Anna Sewell’in “Black Beauty” adlı eserinin iki çevirisinin eserde geçen isimler bağlamında incelenmesi

Yıl 2020, Sayı: Ö8, 928 - 936, 21.11.2020

Caner Çetiner

https://doi.org/10.29000/rumelide.822092

Öz

Yazın çevirisi, gerek kaynak metnin içinde barındırdığı kültüre özgü motiflerin çeşitliliği gerekse bu kültüre özgü motiflere hedef metinde uygun olabilecek karşılıkların bulunabilmesi açısından çevirmen için bir dizi zorluk barındırmaktadır. Çevirmen kimi zaman bu kültüre özgü öğeleri ya da özel adları erek kültüre yabancı olarak çevirmekte, kimi zaman ise bunları erek kültüre uygun hale getirmektedir. Ancak bu karar bazen sadece çevirmenin elinde olmayıp eserin çevrildiği dönemin toplumsal arka planına da bağlı olabilmektedir. Bu yüzden bazı eserler zaman içerisinde toplumsal değişim, insanların beklentileri, edebi bakış açısının değişmesi gibi çeşitli nedenlerden dolayı yeniden çevrilmiştir. Bu yeniden çeviriler ile ilk çeviriler karşılaştırıldığında çevirmenlerin kararlarında farklılıklar olduğu göze çarpmaktadır. Yeniden çeviri hipotezi yeniden çevirilerin ilk çevirilere göre daha kaynak kültür odaklı olduğunu öne sürmektedir (Desmidt, 2009). Ancak çocuk yazını gibi merkezde sayılmayan türler bu hipotezin dışında kalabilmektedir. Yazın çevirisinde çevirmenin karşılaştığı kaynak kültüre özgü ögeleri okur, çevirmenin süzgecinden geçmiş olarak ikinci bir gözle görmektedir. Dolayısıyla çevirmenin bu kaynak metindeki ögeler üzerinde bilinçli ya da bilinçsiz olarak uyguladığı farklı çeviri stratejileri okura da yansır. Bu anlamda bu çalışmada Anna Sewell tarafından yazılan ve Türkçede çocuk edebiyatı kapsamında yer edinen “Black Beauty” adlı eserin iki farklı çevirisi üzerinde durulacaktır. Kitapta geçen belirli özel isimlere hedef metinde bulunan karşılıklar, çevirmenlerin uyguladığı “yerlileştirme” ve “yabancılaştırma” stratejileri kapsamında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yazın çevirisi, çocuk edebiyatı çevirisi, yeniden çeviri, yabancılaştırma, yerlileştirme

Kaynakça

• Aksoy, B. (2001a). Çeviride çevirmen seçimleri ışığında çeviri eleştirisi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18(2).
• Aksoy, B. (2001b). Translation as rewriting: The concept and its implications on the emergence of a national literature. Translation Journal, 5(3), 12–14.
• Atlas, N. (2020). Anna Sewell, Author of Black Beauty. Retrieved 20 September 2020, from Literary Ladies Guide | Inspiration for Readers and Writers from Classic Women Authors website: https://www.literaryladiesguide.com/
• Bekoff, M. (2009). Encyclopedia of Animal Rights and Animal Welfare, [2 volumes]. ABC-CLIO.
• Desmidt, I. (2009). (Re) translation revisited. Meta: Journal Des Traducteurs/Meta: Translators’ Journal, 54(4), 669–683.
• Erguvan, M., & Karabulut, E. (2020). Translating children literature: A Bermanian analysis of the Turkish translation of Charles Dickens’s A Christmas Carol. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 765–779.
• Kansu-Yetkiner, N. (2016). Banned, Bagged, Bowdlerized: A Diachronic Analysis of Censorship Practices in Children’s Literature of Turkey. Banned, Bagged, Bowdlerized: A Diachronic Analysis of Censorship Practices in Children’s Literature of Turkey, 101–120.
• Kuleli, M. (2020). Culture specific items in literary texts and their translation based on “foreignization” and “domestication” strategies. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö7), 617–653.
• Kumcu, A. (2008). Alice Çeviri Diyarında: Kültürel Motifler Açısından Karşılaştırmalı Bir Çeviri Eleştirisi. Hacettepe Üniversitesi Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 18, 123–145.
• Longshaw, J. (2016). Gentle Heart: The Story of Anna Sewell. Retrieved 20 October 2020, from https://web.archive.org/web/20061111225338/http://www.natureofanimals.com/AnnaSewell.html
• Merriam-Webster’s encyclopedia of literature. (1995). Springfield: Merriam-Webster.
• Merriman, C. D. (2007). Anna Sewell—Biography and Works. Search Texts, Read Online. Discuss. Retrieved 20 September 2020, from http://www.online-literature.com/anna-sewell/
• O’Connell, E. (1999). Translating For Children. In G. Anderman & R. Margaret (Eds.), Word, Text, Translation (pp. 929–968). Clevedon: Multilingual Matters Ltd. Ricoeur, P. (2007). On translation. London: Routledge.
• Schleirmacher, F. (1813). On the different methods of translating. In L. Venuti (Ed.), The Translation Studies Reader (3rd ed., pp. 43–63). London; New York. Sewell, A. (1877). Black beauty. United Kingdom: Jarrold & Sons.
• Sewell, A. (1973). Siyah İnci (G. Suveren, Trans.). İstanbul: Altın Çocuk Kitapları.
• Sewell, A. (1999). Siyah At (G. İri, Trans.). İstanbul: Ergin Yayıncılık.
• Susam-Sarajeva, S. (2003). Multiple-entry visa to travelling theory: Retranslations of literary and cultural theories. Target, 15(1), 1–36.
• Tuna, D. (2017). Exploring the Nature of Translation of Names in Children’s Literature. Electronic Turkish Studies, 12(15).
• Venuti, L. (1995). The Translator’s Invisibility: A history of translation. London; New York: The Routledge.
• Venuti, L. (1998). The Scandals of Translation: Towards an Ethics of Difference. London; New York: The Routledge.
• Venuti, L. (2001). Strategies of Translation. In M. Baker (Ed.), Routledge encyclopedia of translation studies. London: Routledge.
• Venuti, L. (2004). Retranslations: The Creation of Value.”[In:] Translation and Culture. Translation and Culture: Special Issue of Bucknell Review, 47(1), 25–38.
• Venuti, L. (2008). The Translator’s Invisibility: A history of translation.
• Wall, B. (1991). The Narrators Voice: The Dilemma of Childrens Fiction, New York: St. UK: Palgrave Macmillan.
• Yetkiner, N. K., Duman, D., & Avşaroğlu, M. (2018). Çevirmen Neredesin? Çocuk Edebiyatı Yanmetinlerinde Çevirmenin Kılıcı Rolü ve Görünürlüğüne Artsüremli Bir Yaklaşım: 1929-20131. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 17.