuk gelişimi, iletişim, empati ve değer aktarımı konularında bilinçlendirilmesi büyük önem arz etmektedir. Aile eğitim programları (AEP), bu ihtiyaçlara cevap vermek üzere planlanmış, aile yapısını güçlendirmeyi ve ebeveynlik yeterliklerini artırmayı hedefleyen rehberlik temelli yapılardır. Bu bağlamda hazırlanan çalışmada, “Aile eğitim programlarının aile yuvasına ve çocuk eğitimine katkıları nedir?” sorusu temel problem olarak ele alınmış ve bu soruya bağlı olarak AEP’nin tanımı, kapsamı, amacı, önemi, aile içi ilişkilere ve ebeveynlik becerilerine katkısı incelenmiştir. Bunun yanında AEP’nin yeterince önemsenmemesinin nedenleri ile başarılı AEP örnekleri üzerinde durulmuştur. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden literatür taraması ve doküman analizi teknikleriyle yürütülmüştür. Elde edilen bulgulara göre AEP’lerin, evliliğe hazırlıktan kültürel değer aktarımına, ebeveynlik becerilerinin geliştirilmesinden aile içi iletişim, empati ve sorun çözme becerilerine kadar çok boyutlu katkılar sunduğu; ancak toplumsal algı, geleneksel yaklaşımlar, eğitim sistemindeki yetersizlikler ve aile mahremiyetine dair duyarlılıklar gibi nedenlerle bu programların yeterince yaygınlık kazanamadığı, aile eğitim programlarının daha sistematik, kapsayıcı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi , Aile , Evlilik , Aile Eğitim Programı , Evlilik Eğitimleri.

Etik Beyan

Etik Kurul Raporuna Gerek Yoktur. Bu makale, 22-23 Mayıs 2025 tarihlerinde Tekirdağ’da düzenlenen II. Uluslararası Çağdaş Dinî Meseleler Sempozyumunda sunulan -yayımlanmamış- “Aile Eğitim Programlarının Aile Yuvasına ve Çocuk Eğitimine Katkıları” başlıklı tebliğin genişletilerek makaleye dönüştürülmüş şeklidir.

Kaynakça

• Abdulhakimoğulları, Sedat - Samancı, Osman. “Aile Eğitimi Veren Rehber Öğretmenleri Kurslarda Karşılaştıkları Sorunların İncelenmesi”. Milli Eğitim Dergisi 51/234 (09 Mayıs 2022), 1343-1356. https://doi.org/10.37669/milliegitim.831815
• Acar, Ömer - Koçak, Hüseyin. “Etkileşimlerin ve Görünürlüklerin Arttığı Sosyal Medyanın Aile İşleyişine Etkisi”. Social Mentality And Researcher Thinkers Journal (Smart Journal) 9/67 (29 Ağustos 2024), 2723-2732. https://doi.org/10.29228/smryj.67052
• Aksoy, Ayşe Belgin - Dere Çiftçi, Hale. “Aile Eğitim Modelleri”. Aile Eğitimi ve Katılımı. ed. Ayşe Belgin Aksoy. 398-399. Ankara: Hedef Yayıncılık, 2014.
• Alaylıoğlu, Ruşen - Oğuzkan, Ferhan. Ansiklopedik Eğitim Sözlüğü. İstanbul: Arif Bolat Kitabevi, 1968.
• Arslan, Adem - Ulaş, Abdulhak Halim. “Değer Odaklı Aile Eğitim Programının Anne Babalık Becerilerine, Aile İklimine ve Değer Odaklı Yaşama Etkisi”. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi 6/1 (30 Haziran 2022), 88-109. https://doi.org/10.38015/sbyy.1097582
• Atlı, Sibel. “Türkiye’de ve Avrupa Birliği Ülkelerinde Uygulanan Okul Öncesi Eğitim Programları”. Eğitimde Politika Analizi 2/2 (2013), 56-76.
• Ay, Ferhat - Şahan, Gülsün. “Aile Eğitimi Kurslarının Yetişkin Eğitimi Bağlamında Etkililiğinin Değerlendirilmesi”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11/1 (30 Nisan 2018), 66-86.
• Aydın, Mehmet Zeki. Ailede Ahlak Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları, 6. Basım, 2013.
• Bayer, Ali. “Ailede Yaşanan Anlaşmazlıklar ve Çözüm Önerileri”. Antakiyat: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (Aralık 2018), 215-234.
• Bayer, Ali. “Değişen Toplumsal Yapıda Aile”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/8 (Aralık 2013), 101-129.
• Brubacher, John S. “Eğitimin Amaçları”. çev. Sabri Büyükdüvenci. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 16/1 (1983), 413-426.
