Reflections of the term ‘loyalty’ in classical Turkish poetry, in Mahmud Nedim Pasha’s Diwan

Yıl 2019, Sayı: 17, 191 - 205, 21.12.2019

Niyazi Adıgüzel

https://doi.org/10.29000/rumelide.656691

Öz

The sense of loyalty is at the forefront of human values such as love, respect, honesty, tolerance and humility and might stand as a key to all these values. This feeling has been studied by various artists for centuries, especially by poets, with its negative side; disloyalty. In classical Turkish poetry, almost all poets in their works complained of disloyalty. Poets have frequently used the concept of loyalty either to make a complaint about beloved or about individuals’ not being appreciated during the era. This concept was mostly employed in the context of lover/belowed relationship. In this context, the beloved one is usually disloyal while the lover is a complete opposite. Mahmud Nedim Pasha is one of the poets who employs the notion of loyalty in a great deal. In fact, he is one of rare poets usig the word fidelity in a rhyme in the centuries-old tradition of classical Turkish poetry. The use of the concept of loyalty, which we encounter in many couplets in his diwan, as the word after the rhyme in two ghazals and chorus in two musammats, makes us think that we will gain important clues about the poet's unsteady period, political identity and life. The fact that he used the concept of loyalty in his poems as the word after the rhyme and chorus as well as in many couplets gives the answer to why we chose this poet in classical Turkish poetry.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, fidelity, lover-beloved, Mahmûd Nedîm Pasha

Klasik Türk şiirindeki vefa kavramının Mahmûd Nedîm Paşa Divanı'nda tezahürü

Öz

Vefa duygusu; sevgi, saygı, dürüstlük, hoşgörü ve alçakgönüllülük gibi insanî değerlerin başında gelir ve bütün bu değerlerin anahtarı mesabesindedir. Bu duygu sanatkârlar elinde özellikle de şairlerce yüzyıllar boyunca genelde olumsuz yanıyla yani vefasızlık olarak ele alınmıştır. Klasik Türk şiirinde hemen hemen tüm şairler vefasızlıktan yakınmışlardır. Gerek sevgiliden gerekse felek ya da devrin kadirbilmezliğinden şikâyet babında, şairler vefa kavramını sıklıkla kullanmışlardır. Bu kavram çoğunlukla, âşık maşuk/sevgili ilişkisi bağlamında değerlendirilmiştir. Bu bağlamda ele alınan sevgili genelde vefasız; âşık ise tam manasıyla vefa abidesidir. Vefa kavramına en çok yer veren şairlerden biri de Mahmud Nedim Paşa'dır. O, yüzyıllardır süregelen klasik Türk şiiri geleneğinde vefa kelimesini redif olarak kullanan nadir şairlerdendir. Onun divanında pek çok beyitte karşılaştığımız vefa kavramının iki gazelinde redif ve iki musammatında da nakarat olarak kullanılması şairin siyasi kimliği ve hayatı ile yaşadığı dönem hakkında önemli ipuçları elde edeceğimizi düşündürmektedir. Vefa kavramını birçok beytinde ve aynı zamanda redif ve nakarat olarak şiirlerinde kullanmış olması bu kavramı işlerken klasik Türk şiirinde neden bu şairi seçtiğimizin cevabını da vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, vefa, âşık-maşuk, Mahmûd Nedîm Paşa

Kaynakça

• Ak, C. (1987). Muhibbî Divanı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları:712, Ankara. Akdoğan, Y. Ahmedî Dîvân, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/Eklenti/10591,ahmedidivaniyasarakdoganpdf. Erişim Tarihi: 14.10.2019 Akyıldız, A. (2003). Mahmud Nedim Paşa TDV İslam Ansiklopedisi, C. 23, s. 374-376 İstanbul. Aypay, A. İ. (1992). Nahifî Süleyman Efendi (Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Çavuşoğlu, M. (1977). Yahya Bey Divan (Tenkidli Basım), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. Çeçen, H. (1996). Fıtnat Hanım Hayatı, Sanatı ve Divanı (İnceleme-Metin). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Devellioğlu, F. (2009). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi. Doğan, M. N. (2010). Fuzûlî Leylâ ve Mecnûn. İstanbul: Yelkenli. İnal, İ. M. K.. (1941). Son Asır Türk Şairleri, Cüz: 11, İstanbul: Maarif. İnal, İ. M. K. (1982). Son Sadrazamlar, Cilt I, 3. Baskı, İstanbul: Dergâh. İpekten, H.; İsen, M. vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara. Kaya, G. (2015). Bürokratik Nüfûza Karşı Monarşik Egemenliği Yeniden Kurgulamak Üzerine Bir Girişim: Mahmud Nedim Paşa'nın Görüşlerinde Ahlak ve Devlet İdaresi. OTAM, 38 Güz 2015 s.55-94. Küçük, S. Baki Divanı. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/Eklenti/10596.bakidivanisabahattin.kucukpdf. Erişim Tarihi: 14.10.2019 Kürkçüoğlu, M. A. (2003). Mahmûd Nedim Paşa Divanı İnceleme, Transkripsiyonlu Metin, Sözlük. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Naci, Muallim. (1995). Lugat-ı Naci, İstanbul: Çağrı. Pakalın, M. Z. (2016). Mahmud Nedim Paşa. Ankara: Divan Kitap. Pala, İ. (1989). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ. Polat, M. (2003). Mahmud Nedim Paşa. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Rıfat, Ahmet. (t.siz). Tasvîr-i Ahlâk-Ahlak Sözlüğü. Haz. Hüseyin Algül, Tercüman 1001 Temel Eser. Sadıkoğlu, S. (2013). Mahmud Nedim Paşa'nın Bürokraside Gerçekleştirdiği Büyük Tenkihat. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sâmî, Şemseddin. (2015). Kâmûs-ı Türkî (Latin Harfleriyle). Haz. Raşit Gündoğdu-Niyazi Adıgüzel-Ebul Faruk Önal, İstanbul: İdeal Kültür. Tulum, M. ; Tanyeri, M. A. (1977). Nev’î Divan (Tenkidli Basım). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. Uludağ, S. (1995). Tasavvuf Terimler Sözlüğü. İstanbul: Marifet. Yazar, İ. Kânî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/Eklenti/55833.3-kani-divani.pdf. Erişim Tarihi:14.10.2019 http://www.kuranikerim.com/melmalili/bakara.htm http://www.sozluk.adalet.gov.tr/Vefa%20hakk%c4%b1 Erişim Tarihi: 16.11.2019. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=arama_sonuc&detayli_arama= Erişim Tarihi:07.12.2019