DİL VE İLETİŞİM YETERSİZLİĞİNE SAHİP ÇOCUKLARIN DİL EDİNİM SÜREÇLERİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 105 - 115, 30.07.2021

Hatice Gökdağ Hakan Sarı

Öz

İnsanın en etkileyici entelektüel başarısı olarak kabul edilen ve oldukça karmaşık bir sistem olan dili çocukların nasıl edindikleri sorusu geçmişten bugüne birçok araştırmaya konu olmuştur. Psikologlar, dil uzmanları ve dil bilimciler tarafından oldukça karmaşık bir yapı olan dili çocukların nasıl kazandıkları, bu süreçte hangi öğrenme mekanizmalarından yararlandıkları ile ilgili yoğun araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Ancak dil ve iletişim becerilerini kazanmada güçlük yaşayan ya da sözel dili hiç edinemeyen çocukların dil edinim süreçlerine yönelik araştırmaların oldukça sınırlı olduğu gözlenmiştir. Bu çalışmada çocukların dil edinim süreçleri incelenmiş, dil ve iletişim yetersizliğine sahip çocukların dil edinim süreçleri; edimbilim, anlambilim, morfosentaks gelişimi, ses bilgisi ve ses bilgisel farkındalık gelişim süreçleri literatür ışığında tartışılmıştır. Bu araştırma kaynak tarama yöntemi ile desenlenmiştir. Bu kapsamda dil ve iletişim yetersizliği ve özel eğitim kaynakları taranmış, alanla doğrudan ilgili olan ve dolaylı olarak alanla ilgili olan yurt içi ve yurt dışında gerçekleştirilen araştırmalar taranmıştır. Daha önceden belirlenen kavramlarla ilişkileri açısından analiz edilmiştir. Verilerin analizinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Kaynak tarama sonunda dil ve iletişim yetersizliğine sahip çocukların normal gelişim özelliğine sahip çocuklarla dil gelişiminde aynı süreçlerden geçtikleri, çocukların bireysel özellikleri, içinde bulundukları sosyo kültürel özellikler, ebeveynleri, yakın çevreleri tarafından sunulan fırsatlar ve uyaran faktörüne göre dil gelişimlerinin değişkenlik gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dil,, iletişim, dil edinimi, dil edinim süreçleri

