“The Banality of Evil”: Reading Alexander Solzhenitsyn's Impressions of Soviet labor camps through Hannah Arendt’s concepts

Yıl 2019, Sayı: 15, 431 - 449, 21.06.2019

Duygu Özakın

https://doi.org/10.29000/rumelide.580703

Öz

Concentration and labor camps are spaces of
systematic punishment that have become the means of social liquidation in 20th
century political history of the world. They are founded where the individual
conflicts with the regime or the danger of conflict is assumed. In the
predicament of camp life, human beings, detached from their social position
establish a tie with their “bare life”, in other words their purely biological
needs. This connection takes place in the memoirs of authors such as Primo
Levi, Varlam Shalamov, Eugenia Ginzburg, who were liberated from concentration
camps. This tie has also been the subject of philosphers such as Hannah Arendt,
who investigated the breaking points at which biological life is incorporated
into the horizon of politics. This study aims to examine Russian writer
Aleksandr Solzhenitsyn’s (who won the Nobel Prize for Literature in 1970)
autobiographical novel “One Day in the Life of Ivan Denisovich” referring to
one of the most influential philosophers of the 20th century Hannah Arendt’s
interpretations of concentration camps and the sources of totalitarianism.
Solzhenitsyn’s novel tells the one-day story of an inmate in the Soviet
corrective labor camps called Gulag. The study tries to analyze the historical
conditions that created the camp organization and the actions of the political
actors who are the founder of the system through Arendt's conceptualization
“the banality of evil”. Thus, it focuses on compelling camp practices,
transforming life into a struggle for purely bodily needs alienating prisoners
from themselves, and reflections of this negative experience inside the novel.

Anahtar Kelimeler

Arendt, Solzhenitsyn, politics of the body, camp, Gulag

“Kötülüğün Sıradanlığı”: Aleksandr Soljenitsın’ın Sovyet çalışma kampı izlenimlerini Hannah Arendt’in kavramlarıyla okumak

Öz

20. yüzyıl dünya siyasi tarihinde toplama ve
çalışma kampları, rejimle bireyin çatıştığı ya da çatışma tehlikesinin
varsayıldığı dönemlerde kurularak toplumsal tasfiyelerin aracı haline
getirilmiş olan sistematik cezalandırma mekânlarıdır. Kamp yaşamının kıskacında
insan, toplumsal konumundan koparılmış olarak, “çıplak hayat”la; salt biyolojik
ihtiyaçları doğrultusunda bir bağ kurar. Bu bağ, kamplardan kurtulmayı başaran
Primo Levi, Varlam Şalamov, Yevgeniya Ginzburg gibi edebiyatçıların anılarının
yanı sıra, biyolojik yaşamın politikanın ufkuna dâhil edildiği kırılma
noktalarını soruşturan Hannah Arendt gibi düşünürlerin de çalışmalarına konu olmuştur.
Bu çalışma, 1970 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Rus yazar Aleksandr
Soljenitsın’ın, Gulag olarak adlandırılan Sovyet ıslah ve zorunlu çalışma
kamplarında bir mahkûmun tek günlük hikâyesini anlattığı “İvan Denisoviç’in Bir
Günü” adlı otobiyografik eserini, 20. yüzyılın etkin düşünürlerinden Hannah
Arendt’in toplama kampları ve totalitarizmin kaynaklarına ilişkin çıkarımlarını
kılavuz edinerek incelemeyi amaçlar. Bu çalışmada, kamp düzeneğini yaratan
tarihi koşullar ve sistemin kurucusu olan siyasal aktörlerin eylemleri,
Arendt’in “kötülüğün sıradanlığı” anlayışından yola çıkılarak çözümlenmiştir.
Böylelikle katı kamp uygulamalarının, yaşamı öncelikle bedensel gereksinimleri
giderme mücadelesine dönüştürerek, mahkûmları kendilerine yabancılaştırması ve
bu olumsuz tecrübenin Soljenitsın’ın eserine yansıması üzerinde durulur. 