• Buharî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahih-i Buharî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 27. Basım, 2019. Can, Mehmet. Çocuk Psikolojisi ve Ergenlik Dönemi. İstanbul: EZR Yayıncılık, 2019.
• Can, Mehmet. Çocukta Özgüven ve Zekâ Gelişimi. İstanbul: EZR Yayıncılık, 2019.
• Canel, Azize Nilgün. Evlilik ve Aile Hayatı. İstanbul: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları, 2. Basım, 2012.
• Cevizci, Ahmet. Eğitim Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Cüceloğlu, Doğan. İçimizdeki Çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi, 32. Basım, 2002.
• Çelik, Celaleddin. “Değişim Sürecinde Türk Aile Yapısı ve Din”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 8 (2010), 25-35.
• Durualp, Ender vd. “Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Annelerine Verilen Aile Eğitiminin Annelerin Bilgi Düzeyleri ile Çocukların Gelişimlerine Olan Etkisinin İncelenmesi”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 16/4 (02 Ocak 2016), 1706-1722.
• Ekşi, Halil - Kahraman, Zehra. “Bir Evlilik ve Aile Hayatı Eğitim Programının Evli Kadınlarda Evlilik Uyumuna ve Aile Sistemine Etkisi”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 36/36 (31 Ocak 2014), 129-145.
• Erol, Veysel. “Sosyal Medyanın Türk Aile Yapısına Etkisi”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 24/43 (30 Aralık 2022), 1127-1139.
• Ertuğrul, Halit. Adım Adım Evlilik. İstanbul: Nesil Yayınları, 71. Basım, 2024.
• Ertürk, İdris. “Eğitimin Amaç ve İşlevleri”. Eğitime Giriş. ed. M. Fatih Genç - Zehra Duran. 15-30. İstanbul: Lisans Yayınları, 2024.
• Gül, Ali. Geçmişten Günümüze Din Derslerinde Aile. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2025.
• Güleç, Vusala. “Aile İlişkilerinin Sosyal Medyayla Birlikte Çöküşü”. Yeni Medya Elektronik Dergisi 2/2 (01 Mayıs 2018), 105-120. https://doi.org/10.17932/IAU.EJNM.25480200.2018.2/2.105-120
• Gümüş, Arife. “İnsanın ve Toplumun İnşasında Ailenin Rolü”. Ailede Din Eğitimi. ed. Gülsüm Pehlivan Ağırakça - Arife Gümüş. İstanbul: YEKDER Yayınları, 2018.
• Hamurcu, Gülnur Candan. “Eğitimin Amaçları ve İşlevleri”. Eğitime Giriş. ed. Zülfü Demirtaş vd. 19-32. İstanbul: Lisans Yayınları, 2022.
• Işık, Esra - Demircioğlu, Haktan. Okul Öncesi Dönem Bilinçli Farkındalık Aile Eğitim Programı. Ankara: Nobel Yayınları, 2023.
• Kara, Bülent. “Türkiye’de Aile Yapısının Değişimine Etki Eden Dinamikler”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 40 (2018), 374-385.
• Karadağ, Öznur Şen - Tuncay, Tarık. “Aile Eğitim Programı (AEP) ve Ebeveynlik Becerileri Arasındaki İlişkilerin Yararlanıcıların Gözünden İncelenmesi: Kontrol Gruplu Bir Çalışma”. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi 22/54 (17 Mart 2022), 11-42. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.897645
• Kılıç, Çiğdem. “Aile Eğitim Programları ve Türkiye’deki Örnekleri”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi 10/1 (Haziran 2010), 99-111.
• Kıral, Bilgen. “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/15 (17 Haziran 2020), 170-189.
• Koca, Dilek Akça - Yüksel, Müge Yukay. “Bir Aile Eğitim Programının Evli Annelerin Evlilik Doyumu, Evlilikte Sorun Çözme Becerisi ve Psikolojik İyi Oluşuna Etkisi”. International Journal of Field Education 3/1 (01 Ağustos 2017), 1-19.
• Köroğlu, Serdar Aytekin. “Literatür Taraması Üzerine Notlar ve Bir Tarama Tekniği”. GİDB Dergi 01 (01 Mart 2015), 61-69.
• Köse, Saffet. Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 7. Basım, 2017.
• Köylü, Mustafa. “Teoriden Pratiğe Değerler Eğitimi”. Ailede Değerler Eğitimi. ed. Mustafa Köylü. 105-129. Ankara: Nobel Yayınları, 2016.
• Köylü, Mustafa - Oruç, Cemil. Çocukluk Dönemi Din Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları, 2017.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccac. Sahih-i Müslim. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Millî Eğitim Bakanlığı. 12-18 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı. Ankara: MEB Yayınları, 2014.
