The Situation of Crimean Tatar Since The Deportation of May 18th 1944

Yıl 2018, - Özel Sayı, 153 - 161, 20.08.2018

İşılay Işıktaş Sava

https://doi.org/10.29000/rumelide.454257

Cited By: 1

Öz

Crimean Tatar is a branch of Kipchak dialects of
Turkic languages. It was formed and enjoyed its golden age during the reign of
Crimean Khanate. It had the darkest days starting with the Russian invasion in
1783. This dark period ended when İsmail Gaspıralı published the newspaper
Tercüman in April 22nd 1883. However the Bolshevik revolution in 1917 and the
deportation in 1944 brought Crimean Tatar language to the verge of extinction.
After that many events shaping the future of Crimean Tatar occured such as the
newspaper Lenin Bayrağı (first published in May 1st 1957), foundation of
Crimean Tatar Literature Department in Tashkent Pedagogy Institute, foundation
of Crimean Tatar publications department at Gafur Gulam which published 13-14
books each year, publishing of Yıldız Almanac which became a bi-monthly journal
in 1980, returning to the homeland Crimea and reshaping of the Crimean Tatar
national identity in late 80s. After the Russian invasion in February 2014,
Crimean Tatars suffered another oppression period. TV stations and radio
channels in Crimean Tatar were shut down and the number of classes teaching
Crimean Tatar were reduced. Using this historical background, this study
presents the situation of Crimean Tatar language after the deportation based on
education, media, publishing and sociolinguistic aspects.

Anahtar Kelimeler

Crimean Tatar, Crimean Tatar language, 18 May 1944 deportation

18 Mayıs 1944 Sürgününden Günümüze Kırım Tatarcasının Durumu

Öz

Kırım Tatarcası, Kıpçak Türkçesinin bir koludur
ve Kırım Hanlığı zamanında teşekkül edip parlak bir dönem yaşamıştır. Kırım
Tatar Edebiyatı, 1783 yılında Rus Çarlığı tarafından işgal edilmesiyle 100 yıl
süren karanlık bir dönem yaşamıştır. İsmail Gaspıralı’nın 22 Nisan 1883’te
“Tercüman” gazetesini çıkartmasıyla bu karanlık dönem aydınlanmaya başlamış,
1905’ten sonra canlanmıştır. Ancak, 1917 Bolşevik İhtilâli ve 18 Mayıs 1944
sürgünüyle neredeyse yok olma seviyesine gelmiştir. 1950’li yıllardan sonra
Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu’nun liderliğinde millî mücadelenin başlaması, 1
Mayıs 1957 tarihinde Taşkent’te Kırım Tatarcasıyla “Lenin Bayrağı” gazetesinin
çıkarılması, 1968’de Nizami adına Taşkent Pedoloji Enstitüsü’nde Kırım Tatar
Edebiyatı Bölümü’nün açılması, aynı yıl Gafur Gulam Neşriyatı bünyesinde Kırım
Tatar yayınları bölümünün kurulması ve Kırım Tatarcası ile yılda 13-14 kitap
neşredilmesi, 1976 yılında yılda iki kez Kırım Tatarcasıyla “Yıldız” almanağı
yayınlanması ve bu almanağın 1980’de iki ayda bir çıkarılan “Yıldız” dergisine
dönüştürülmesi, 80’lerin sonlarında Vatan Kırım’a dönülmesi, burada yeniden
milli kimliğin inşa edilmeye çalışılması, Kırım Tatarcasının da kaderini
etkilemiştir. Fakat ne yazık ki, Şubat 2014’te Kırım, Rusya tarafından tekrar
işgal edilmiş, Kırım Tatarları çeşitli baskılara ve zulme maruz kalmıştır.
Kırım’da Kırım Tatarca yayın yapan radyo ve televizyonlar kapatılmış, anadille
eğitim veren sınıfların sayısı düşürülmüştür. Bu çalışmada Kırım Tatarlarının
ve Kırım Tatarcasının bugüne kadarki tarihî seyrinin ışığında Kırım
Tatarcasının sürgünden sonraki durumu hakkında bilgiler, eğitim, basın yayın,
edebî neşriyat ve sosyolinguistik bakımından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Kırım Tatar, Kırım Tatarcası, 18 Mayıs 1944 sürgünü

Kaynakça

• Aydıngün, Ayşegül., Aydıngün, İsmail. (2004). Kırım Tatarlarının Vatana Dönüşü, Kimlik ve Kültürel Canlanma, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları Celilova, Leniyara. (2017). Kırım Tatar Millî Matbuatı Tarihi, Akdeniz Titiz Yayınları Fazıl, R., Nagayev, S. (2001). Qırımtatar Edebiyatınıñ Tarihi. Simferopol: Qırım devlet oquv-pedagogika neşriyatı: 406 Fisher, Alan. (2009). KırımTatarları (Çev. Eşref B. Özbilen), Selenge Yayınları Kırımal, E. (1970). Kırım Türkleri. Emel İki Aylık Fikir-Kültür Dergisi. s.59 (Temmuz-Ağustos),s.11-15 Kırımoğlu, M.A. (2004). Kırım Tatar Millî Hareketinin Kısa Tarihi (Rusçadan Türkçeye Çeviren : Hakan Kırımlı). Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi Yayınları No 6. Özcan, Kemal. (2007). Sovyet Belgelerinde Kırım Dramı, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi Yayınları: 10, İstanbul Şubesi :3 Sava Işıktaş, Işılay. (2014). Şiirde Ana Dil Vurgusuna Örnek: Şakir Selim’in Şiirlerinde Kırım Tatarcasının Yeri, Gazi Türkiyat, Bahar 2014 /14: 145 -156 Şamilkızı, Gönül. (2017). Kırım Ateşi Bir İşgalin Anatomisi, Ötüken Neşriyat, Yayın Nu: 1276 Yolcu, Mehmet Ali., Aça , Mehmet. (2015). Kırım Tatar Kimliğini Yeniden İnşa Etme Çabalarında Süreli Yayınlar ve Kitaplarda Yer Alan Folklor Ürünlerinin Rolü (1991-2014), Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies 15/1 Yaz-Summer 2015