Yazın çevirisi incelemelerinde yorumlayıcı çeviri kuramı

Yıl 2019, Sayı: 16, 587 - 603, 21.09.2019

Onur Özcan

https://doi.org/10.29000/rumelide.619082

Cited By: 4

Öz

XX. yüzyılda başlayan çeviri alanındaki
araştırmalar, yerini giderek çevirinin bilimselleşme yolunda kat ettiği
çalışmalara bırakmıştır. Bu çalışmaların başında belirli bir alana kazandırılan
çevirilerin, çeviribilimin gücünün ve bağımsızlığının temeli olan çeviri
kuramları çerçevesinde incelenmeleri gelmektedir. Daha çok XXI. yüzyılda
karşılaşılan bu tür incelemelerin odağını yazılı çeviriler oluşturmaktadır. Bu
çeviri incelemelerine en iyi örnekler sunabilecek alan, yazın çevirisidir.
Farklı dil kullanımlarına sahip türler içeren yazın çevirisi alanı,
uluslararası ve yazınlararası bir görev üstlenmektedir. Bu yüzden, bu alanda
yapılacak çeviriler diğer çeviri alanları kadar önemli olmakla birlikte, bir
ülke yazınının çeviri yoluyla hem gelişmesinde hem de yayılmasında önemli bir
rol oynamaktadır. Böylece çeviri kuramları çerçevesinde yazın alanında yapılan
çevirileri incelemek, bu alanda çalışmalar yapan araştırmacılara ve yetişen
çevirmen adaylarına ışık tutacağı gibi, yazarların eserlerinin doğru çeviri
süreçlerinden geçerek hedef dilde kontrollü bir şekilde yer almasını
sağlayacaktır. Burada, çeviri çalışmalarında kuramların önemi ortaya
çıkmaktadır. Bu kuramlardan biri de Yorumlayıcı Çeviri Kuramı’dır. Yazın
çevirisi incelemelerinde arka planda kaldığı düşünülen ve merkezine çevirmenin
kararlarını alan bu kuramın çeviri sürecini ele alışı dikkat çekmektedir.
Çeviri sürecini, çeviride eşdeğerlik ve uygunluk ilkesiyle birlikte anlam,
anlama, sözcüklerden sıyırma ve yeniden ifade etme aşamalarına dayandırır.
Çalışmamızda, Yorumlayıcı Çeviri Kuramı’nın çeviri sürecini oluşturan bu
aşamaları, Fransızcadan Türkçeye birden fazla çevrilmiş roman, tiyatro, öykü ve
şiir gibi farklı dil özelliklerine sahip yazın türlerinden karşılaştırmalı
örneklerle çevirmenlerin kararları incelenecektir. Bu incelemeyle, Yorumlayıcı
Çeviri Kuramı’nın çeviri süreçlerini uygulamalı ve karşılaştırmalı göstermek,
yazın çevirisi sürecindeki çevirmen kararlarına dikkat çekmek ve kuramsal
çeviri incelemeleri alanına katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çeviri incelemesi, yazın çevirisi, yorumlayıcı çeviri kuramı, çeviribilim, yazın çevirmeni

The interpretive theory of translation in analysis of literary translation

Öz

Researches in the field of translation, which
began in the 20th century, have gradually replaced the studies on the path to
scientificization of translation. At the beginning of these studies, the
analysis of the translations in a specific area, especially within the
framework of translation theories which are the basis of the power and
independence of translation studies are the leading. In XXI. century, the focus
of such studies is written translations, that can provide best examples of
translation analysis. The field of literary translation, which includes genres
with different language uses, is taking an international and interliterary
role. Therefore, although the translations in this field are as important as
other translation fields, they play an important role in the development and
dissemination of a country literary through translation. Thus, in the frame of
translation theories, analyzing the translations in the literary field will
shed light on the researchers and the translator candidates who are working in
this field, and will ensure that the literary works of authors pass through the
correct translation processes in a controlled manner in the target language.
Here, the importance of theories in translation studies emerges. One of these
theories is the Interpretive Theory of Translation. This theory, being a
secondary importance in the analysis of literary translation and putting the
decisions of translator at the center of translation operation, is marked of
its approaches to translation processes. It bases the translation process on
the stages of meaning, comprehension, deverbalization and re-expression along
with the principle of equivalence and correspondence in translation. In this
study, the stages of the Interpretive Theory of Translation will be analyzed
with the translations from French to Turkish of literary genres such as novels,
theater, stories and poems. With this analyze, it is aimed to show the
translation processes of the Interpretive Theory of Translation with practical
and comparative examples, to draw attention to the translator decisions in the
translation process and to contribute to the field of theoretical translation
studies.