Kaynakça

• Acarlar, F. & Diken, Ö. (2019). Yetersizliği Olan Bireylerde Dil ve İletişim Becerilerinin Desteklenmesi. Ankara: Pegem Akademi.
• Aksan, D. (1995). Her Yönüyle Dil. Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 439, 5. Baskı, c.1.
• Bloom, L. (1998). Language acquisition in its developmental context. In D. Kuhn ve R. S. Siegler (Eds.), Cognition, perception and language (pp. 309-370). New York: Wiley.
• Calculator, S. (1997). Fostering early language acquisition and AAC use: Exploring reciprocal influences between children and their environments. AAC; 13: 149-157.
• Dale, PS. & Fenson, L. (1996). Lexical development norms for young children. Behavioral Research Methods. Instruments and Computers; 28, 125-127.
• Dittmann, J. (2006). Der Spracherwerb des Kindes. Verlauf und Störungen. München.
• Doherty-Sneddon, G. (2003). Children’s Unspoken Language. Jessica Kingsley Publishers, London.
• Doil, H. (2002). Die Sprachentwicklung ist der Schlüssel. Dissertation. Bielefeld: Universitat Bielefeld.
• Ege, P. (2011). Sözdizimsel ve Biçimbirimsel Gelişim: Dil ve Kavram Gelişimi, Topbaş, S.(Ed.) Ankara: Kök Yayıncılık.
• Fox, A.V. & Dood, B. (1999). Der Erwerb des phonologischen Systems in der deutschen Sprache. Sprache, Stimme, Gehör, (23), 183-191.
• Frijters, J., Baron, R. & Brunello, M. (2000). Child interest and home literacy as sources of literacy experience: Direct and mediated influences on letter name and sounds knowledge and oral vocabulary. J Educ Psychol; 92: 466-447.
• Goswami, U. (1998). Cognition in children. Hove: Psychology Press.
• Grimm, H. & Weinert, S. (2002). Sprachentwicklung. In R. Oerter ve L. Montada (Hrsg), Entwicklungspsychologie. Weinheim: Beltz; 517-550.
• Grimm, H. (2012). Störungen der Sprachentwicklung. Göttingen: Hogrefe Verlag
• Hallbauer, A. (2010). Screiben ist Scheiben, oder? Über den Paradigmenwechsel bei Angeboten zum Schriftspracherwerb. Unterstützte Kommunikation; 1: 11- 16.
• Hoff-Ginsberg, E. (2000). Soziale Umwelt und Sprachlernen. In H. Grimm (Hrsg.) Sprachentwicklung (S. 463-494). Göttingen: Hogrefe.
• Jansen, H. & Marx, H. (1999). Phonologische Bewusstheit und ihre Bedeutung für den Schriftspracherwerb. Forum Logopadie: 7-16.
• Karacan, E. (2000). Bebeklerde ve Çocuklarda Dil Gelişimi. Klinik Psikiyatri Dergisi C.3, S.4, s. 263-268.
• Kauschke, C. (2007). Sprache im Spannungsfeld von Erbe und Umwelt. Die Sprachheilarbeit; 52: 4-16.
• Konrot, A. (2007). Dil ve Kavram Gelişimi. (Ed.) Seyhun Topbaş. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Kuczaj, S.A. (1999). The world of words: Thoughts on the development of a lexion. In M. Barret (Ed.), The development of language (pp. 133-159). Hove: Psychology Press.
• Kuhl, P., Conboy, B.T., Padden, D., Nelson, T. & Pruitt, J. (2005). Early speeech perception and later language development: Implications for the critical period. Language Learning and Development, 1(3-4), 237-264.
• Mandler, J. M. (1998) Representation. In D. Kuhn & R. S. Siegler (Eds), Cognition, perception and language (pp. 255-308). New York: Wiley.
• Meltzoff, A.N. & Brooks, R. (2007). Intersubjektivity before language: Three Windows on preverbal sharing. In Braten, S. (Ed.). On being moved: From mirror neurons to empathy (Vol. 68). John Benjamins Publishing.
• Nussbeck, S. (2007). Sprache-Entwicklung, Störungen und Intervention. Kohlhammer GmbH. Stutgart.
• O’Neill, D.K. (1996). Two-years-olds sensitivity to a parents knowledge state when making requests. Child Development, 67: 659-677.
• Owens, R. (2001). Language development- An introduction. Boston: Allyn & Bacon.
• Ökcün-Akçamuş, M. (2015). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda söz öncesi sosyal iletişim becerilerinin dilin bileşenleri ile ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Papousek, M. (1994). Vom ersten Schrei zum ersten Wort. Bern: Verlag Huber.
• Papousek, M. (1996). Frühe Eltern- Kind-Beziehungen: Gefahrdungen und Chancen in der Frühentwicklungen von Kindern mit genetisch bedingten Anlagestörungen. Kindheit und Entwicklung, 5: 45-52.