• Okutan, Ahmet. İnsanlık Tarihinin İlk Sosyolojik Kurumu Aile. Ankara, 2009.
• Ömeroğlu Turan, Esra. “MEB Halk Eğitimi Merkezlerinde Uygulanan Anne Eğitimi Kurslarına Genel Bir Bakış”. Millî Eğitim Dergisi 142 (1999).
• Özel, Erdoğan - Zelyurt, Hikmet. “Anne Baba Eğitiminin Aile Çocuk İlişkilerine Etkisi”. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi 36 (17 Ağustos 2016), 9-34. https://doi.org/10.21560/spcd.60151
• Pehlivan Ağırakça, Gülsüm. “Türkiye’de Aile Eğitimi Uygulamaları: Ailede Din Eğitimi Programı (ADEP) Örneği”. Diyanet İlmi Dergi 58/4 (20 Aralık 2022), 1517-1550. https://doi.org/10.61304/did.1190673
• Sak, Ramazan vd. “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi 4/1 (31 Mayıs 2021), 227-256. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Sarısoy, Barış. “Akademik Odaklı Eğitimin Yarattığı Kirli Bir Başarı Motivasyonu”. Öğrenme Yoldaşı. 15 Nisan 2018. Erişim 26 Kasım 2025
• Subaşı, Necdet. “Toplumsal Değişme, Aile ve Yeni Risk Alanları”. Çağımızda Sosyal Değişme ve İslam. 510-523. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Şahin, Fatma Tezel - Özbey, Saide. “Aile Eğitim Programlarına Baba Katılımının Önemi”. Toplum ve Sosyal Hizmet 18/1 (15 Nisan 2007), 39-48.
• Şahin, Sultan - Aral, Neriman. “Aile içi iletişim”. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi 1/3 (01 Aralık 2012), 55-66. https://doi.org/10.1501/Asbd_0000000029
• Şen, Bülent. Evlilik Öncesi Çift Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları, 2. Basım, 2024.
• Şimşek, Sema - Atak, Hasan. “12-18 Yaş Aile Eğitimi Programının Aile İşlevlerine Etkisi”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 13/Ek 1 (29 Aralık 2021), 152-171.
• Tarhan, Nevzat. Bilinçli Aile Olmak. İstanbul: Timaş Yayınları, 7. Basım, 2019.
• Tarhan, Nevzat. Evlilik Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2006.
• Tarhan, Nevzat. Sen, Ben ve Çocuklarımız. İstanbul: Timaş Yayınları, 3. Basım, 2012.
• Tezcan, Mahmut. Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, 4. Basım, 1985.
• Tezel Şahin, Fatma - Özbey, Saide. “Aile Eğitim Programlarına Niçin Gereksinim Duyulmuştur?” Aile ve Toplum 3/12 (2007), 7-12.
• Tezel Şahin, Fatma Tezel - Kalburan, F. Nilgün Cevher. “Aile Eğitim Programları ve Etkililiği: Dünyada Neler Uygulanıyor?” Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 25/25 (01 Ocak 2009), 1-12.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa. Sünen-i Tirmizî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Topal, Yakup. “Değerler Eğitimi ve On Kök Değer”. Mavi Atlas 7/1 (01 Mayıs 2019), 245-254. https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.543521
• Turan, İbrahim. Geçmişten Günümüze Değerlerle Yaşamak. Ankara: Maarif Mektepleri Yayınları, 2021.
• Uluğtekin, Sevda vd. “Çoğulcu Demokratik Toplum İçin Aile Eğitimi Projesi”. Aile ve Toplum 2/5 (2002), 29-33.
• Yanpar Yelken, Tuğba. “Eğitim Amaçları”. TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı Popüler Bilim Yayınları. Erişim 15 Haziran 2024. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/egitim_amaclari
• Yavuzer, Haluk. Ana Baba Okulu. İstanbul: Remzi Kitabevi, 21. Basım, 2019.
• Yavuzer, Haluk. Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 19. Basım, 2000.
• Yıldız, Zafer. “Aile Eğitim Programları ve Din- Değer Merkezli Aile Eğitimi İhtiyacı”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22 (2015), 159-183.
• Yorulmaz, Bilal. Ailede Değerler Eğitimi. İstanbul: Erkam Yayınları, 2017.
• Yörükoğlu, Atalay. Değişen Toplumda Aile ve Çocuk. İstanbul: Özgür Yayınları, 1989.
• “Aile”. Eğitim Ansiklopedisi. Ankara: Ansiklopedi Yayınevi, 1966.