AİLE İŞLETMELERİNDE KUŞAKLAR ARASI GEÇİŞ İÇİN ÖRGÜTSEL HAFIZA: BİR AİLE İŞLETMESİNİN SAKLADIKLARI VE AKTARDIKLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Sayı: 45, 307 - 327, 26.07.2021

Mustafa Atilla Arıcıoğlu

https://doi.org/10.30794/pausbed.754913

Öz

Aile ve işletme iki temel aktör olarak ekonomi ve toplumsal yapılanmanın oluşumu kadar bozulması bakımından da beklenenin ötesinde rollere sahiptir. Her ikisi de iz bırakmak adına yaşamlarının sürdürülebilirliğini; değerler, alışkanlıklar, ritüeller ve benzeri birçok faktörle açıklarlar. Bütün bunları sonrası için saklamak ve aktarmak becerisi ise gelecek için temel bir çaba olarak karşımıza çıkmaktadır. Hafızanın örgütler bağlamında çalışılmış olmakla birlikte aile işletmeleri bağlamında (özellikle Türkçe-Türkiye bağlamında) rastlanması pek mümkün olmamaktadır. Aslında aynı vurguyu neredeyse uluslararası bağlamda da tekrarlamak yanlış olmayacaktır. Konya’da makine imalatı alanında ve uluslararası pazarda faaliyet gösteren bir firmanın kurucusu ile 2. ve 3. Kuşakları ile yapılan derinlemesine görüşme de bu amaçla gerçekleştirilmiştir. Bu şirketin örgütsel hafızasındaki ailenin ve işletmenin yeri, aktarımı ve sürdürülebilirliği sorulan sorular ile anlaşılmaya çalışılmış, elde edilen bilgiler kullanılan MAXQDA Programı ile analiz edilmiştir. Ailenin şirket için olduğuna inanma, dürüst ve adillik (liyakat esası), çalışkanlık, başarma tutkusu, çalışma disiplini, değerli ve yararlı olmak için mühendis olma gibi birçok ortak kavramın henüz gelişmemiş 4. Kuşağa kadar yoğun bir ittifak ile aktarıldığı belirlenmiştir. Çalışmanın alanda ilk olmasının benzer çalışmalar katkı sağlaması umulur.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Hafıza, Aile İşletmeleri

Teşekkür

Varlığı ile çalışmanın ortaya çıkmasını sağlayan firma yetkililerini ve özellikle 2. kuşak yönetici olan hanımefendiye derin şükranlarımızı sunarız.