• Parpucu, N & Dinç, B. (2019). Fonolojik farkındalık. Kuramdan etkinlik uygulamalarına. Genişletilmiş 2. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Penner, Z. (2000). Phonologische Entwicklung: Eine Übersicht. In H. Grimm (Hrsg.), Sprachentwicklung (S. 105-139). Göttingen: Hogrefe.
• Penner, Z., Weissenborn, J. & Friederici, A. (2002). Sprachentwicklung. In: Karnath, H. Thier, P. Neuropsychologie. Heidelberg: Springer; 632-639.
• Piller, C. (2015). Lesen, Schreiben und Rechnen in der Heilpädegogischen Schule. Interkantonale Hochschule für Heilpädegogik.
• Pinker, S. (1998). Der Sprachinstinkt. Wie der Geist die Sprache bildet. München: Knaur.
• Pinker, S. (1999). Words and Rules. New York: Basic Books.
• Rothweiler, M. & Meibauer, J. (1999). Das Lexikon im Spracherwerb –ein Überblick. In: Meibauer J, Rothweiler M. Hrsg. Das Lexikon im Spracherwerb. Tübingen: Francke.
• Sachse, S. & Boenisch, J. (2009). Kenn und Randvokabular in der UK: Grundlagen und Anwendung. In: von Loeper, isaac, Hrsg. Handbuch der Unterstützten Komunikation. Karlsruhe: von Loeper.
• Sachse, S. (2007a). Neuropsychologische und neurophhysiologische Untersuchungen bei Late Talkers im Quer- und Langschnitt. München: Dr. Hut.
• Sachse, S. (2010). Interventionsplanung in der Unterstützte Kommunikation. Aufgaben im Kontext der Beratung. Karlsruhe: Von Leoper Literaturverlag.
• Sarı, H. & Gökdağ, H. (2019). Özel gereksinimli bireylerde dil gelişimi. Ankara: Vize Akademik.
• Sarimski, K. (1993). Interaktive Frühförderung. Weinheim: Beltz Psychologie Verlags Union.
• Sarimski, K. (2009). Frühförderung behinderten Kleinkinder. Grundlagen, Diagnostik und Intervention. Göttingen: Hogrefe.
• Scarborough, HS. (2005). Developmental relationships between language and reading: Reconciling a beatiful hypothese with some ugly facts. In Catt HW, Kamhi AG eds. The connections between language and reading disabilities. Mahwah, NJ: Erlbaum; 3-24.
• Siegmüller, J. & Bartels, H. (Hrsg.). (2006). Leitfaden Sprache- Sprechen- Stimme- Schlucken. München: Urban & Fischer.
• Stampe, D. (1979). A dissertation on natural phonology. New York: Garland.
• Sturm, JM. & Clendon, SA. (2004). AAC, language and literacy: Fostering the relationship. Top Lang Disord; 24: 76-91.
• Szagun, G. (2004). Neurobiologische und entwicklungsmässige Grundlagen des Spracherwerbs. Sprache, Stimme, Gehör; 28: 8-14. Stuttgart: Georg Thieme.
• Szagun, G. (2006). Sprachentwicklung beim Kind. Weinheim: Psychologie Verlags.
• Tomasello, M. & Brooks, P.J. (1999). Early syntactik development: Aconstruktion grammar approach. In M. Berrett (Ed.) The development of language (pp. 161- 190). Hove: Psychology Press.
• Tomasello, M. (1995). Joint attention as social cognition. In C. Moore & P. Denham (Eds.), Joint attention: Its origins and role in development (pp.103-130). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Tomasello, M. (2009). Die Ursprünge der menschlichen Kommunikation. Frankfurt a. Mein: Suhrkamp.
• Topbaş, S. (2006). Dil ve Kavram Gelişimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Trivette, CM. (2003). Influence of caregiver responsiveness on the development of young children with o rat risk for developmental disabilities. Bridges; 1/6: 1-13. Turan, F. & Topçu, Z.G. (2016). İletişim ve dil gelişimi. E. N. Metin (Ed.), Doğum Öncesinden Ergenliğe Çocuk Gelişimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Whitehead, M. (2004). Sprachliche Bildung und Schriftsprachkompetenz (literacy) in der frühen Kindheit, In: Fthenakis, Wassilios E.; Oberhümer, Pamela (Hrsg.): Frühpädagogik international: Bildungsqualität im Blickpunkt, Wiesbaden, 297.
• Wolf, M. (2009). Das lesende Gehirn. Wie der mensch zum lesen kam – und was es in unseren Köpfen bewirkt. Heidelberg: Spetrum.
• Yoder, P. & Warren, S. (1999). Facilitating self-initiated protoüdeclaratives and proto- imperactives in prelinguistic children with developmental disabilities. J Early Interv; 22: 337-354.
• Zollinger, B. (1996). Die Entdeckung der Sprache. 2. Unveränderte Auflage. Bern, Stutgart, Wien: Verlag Paul Haupt.