TĀHİR AL-JAZĀİRĪ (1852/1920) AND ON BEDÎ'İYYÂT BEDÎ'U'T-TALHÎS AND TELHÎSU'L-BEDÎ'

Yıl 2025, Sayı: 16, 122 - 130, 30.10.2025

Muhammed Nurullah Yıldırım

https://doi.org/10.53336/rumeli.1622923

Öz

The Prophet was praised by using the arts of bedi' (rhetoric), one of the three parts of the science of rhetoric, namely meânî, beyân and bedi', and a special literary genre called bedî'iyyât (praising the prophet with the rhetoric) emerged, which began with Safîyuddin al-Hillî (d. 750/1349) and continued until the twentieth century, with about a hundred works on this subject. Tahir al-Jazāirī was the last scholar to write in this genre. In his work, he created a qasida based on the arts of bedi' in al-Qazwīnī's book al-Talhīs and composed couplets praising the Prophet. In our study, after briefly mentioning the life and scholarly personality of al-Tāhir al-Jazā'īrī, a research and evaluation on bedī'iyyāt was made by giving examples from his work entitled al-Badī'ut-telhīs and Talhīṣ al-badī'.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language , Rhetoric , Bedi , Bedî , Tahir al-Jazâirî , Bedî

TÂHİR el-CEZÂİRÎ (1852/1920) ve BEDΑU’T-TELHÎS VE TELHÎSU’L-BEDΑ ADLI ESERİNDE BEDΑİYYÂT

Öz

Belâgat ilminin meânî, beyân ve bedi‘ olan üç kısmından biri olan bedi‘ sanatları kullanılarak Peygamber Efendimizin methedildiği bedî‘iyyât adıyla özel bir edebî tür ortaya çıkmıştır. Bilindiği kadarı ile Safîyuddin el-Hillî (ö. 750/1349) ile başlayıp XX. Yüzyıla kadar devam eden bu geleneğe bağlı olarak yaklaşık yüz eser verilmiştir. Tâhir el-Cezâirî (1852/1920) de bu türde eser kaleme alan son âlimdir. Eserinde Kazvînî’nin et-Telhîs adlı kitabındaki bedi‘ sanatlarını esas alarak Peygamber Efendimizi öven beyitler ortaya koyarak bir kaside meydana getirmiştir. Çalışmamızda Tâhir el-Cezâirî’nin kısaca hayatı ve ilmi kişiliğinden bahsedildikten sonra konuyla ilgili Bedî‘ut-telhîs ve Telhîsu’l-bedî‘ adlı eserinden örnekler verilerek bedî‘iyyât ile ilgili bir araştırma ve değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili , Belâgat , Bedi‘ , Bedî‘iyyât , Tâhir el-Cezâirî , Bedî‘u’t-Telhîs

Kaynakça

• Abdullah Emin Çimen, “Tâhir Cezâirî”, DİA39/396,İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Adnân el-Hatîb, eş-Şeyh Tâhir el-Cezâirî Râ‘idü’n-Nehdâti’l-İlmiyye fî Bilâdi’ş-Şâm, Kahire: 1971.
• Ali Bulut, Belâgat Meânî-Beyân-Bedî’, İstanbul: İfav Yayınevi, III. Baskı, 2015.
• Ali Bulut, Belâgat-i Müyesserâ Meânî-Beyân-Bedî‘, İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, III. baskı, 2015.
• Ali Bulut, Bedî‘ İlmi, İstanbul: İfav Yayınevi, 2016.
• Ali Cârim - Mustafa Emin, el-Belâgâtu’l-Vâdıha. Mısır: Daru’l-Ma‘ârif, 1959.
• Ali Ebû Zeyd, el-Bedî‘iyyât fi’l-Edebi’l-Arabî Neş’etuhâ-Tetevvuruhâ-Eseruhâ, Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1403/1983.
• Ebu’l-Meâlî Celâluddîn Muhammed b. Abdirrahman Hatîb el-Kazvînî, Telhîsu’l-Miftâh, Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1435/2014.
• Hulusi Kılıç, “Bedî‘yyât”, DİA, 5/323, İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’l-‘Arab, thk. Abdullah Ali el-Kebîr vd. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, tek cilt, t.y.
• İzzet Marangozoğlu, Arap Edebiyatında Bedî‘ ve Bedî‘yyât, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üni. Sos. Bil. Ens., Konya: 2005.
• Kazvînî, Ebü’l-Me‘âlî Celâluddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed eş-Şâfiî, el-Îzâh fî Ulûmi’l-Belâga el-Meânî ve’l-Beyân ve’l-Bedî‘, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1424/2003.
• Muhammed Abdullatîf, ‘lamu Dımâşk fi’l-Karni’r-Rabi‘il-Aşar el-Hicrî, Dımaşk: Dâru’l-Melah ve Dâru’l-Hassen 1987.
• Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris Ziriklî, el-A‘lâm, Beyrut: 1990, III/221.
• Muhammed Kürd Ali, Kunûzu’l-Ecdâd, Şam: Daru’l-Fikr, 1982.
• Sacit Ekerim, Tâhir el-Cezâirî ve Tevcîhu’n Nazar İsimli Eser Çerçevesinde Hadisçiliği, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üni, Sos. Bil. Ens. Konya: 2005.
• Sâlih Muhlis Rızâ, “eş-Şeyh Tâhir el-Cezâirî ed-Dımaşkî: Hayâtühû ve Mevtühû ve Neşetühü’l-İlmiyye”, el-Menâr, XXII/8, Kahire: 1921, 637-640.
• Sekkâkî, İbn Ya‘kûb Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Alî, Miftâhu’l-ulûm. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1407/1987.
• Taftâzânî, Sa’duddîn Mes’ud b. Ömer, Muhtasaru’l-Meânî, İstanbul: Salah Bilici Kitabevi, 1977.
• Vankulu, Mehmet Efendi, “Bedî‘”, Vankulu Lügati I-II, Yay. Haz. Mustafa Koç-Eyyüp Tanrıverdi, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Tâhir b. Muhammed Sâlih b. Ahmed Cezâirî, et-Tibyân li ba‘di’l-müte‘allikat bi’l-Kur’ân ‘alâ tarîki’l-İtkân, (neşredenin girişi) nşr. Abdulfettâh Ebû Ğudde, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslamiyye, 1990.
• Tâhir el-Cezâirî, Bedî‘ut-Telhîs ve Telhîsu’l-Bedî‘, Dımaşk: Suriyyeti’l-Celile matbaası, h. 1296.