A QUALITATIVE RESEARCH ON ORGANIZATIONAL MEMORY IN THE INTERGENERATIONAL TRANSITION IN FAMILY BUSINESSES

Öz

Kaynakça

• Ackerman, M. S. & Halverson, C. A. (2000). Reexamining organizational memory. Communication of the ACM, 43(1): 58-64.
• Akgün, A. E, Keskin, H. ve Günsel, A. (2005). Örgütsel hafıza ile enformasyon teknolojileri (IT) arasındaki ilişkiler. Celal Bayar Üniversitesi, İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 12(2): 1-16.
• Aksu, B. (2017). Örgütsel Belleklerin Öz Oluşumu: Türkiye’de Bir Kamu Kurumu Görev Ağları Analizi. Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı Yönetim Ve Organizasyon Doktora Programı, Doktora Tezi, Ankara.
• Akhter, N. (2015). Kinship and the family business. Theoretical Perspectives on Family Businesses. (Edit: Nordqvist, M, Melin, L., Waldkirch, M., Kumeto, G.), Edward Elgar Publishing Limited, USA, pp. 175-190.
• Arvas, M. Ü. (2015). Bilgi Yönetimi ile Örgütsel Hafıza Arasındaki İlişki: Bir Kamu Kurumu Uygulaması, İstanbul Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• “Bellek”, http://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 01.08.2019.
• Cohen, W. M. & Levinthal, D. A. (1994). Fortune favors the prepared firm. Management Science, 40(2): 169-284.
• Croasdell, D. T. (2001). It’s role in organizational memory and learning. Information Systems Management, Winter, 18(1): 8-11.
• Cross, R. & LIoyd B, (2000). Technology is not enough: impoving performance by building organizational memory, Sloan Management Review, Spiring, 41(3): 69-78. https://sloanreview.mit.edu/article/technology-is-not-enough-improving-performance-by-building-organizational-memory/
• Davis, S. & Botkin, J. (1994), The coming of knowledge-based business, Harvard Business Review, September-October, https://hbr.org/1994/09/the-coming-of-knowledge-based-business
• Davis, P. S., Harveston, P. D. (1999). In the founder's shadow: conflict in the family firm. Family Business Review, 12(4): 318.
• Day, G. S. (1994). The capabilities of market-driven organizations. Journal of Marketing, 58(4): 37-52.
• Demir, S. (2019). Örgütsel hafıza ve örgütsel öğrenme arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Bilgi Yönetimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
• Devine, P. (2003). A Theorical Overview of Memory and Conflict, (Edit: Ed Cirns, Michael D. Roe). The Role Of Memory in Ethnic Conflict, New York: Palgrawe Macmillan, pp. 9-34.
• Dunham, A. H. & Burt, C. D. B. (2011). Organizational memory and enpowerment. Journal of Knowledge Management, 15(5): 851-868.
• Eddleston, K. A., Kellermanns, F. W., & Zellweger, T. M. (2012). Exploring the entrepreneurial behavior of family firms: does the stewardship perspective explain differences?. Entrepreneurship Theory and Practice, 36(2): 347-367.https://doi.org/10.1111/j.1540-6520.2010.00402.x
• Feldman, R. M. & Feldman, S. P. (2006). What links the Chain: An essay on organizational remembering as practice. Organization, 13(6): 861–887. https://doi.org/10.1177/1350508406068500
• Fındıkçı, İ. (2005). Aile İşletmeleri, Alfa yayın, İstanbul.
• Fiedler, M. & Welpe, I. (2010). How do organizations remember? The influence of organizational structure on organizational memory. Organization Studies, 31(4): 381–407 https://doi.org/10.1177/0170840609347052
• Frost, P. J., Moore, L. F., Louis, M. R., Lundberg, C. C. ve Martin, J. (1991). Reframing Organizational Culture. ABD: Sage Publications.
• Garud, R. & Nayyar, P. R. (1994). Transformative capacity: continual structuring by intertemporal technology transfer. Strategic Management Journal, 15(5): 365-385.
• Godwyn, M. & Gittell, J. H. (2011). Sociology of Organizations: Structures and Relationships. ABD: Sage Publications.
• Güleş, H. K., Arıcıoğlu, M. A. ve Erdirençelebi, M. (2013). Aile İşletmeleri: Kurumsallaşma, Sürdürülebilirlik, Uyum, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Habiboğlu, M. (2019). Örgütsel Hafızayı Besleyen ve Engelleyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Hatay.
• Hanvanich, S., Sivakumar, K. & Hult, G. T. M. (2006). The relationship of learning and memory with organizational performance: The moderating role of turbulence. Journal of the Academy of Marketing Science, 34(4): 600–612.
• Hofstede, G., Hofstede, G. J. & Minkov, M. (2010). Cultures And Organizations: Software Of The Mind. Revised And Expanded (3. Baskı). ABD: Mcgraw-Hill.
• Karabal, C. (2015). Örgütsel Hafızanın Örgütsel Değişime Direnç Üzerindeki Etkisi: İstanbul'da İnşaat Sektöründe Örnek Bir Uygulama. Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• Karabal, C. (2018). Değişime direnç, örgütsel hafıza ve vazgeçme arasındaki ilişkiler. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü e-dergi, 1(2), Haziran: 9-27.
• Kılıç, T. (2007). Örgüt Kültürü, Örgütsel Hafıza Arasındaki İlişkiler ve Firma Performansı Üzerine Etkileri, Kadir Has Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