Anahtar Kelimeler

Arendt, Soljenitsın, beden politikaları, kamp, Gulag

Kaynakça

• Agamben, G. (2017). Kutsal İnsan: Egemen İktidar ve Çıplak Hayat. (Çev. İsmail Türkmen). İstanbul: Ayrıntı. Applebaum, A. (2006). GULAG: Pautina Bol'şogo terrora. Moskva: Moskovskaya şkola politiçeskih issledovaniy. Arendt, H. (1997). Şiddet Üzerine. (Çev. Bülent Peker). İstanbul: İletişim. Arendt, H. (2009). Kötülüğün Sıradanlığı: Adolf Eichmann Kudüs’te. (Çev. Özge Çelik). İstanbul: Metis. Arendt, H. (2014). Totalitarizmin Kaynakları 3: Totalitarizm. (Çev. İsmail Serin). İstanbul: İletişim. Belova, N. A. (2013). Istoriya GULAGa v sovremennoy istoriografii. Vestnik instituta: prestupleniye, nakazaniye, ispravleniye, 2 (22), 64–70. Can, B. (2010). Aleksandr Soljenitsın’ın Eserlerinde Şahıs Kadrosu. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri. Ceylan, Ü. (2015). F. M. Dostoyevski’nin Ölüler Evinden Anılar ve A. İ. Soljenitsın’ın İvan Denisoviç’in Bir Günü Adlı Eserlerinde Gerçekçilik. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Çelik, R. & Can, B. (2010). Tarih-Edebiyat Bağlamında A. Soljenitsın’ın Eserlerinde Figürler. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(2), 271-282. Çelik, R. (2018). Rusya Tarihinde ve Edebiyatında ‘Sibirya’ya Genel Bakış. Nadir İlhan (Ed.), 4. Uluslararası Filoloji Sempozyumu Tam Metin Kitabı içinde (15-20. ss.). Elazığ: Asos. Erdem, H. H. (2010). Hannah Arendt’in Eichmann Davası Üzerine Düşünceleri. (flsf) Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 1-16. Gürsoy, Y. (2018). Sovyet Dönemi Rus Edebiyatı (1953-1991). Iksad Publishing House (e-kitap). https://www.iksad.net/product-page/sovyet-d%C3%B6nemi-rus-edebiyat%C4%B1-1953-1991 (Erişim: 21.03.2019). Hobsbawm, E. (1996). Kısa 20. Yüzyıl (1914-1991) Aşırılıklar Çağı. (Çev. Yavuz Alogan). İstanbul: Sarmal. Hosking, G. (2011). Rusya ve Ruslar: Erken Dönemden 21. Yüzyıla. (Çev. Kezban Acar). İstanbul: İletişim. İnanır, E. (2018). Rus Edebiyatında Bir Topos Olarak Sibirya. Tobider International Journal of Social Sciences, 2(2), 64-73. Kaşoğlu, A. (2015). Kamp Gerçeğinden Edebiyata: İlk Çember, İvan Denisoviç’in Bir Günü, Gulag Takımadaları. Cemal Sakallı (Ed.), V. Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Kongresi Bildiriler Kitabı (Yerel Bağlamlar Küresel Yakınlıklar) içinde (400-409. ss.). Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları. Khairmukhanmedov, N. (2007). Stalin Dönemindeki Siyasi Muhalifleri Tasfiye Uygulamaları ve Çalıştırma Kampları. bilig, 41, 155-174. Kozlov, D. (2011). Otzıvı sovetskih çitateley 1960-h gg. na povest' A. I. Soljenitsına ‘Odin den' Ivana Denisoviça’: svidetel'stva iz arhiva ‘Novogo mira’ (çast' II). Noveyşaya istoriya Rossii / Modern history of Russia, 2, 192-200. Kragh, M. (2014). Free and Forced Labor in the Soviet Economy: An Uncertain Boundary. Julie Hansen & Andrei Rogachevskii (Eds.) Punishment as a Crime? Perspectives on Prison Experience in Russian Culture (43-65. pp.). Uppsala, Sweden: Uppsala University Press. Lewin, M. (2016). Sovyet Yüzyılı. (Çev. Renan Akman). İstanbul: İletişim. Malışev, A. M. (2010). Kontseptsiya totalitarizma v tvorçestve Hannı Arendt. Nauçnıy yejegodnik İnstituta filosofii i prava Ural'skogo otdeleniya Rossiyskoy akademii nauk, 10, 297-328. Netz, R. (2004). Barbed Wire: An Ecology of Modernity. Middletown, CT: Wesleyan University Press. Sokolova, R.A. (2013). Tema Gulaga V tvorçestve M. M. Prişvina i A. I. Soljenitsına. Vestnik Ryazanskogo gosudarstvennogo universiteta im. S.A. Yesenina, 3 (40), 1-11. Soljenitsın, A. İ. (2004). İvan Denisoviç’in Bir Günü. (Çev. Mehmet Özgül). İstanbul: Cem. Soljenitsın, A. İ. (2006). Arhipelag GULAG (1918-1956). Opıt hudojestvennogo issledovaniya (III-IV). Yekaterinburg: Izdatel'stvo U-Faktoriya. Şahinkaya, N. (2013). Aleksandr Soljenitsın’ın ‘İvan Denisoviç’in Bir Günü’ ve ‘Kanser Koğuşu’ Eserlerinde Kişilik Çatışması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Tetik, K. (2019). Şiirsel Düzyazı ve Varlam Tihonoviç Şalamov’un ‘Kolıma Hikâyeleri’nden ‘Kar Boyunca’ Hikâyesi Örneğinde Şiirsel Düzyazının Üslup Özellikleri. Emine İnanır vd. (Ed.), Siyasi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Türkiye ve Rusya içinde (227-239. ss.). Ankara: Berikan. Ugolovnıy Kodeks RSFSR. (1950). [Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Ceza Kanunu] Ofitsial'nıy tekst s izmeneniyami na 1 iyulya 1950 g. i s prilojeniyem postateyno-sistematizirovannıh materialov. Moskva: Gosudarstvennoye izdatel'stvo yurıdiçeskoy literaturı. http://istmat.info/files/uploads/49552/ugolovnyy_kodeks_rsfsr_-_1950.pdf (Erişim: 21.03.2019). Yılmaz, S. (2018). Modern Yurttaşlığın İstisnaları: Hannah Arendt ve Giorgio Agamben’in Görüşleri Çerçevesinde İnsan Haklarının Eleştirisinde Mülteciler ve Kamplar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73 (3), 763 – 786. Young, S. J. (2011). Recalling the Dead: Repetition, Identity, and the Witness in Varlam Shalamov’s ‘Kolymskie rasskazy’. Slavic Review, 70 (02), 353–372.