SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ BİLİM, SÖZDE-BİLİM AYRIMI DÜZEYLERİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 3, 145 - 156, 30.11.2023

Hüseyin Çalışkan , Mehmet Uymaz , Melis Öztürk

Öz

Bu çalışmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilim ve sözde bilim ayrımına yönelik bilgi düzeylerini ve inançlarını belirlemektir. Ayrıca bu düzeylerin cinsiyet, sınıf seviyeleri ve bilimin doğasına ilişkin ders alma durumu gibi değişkenlere göre nasıl değiştiğinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, betimsel tarama modeli esaslarına dayanarak, nicel bir yöntemle gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın araştırma grubu, Türkiye'deki çeşitli üniversitelerin eğitim fakültelerinde sosyal bilgiler öğretmenliği programlarında öğrenim gören 315 öğretmen adayından oluşmaktadır. Veri toplama araçları olarak "Kişisel Bilgi Formu" ve "Bilim-Sözde Bilim Ayrımı Ölçeği" kullanılmıştır. Toplanan veriler SPSS 22 paket programı kullanılarak analiz edilmiş ve çalışmanın sorularını cevaplamak için istatistiksel işlemlere tabi tutulmuştur. Araştırma sonuçları, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının genel olarak bilim-sözde bilim ayrımı bilgi ve inanç düzeylerinin yüksek olduğunu göstermektedir. Ancak özellikle sözde bilime ilişkin bilgi ve inançlarının; bilimsel sürece ve bilim, sözde-bilim ayrımına ilişkin bilgilerine göre daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Cinsiyet bazında yapılan analizlerde, bilim-sözde bilim ayrımı düzeylerinde anlamlı bir farklılık bulunmadığı görülmüştür. Bununla birlikte sınıf seviyelerine göre yapılan analizlerde, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilim-sözde bilim ayrımı düzeylerinin alt boyutlar bazında anlamlı bir farklılık göstermediği, ancak genel olarak üçüncü sınıf öğrencilerinin lehine bir farklılık olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilim-sözde bilim ayrımı, sözde bilimsel inançlar, sosyal bilgiler, öğretmen adayları.

