A Study on Dîvân-ı Mesâbih by Kuloğlu Sheikh Hacı İlyas

Yıl 2018, - Özel Sayı, 244 - 253, 20.08.2018

Niyazi Adıgüzel

https://doi.org/10.29000/rumelide.454274

Cited By: 3

Öz

Kuloğlu Sheikh Hacı İlyas [?–1657/1658] is a
Classical Turkish Literature poet with many works who lived in the second half
of 17^th century. However, his name is not in the collection of
biographies of poets. His works are religious since he is a sheikh belonging to
Halvetiyye cult. His poems are as follows: Mevlid-i Nebî, Etvâr-ı Seb’a,
Silsile-nâme, Dîvân-ı Hümâyûn, Bâğ-ı Behişt ve Dîvân-ı Mesâbîh. In this paper,
Dîvân-ı Mesâbîh is studied. It is the poetical translation of hadiths that was
picked from Mesâbîhü’s-Sünne written by Ferrâ el-Begavî  and translated by Âlim Sinan Efendi. The
poems in the work are written in ode verses. The odes are arranged in
alphabetical order in revi  letters (the
letters making the rhyme). The work begins with tevhid (poems praising the
oneness of Allah), münâcât (poems for praying Allah), naat (poems praising
Prophet Mohammed), acclaim of four
Khalifas and Sultan IV. Murat. The rest is the poems of various hadiths. In
this paper, first, hadiths, which are to be translated, are given. Then, the
hadith, which is about an ode with 20 couplets, is translated and explained.
For each hadith, an ode is written. In such a big work, there are 8.500
couplets. In Turkish Literature, there are many poetical translations but there
is no other example like Kuloğlu’s work. Hence, his work seems remarkable. 

Anahtar Kelimeler

Kuloglu Sheikh Hadji Ilyas, Dîvân-ı Mesâbih, Sufism, classical Turkish literature

Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas'ın Dîvân-ı Mesâbih Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas [?–1657/1658], şuara
tezkirelerinde adı hiç geçmeyen, 17.yüzyılın ikinci yarısında yaşamını
sürdürmüş ve çok sayıda eserler vermiş bir Klasik Türk Edebiyatı şairidir.
Halvetiyye tarikatının Ahmediyye kolunun Uşşâkiyye şubesine bağlı bir şeyh
olması ve mutasavvıf kişiliği gereği yazdığı eserler de dinî-tasavvufî
içeriklidir. Çok sayıda manzume içeren eserleri şunlardır: Mevlid-i Nebî,
Etvâr-ı Seb’a, Silsile-nâme, Dîvân-ı Hümâyûn, Bâğ-ı Behişt ve Dîvân-ı Mesâbîh.
Bu çalışmada ele aldığımız Divân-ı Mesâbih, İslam âleminde meşhur olan Ferrâ
el-Begavî [ö. 516/1122] tarafından kaleme alınmış Mesâbîhü’s-Sünne adlı hadis
kitabının Âlim Sinan Efendi tarafından Türkçeye tercüme edilen metninden
seçilmiş hadislerin manzum olarak tercüme edilmiş şeklidir. Eserdeki şiirler
kaside nazım şekliyle yazılmıştır. Kasidelerin revi harflerine göre alfabetik
olarak tertip edilen eser, klasik tertip usulüne uygun olarak tevhid, münâcât,
naat, dört halife methi ve Sultan IV. Murad methi manzumeleriyle başlamaktadır.
Geri kalanı muhtelif hadislerin açıklaması olan manzumelerden oluşmaktadır.
Eserde önce söz başlarına tercümesi yapılacak hadisler yazılıp sonra 20
beyitlik bir kasideyle ilgili hadisin tercümesi/açıklaması yapılmıştır. Her bir
hadis için ayrı bir kaside yazılmıştır. Oldukça hacimli olan eserde yaklaşık
8.500 beyit bulunmaktadır. Türk Edebiyatında manzum kırk hadis tercümeleri
sıklıkla kaleme alınmıştır ancak Kuloğlu gibi bütün bir divanın hadislerin
tercüme edildiği yirmişer beyitlik şiirlerden oluştuğu bir örnek
bulunmamaktadır. Bu yönüyle eser dikkate değer sıra dışı bir örnek teşkil
etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas, Divan-ı Mesâbih, Tasavvuf, Klasik Türk Edebiyatı

Kaynakça

• Bursalı, M. T. (1333). Osmanlı Müellifleri, C. I, İstanbul: Matbaa-i Amire. Hatipoğlu, İ. (2004). Mesâbihu’s-Sünne Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C.29 Karahan, A. (1953). Kırk Hadis Tercümelerine Umûmî Bir Bakış ve Ankaralı İsmâil Rüsûhî’nin “Tercüme-i Hadîs-i Erbaîn”’i, Türkiyat Mecmuası, X. Cilt, İstanbul: Osman Yalçın Matbaası. Karahan, A. (2002). Kırk Hadis Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:25. Kocatürk, V. M. (1970). Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Edebiyat Yayınevi. Köksal, M.F. (2011). Mevlid-nâme, Ankara: TDV Pekolcay, N. (2005). Süleyman Çelebi-Mevlid, İstanbul: Dergâh Yayınları. Şengün, N. (2015). Kuloğlu Şeyh İlyâs, Etvâr-ı Seb’a, 2. Basım, Ankara: İlahiyat Yayınları Taş, B. (2013). Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas Külliyatı Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, sayı:35. Taş, B. (2014). Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas Bâğ-ı Behişt, (inceleme-Tenkidli Metin) Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Vassaf, H. (t.siz). Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr (Cilt IV). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar No: 2308