• Kırım, A. (2007). Aile Şirketlerinin Yönetimi, Sistem Yayıncılık: 293, Yönetim Dizisi, Sistem Yayıncılık A.Ş., 4. Baskı, İstanbul.
• Kosmidou, V. & Ahuja, M. K. (2019). A configurational approach to family firm ınnovation. Family Business Review, 32(2): 154-173.
• Lee, W.L., Lai, M., Lin, L.H. & Huang, H.C. (2011). Value creation potential of individual and organizational memory in health care services. Expert Systems with Applications, 38(8), August: 10658-10664.
• Levitt, B. & March, J. G. (1988). Organizational learning. Annual Review of Sociology, 14: 319–40.
• Limon, İ. (2016). Örgütsel hafıza ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 6(3): 8-19.
• Luthans, F., & Doh, J. P. (2012). International Management: Culture, Strategy, and Behavior. New York: Mcgraw-Hill.
• Martin de Holan, P., Phillips, N. & Lawrence, T.B. (2004). Managing organizational forgetting. MIT Sloan Management Review, 45(3), 45-51. https://www.academia.edu/695332/Managing_Organizational_Forgetting
• Mert, G. (2017). Başarılı Organizasyonlar Neden Başarılı Olurlar? Organizasyonlarda Kurumsal Duygusal Hafıza Etkisi, Artikel Yayıncılık: 97, Birinci Basım: Ağustos.
• Mert, G. (2018). Examınation of effect of organizational emotional memory on organizational learning and firm performance, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(72), Haziran: 313-338.
• Moorman, C. & Miner, A. S. (1997). The impact of organizational memory on new product performance and creativity. Journal of Marketing Research, 34(1): 91-106.
• Madison, K., Daspit, J. J. & Marett, E. G. (2020). Does knowing ‘who knows what’ matter for family firm ınnovation? ınsights from transactive memory system theory. Family Business Review, • April 2020, https://doi.org/10.1177/0894486520912879
• Mullens, D. S. (2013). TMT Characteristics That Position Family Firms For Success: Examining The Effects Of Human Capital, Non-Familiness, Entrepreneurial Orientation, And Transactive Memory Systems. Presented to the Faculty of the Graduate School of The University of Texas at Arlington in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor Of Phılosophy, The University of Texas At Arlington.
• Odabaş, H. (2006). Bilgi Yönetimi. Bilgi. (Edit.: Hüseyin Odabaş ve Hakan Anameriç). Referans Yayıncılık, Ankara. 99- 108.
• Öneren, M. ve Akyüz, N. E. (2018). Örgütsel zekâ ve örgütsel hafıza arasındaki ilişki. Book of Proceedings International Congress of Business, Economics and Marketing, (Edit: Prof. Dr. Tülin Durukan ve Asst. Prof. Dr. Cihat Kartal), 11-14 October 2018, Kiev: 150-164.
• Paper, D. J. & Johnson, J. J. (1997). A theoretical framework linking creativity, empowerment, and organizational memory. Creativity and Innovation Management, 6(1): 32-44. https://doi.org/10.1111/1467-8691.00047
• Rowlinson, M., Booth, C., Clark, P., Delahaye, A. & Procter, S. (2010). Social remembering and organizational memory. Organization Studies, 31(1): 69–87.
• Walsh, J. P. & Ungson, R. G. (1991). Organizational memory. The Academy of Management Review, 16(1): 57-91.
• Wu, M. & Chen, C. (2012). Obstacles of organizational learning and self-transcendence: theoretical research based on Chinese family business. Asian Social Science, 8(13): 89-94.
• Serra, K. L. O. (2013). Market orientation and organizational memory: case studies of small family businesses in Puerto Rico. ACRN Journal of Entrepreneurship Perspectives, 2(1): 14-30.
• Sinkula, J. M. (1994). Market information processing and organizational learning. Journal of Marketing, 58(1): 35-45.
• Stein, E.W. (1995). Organizational memory: review of concepts and recommendations for management. International Journal of Information Management. 15(1): 17-32.
• Şen, Y. (2014). Örgütsel Hafıza Sistemi ve Bir Model Önerisi: Karar Verme Üzerindeki Rolü ve Bir Uygulama. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• Şirin, H. (2000). Bireysel ve örgütsel bellek. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 21(21): 83-96.
• Torunlar, M. (2019). Arşiv-hafıza-kamusal ensefalizasyon. Arşiv Dünyası, 6(2): 100-133.
• Türkay, O. (2011). Örgüt belleğinin kapsamı ve etkileri üzerine nitel bir araştırma. Verimlilik Dergisi, 2: 7-28.
• Villeneuve, K. (2014). The Role of Transactive Memory Systems of Board Groups Engaged in CEO Succession Planning. The Faculty of The Graduate School of Education and Human Development of The George Washington University in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Education.
• Yakut, F. (2016). Örgütsel hafızada bireysel tecrübelerin önemi. International Congress of Management Economy and Policy Proceedings Book (ICOMEP 2016): 245-254.
• Yıldırım, İ. E. (2017). İstatistiksel Araştırma Yöntemleri, Ankara.
• Zencirkıran, M ve Keser, A. (2018). Örgütsel Davranış, Dora Yayıncılık, Bursa.