Kaynakça

• Ağlarcı, O. & Kabapınar, F. (2016). Kimya öğretmen adaylarının bilime ve sözde bilime ilişkin görüşlerinin geliştirilmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 248-286. doi:10.17539/aej.33301
• Arık, M. (2016). Argümantasyon tabanlı öğrenme yönteminin yedinci sınıf öğrencilerinin bilim sözde-bilim ayrım farkındalığının geliştirilmesi üzerine etkisi. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Arıkan, R. (2011). Araştırma yöntem ve teknikleri. (2. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ayvacı, H. Ş. ve Bağ, H. (2016). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Bilim Sözde-Bilim Ayrımına İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 539-566.
• Biçer, A. & Ercan Yalman, F., (2021). Development of students’ views on the demarcation between science and pseudoscience. Turkish Journal of Education, 10(3), 211-236. https://doi.org/10.19128/turje.907117
• Böyük, U., Tanık, N., & Saraçoğlu, S. (2011). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin bilimsel süreç beceri düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Türk Bilim Araştırma Vakfı Dergisi, 4(1), 20-30.
• Buehl, M. M., Alexander, P. A., & Murphy, P. K. (2002). Beliefs about schooled knowledge: domain specific or domain general? Contemporary Educational Psychology, 27, 415-449.
• Chalmers, A. F. (2010). Bilim dedikleri (2. Baskı). (Çev: Hüsamettin Arslan). İstanbul: Paradigma Yayıncılık. (Özgün çalışma, 1999).
• Chan, K. W., & Elliott, R. G. (2002). Exploratory study of Hong Kong teacher education students’ epistemological beliefs: Cultural perspectives and implications on beliefs research. Contemporary Educational Psychology, 27, 392-414.
• Conley, A. M., Pintrich, P. R., Vekiri, L., & Harrison, D. (2004). Changes in epistemological beliefs in elementary science students. Contemporary Educational Psychology, 29, 186-204.
• Çekbaş, Y. (2017). Argümantasyon tabanlı öğretimin fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimin doğasına, sözde bilim ve epistemolojik inançlarına etkisinin değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Çetinkaya E., Turgut, H., & Duru, M.K. (2015). Bilim-sözde bilim bağlamının ortaokul öğrencilerinin bilim algılarına etkisi: İridoloji vakası. Eğitim ve Bilim Dergisi, 40 (181), 1-18. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.3127
• Creswell, J. W. (2014). Nitel araştırma yöntemleri (Çev Edt: Bütün, M. ve Demir, S. B). Ankara: Siyasal Kitap.
• Deryakulu, D., & Büyüköztürk, Ş. (2005). Epistemolojik inanç ölçeğinin faktör yapısının yeniden incelenmesi: Cinsiyet ve öğrenim görülen program türüne göre epistemolojik inançların karşılaştırılması. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 18, 57-70.
• Dunbar, R. (1995). The Trouble with Science . New York: Harvard University Press
• Erbudak, K. C., & Yeşilbursa, C. C. (2022). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Bilimsel Okuryazarlığa İlişkin Görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20 (2), 568-586. https://doi.org/10.37217/tebd.1051934
• Gürgil, F. (2019). Sosyal Bilgiler Öğretmeni Adaylarının Bilim-Sözde Bilim Ayrımı Eğilimlerinin İncelenmesi. Journal of History School, 42, 965-984. http://dx.doi.org/10.29228/Joh30213
• Hızır, N. (2007). Felsefe Yazıları (2. Baskı). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Lilienfeld, S.O., Ammirati, R., & David, M. (2011). Distinguishing science from pseudoscience in school psychology: Science and scientific thinking as safeguards against human error. Journal of School Psychology, 50(1), 7-36. DOI: 10.1016/j.jsp.2011.09.006
• Kang, H., Scharmann, L. C., & Noh. T. (2004). Examining students' views on the nature of science: Results from Korean 6th, 8th, and 10th graders. Science Education, 89(2), 314-334. https://doi.org/10.1002/sce.20053 Karasar, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları
• Kirman Çetinkaya, E., Şimşek, C. L., & Çalışkan, H. (2013). Bilim ve sözde-bilim ayrımı için bir ölçek uyarlama çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 31-43.
• Korucuoğlu, P. (2008). Fizik öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerilerini kullanım düzeylerinin fizik tutumu, cinsiyet, sınıf düzeyi ve mezun oldukları lise türü ile ilişkilerinin değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Lodewyk, K. R. (2007). Relations among epistemological beliefs, academic achievement, and task performance in secondary school students. Educational Psychology, 27(3), 307- 327. https://doi.org/10.1080/01443410601104080
• Martin, M. (1994). Pseudoscience, the paranormal, and science education. Science & Education, 3(4), 357-371.
• Neber, H., & Schommer-Aikins, M. (2002). Self-regulated science learning with highly gifted students: the role of cognitive, motivational, epistemological, and environmental variables. High Ability Studies, 13(1), 59-74. https://doi.org/10.1080/13598130220132316
• Oothoudt, B. (2008). Development of an instrument to measure understanding of the nature of science as a process of inquiry in comparison to pseudoscience. Master Thesis. Long Beach: California State University, Department of Science Education.
• Özkan, Ş., & Tekkaya, C. (2011). Epistemolojik inançlar cinsiyete ve sosyo ekonomik statüye göre nasıl değişmektedir? Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 339-348.
• Saka, M. & Sürmeli, H. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sözde bilimsel senaryolarda bilimin doğasını kullanımı. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (2), 504-525. doi:10.24315/trkefd.305999
• Schommer, M. (1990). Effects of beliefs about the nature of knowledge on comprehension. Journal of Educational Psychology, 82(3), 498–504.
• Smith, M. U., & Scharman, L.C. (1999). Defining versus describing the nature of science: A pragmatic analysis for classroom teachers and science educators. Science Education, 83, 493-509.
• Şahin, T. E. (2006). Bilim, bilimler ve bilgi alanları. Ankara: Dikey Yayıncılık.
• Şeren, N. & Çevik Kansu, C. (2023). Sınıf öğretmeni adaylarının bilim-sözde bilim ayrımına ilişkin yeterliklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 9 (17). 65-76. https://doi.org/10.31765/karen.1096502
• Taslaman, C. (2008). Kuantum teorisi felsefe ve tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi.
• Tatar, E., Karakuyu, Y., & Tüysüz, C. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının bilimin doğası kavramları: Teori, yasa ve hipotez. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 363-370.
• Topdemir, H. G. (2000). Aristotelesin bilim anlayışı. Felsefe Dünyası, 2(32), 23-36.
• Topdemir, H. G., & Yinilmez S. (2009). Galileo’nun bilimsel çalışmaları üzerine değerlendirme, Felsefe - Bilim Araştırmaları Dergisi, 15, 195-208
• Topdemir, H. G. (2010). Isaac Newton ve bilim devrimi. Bilim ve Teknik, Ekim 2010. http://80.251.40.59/ankara.edu.tr/topdemir/Newton.pdf adresinden elde edildi.
• Turgut, H. (2009). Fen ve Teknoloji öğretmen adaylarının bilimsel, sözde-bilimsel ayrımına yönelik algıları. Eğitim ve Bilim. 34(154), 50-68.
• Turgut, T., Akçay, H., & İrez, S. (2010). Bilim-sözde bilim ayrımı tartışmasının öğretmen adaylarının bilimin doğası inanışlarına etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(4), 2621-2663.
• Tümkaya, S. (2012). Üniversite öğrencilerinin epistemolojik inançlarının cinsiyet sınıf eğitim alanı akademik başarı ve öğrenme stillerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim, 12(1), 75-95.
• Uçar, M. B. ve Şahin, E. (2018). Pre-service science teachers’ discrimination level of science and pseudoscience. Science Education International, 29 (4), 267-273. DOI: 10.33828/sei.v29.i4.9
• Yardımcı, A., B. (2018). An analysis of the demarcation problem in philosophy of science and its application to homeopathy. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 91-107.
• Yıldırım, C. (2010). Bilim felsefesi (13.Basım). İstanbul: Remzi Yayınevi.
• Yılmaz Tüzün, Ö., & Topçu, M. S. (2013). Exploration of preservice science teachers’ epistemological beliefs, world views, and self-efficacy considering gender and achievement. İlköğretim Online, 12 (3), 659-673.