Anahtar Kelimeler

Translation analysis, literary translation, the interpretive theory of translation, translation studies, literary translator

Kaynakça

• Aksoy, N. B. (2002). Geçmişten günümüze yazın çevirisi. Ankara: İmge. Albir, A. H. (2005). La théorie interprétative de la traduction-sa place en traductologie. F. Israël & M. Lederer (Ed.), La théorie interprétative de la traduction I - genèse et développement içinde (s.163-193). Paris: Lettres modernes minard. Alkan, E. (1994). Gérar de Nerval: yaşamı-sanatı-yapıtları. İstanbul: İnkılap. Alkan, E. (2005). Şiir sanatı. İstanbul: İnkılap. Delisle, J. (1980). L’Analyse du discours comme métohde de traduction. Ottowa: Éditions de l’Université d’Ottowa. Delisle, J. (2005). Le sens à travers l’histoire de la traduction de l’Antiquité à la fin du XIXe siècle. F. Israël & M. Lederer (Ed.), La théorie interprétative de la traduction II – convergences, mise en perspective içinde (s.211-228). Paris: Lettres modernes minard. Ionesco, E. (1965). Kel şarkıcı (Ü.Tamer-G. Erkal, Çev.). İstanbul: De. Ionesco, E. (1966). Notes et contre-notes. Paris: Gallimard. Ionesco, E. (1991). Théâtre complet. Paris: Gallimard. Ionesco, E. (1997). Toplu oyunları 2: kel şarkıcı, ders (H. Anamur, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut. Laplace, C. (2005). La genèse de la théorie Interprétative de la traduction. F. Israël & M. Lederer (Ed.), La théorie interprétative de la traduction I-genèse et développement içinde (s.21-66). Paris: Lettres modernes minard. Lederer, M. (1994). La traduction aujourd’hui. Paris: Hachette-Livre. Lederer, M. (2005). Défense et illustration de la théorie interprétative de la traduction.. F. Israël & M. Lederer (Ed.), La théorie interprétative de la traduction I-genèse et développement içinde (s.92-139). Paris: Lettres modernes minard. Maupassant, G. D. (1903). Claire de lune. Paris: Librarie Paul Ollendorf. Maupassant, G. D. (1943). Ay ışığı (S. Sevin, Çev.). Ankara: Himi. Maupassant, G. D. (2008). Ay Işığı (T. Yücel, Çev.). İstanbul: Can. Maupassant, G. D. (2018). Ay Işığı (H. Portakal, Çev.). İzmir: Cem. Nerval, G. D. (1964). Les cydalises (H.K. Öztaş, Çev.). H. Kaya Öztaş (Ed.), İki dilde bir güldeste içinde (s.54-55). Ordu: Us. Nerval, G. D. (1976). İlk sevgililer (S. Eyüboğlu-O. V. Kanık, Çev.). Magdi Rufer Eyüboğlu (Ed.), Sabahattin Eyüboğlu şiir çevirileri içinde (s.23). İstanbul: Cem. Nerval, G. D. (1994). Nerde sevdiğimiz kızlar (E. Alkan, Çev.). Erdoğan Alkan (Ed.), Gérard de Nerval: yaşamı-sanatı-yapıtları içinde (s.188). İstanbul: Broy. Pavis, P. (1999). Sahneleme-Kültürler kavşağında tiyatro (S. Kamber, Çev.). Ankara: Dost. Salomon, P. (1978). Littérature française. Paris: Bordas. Saraç, T. (2003). Fransızca-Türkçe sözlük. İstanbul: Adam. Türk Dil Kurumu (2019). Güncel Türkçe sözlük. http://sozluk.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir. Vural, H. (2002). Öykü dili. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C:2002/II, 607, s.225-228. Yücel, T. (1978). Çeviride anlatı dili. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C: XXXVIII, 322, s.76-79. Zola, E. (1969). Hayvanlaşan İnsan (H. Varoğlu, Çev.). İstanbul: Remzi. Zola, E. (1997). La bête humaine. Paris: Fasquelle. Zola, E. (2018). Hayvanlaşan İnsan (A. Özgüner, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür. Zola, E. (2018). Hayvanlaşan İnsan (İ. C. Erseven, Çev.). Ankara: İmge.