Okul öncesi öğretmeni adaylarının “erken okuryazarlık” kavramına yönelik algılarının belirlenmesi

Yıl 2022, Sayı: 27, 69 - 84, 21.04.2022

Elife Nur Saydam

https://doi.org/10.29000/rumelide.1104129

Öz

Erken okuryazarlık becerileri, okul öncesi dönemde çocukların dil gelişim süreçlerini destekleyerek ilkokul ve devamında gelen yıllardaki akademik başarının temellerini atan, birinci sınıftaki okuma-yazma öğretimi sürecine yönelik hazırbulunuşluğu sağlayan güçlü anahtar becerilerdendir. Bu beceriler, yaşamın ilk yıllarında okul öncesi eğitim sürecinde okul öncesi öğretmenleri tarafından çocuklara kazandırılmaktadır. Öğretmen adaylarının ise lisans yıllarındaki erken okuryazarlık kavramına yönelik algılarının ilerleyen yıllarda sınıf ortamında çocuklara bu becerileri kazandırdıkları sürecin hazırlık, işleniş ve değerlendirme aşamalarına yansımalarının olabileceği düşünülmektedir. Bu araştırmada okul öncesi öğretmeni adaylarının erken okuryazarlık kavramına yönelik metaforik algılarının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik desende gerçekleştirilen araştırmanın çalışma grubunu Okula Uyum ve Erken Okuryazarlık Eğitimi lisans dersini almış olmak ölçütüne dayalı olarak belirlenmiş 52 okul öncesi öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından hazırlanan bir form kullanılmıştır. Formda demografik bilgilere ve "Erken okuryazarlık ..... gibidir; Çünkü….." şeklinde eksik bırakılmış ifadelere yer verilmiştir. Araştırmadan elde edilen veriler içerik analizine tâbi tutulmuştur. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının erken okuryazarlık kavramına yönelik oluşturdukları metaforlar “Akademik Başarı ve Okuryazarlığın Omurgası: Hazırlayıp-Destekleyen Bir Rehber”, “3Z: Zaman, Zorluk ve Zahmet” ve “İçeriksel Zenginlik” temaları altında toplanmıştır. Araştırma sonucunda okul öncesi öğretmeni adaylarının erken okuryazarlık kavramına yönelik algılarının birbirinden farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca öğretmen adaylarının ürettikleri metaforların cinsiyet değişkenine göre farklı temalara dağılım gösterdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Erken okuryazarlık, okul öncesi, öğretmen adayı, nitel araştırma

Determination of preschool teacher candidates' perceptions on the concept of "early literacy"

Öz

Early literacy skills are strong key skills that support the language development processes of children in the pre-school period, lay the foundations of academic success in primary school and subsequent years, and provide readiness for the literacy teaching process in the first grade. These skills are acquired by preschool teachers during the preschool education process in the first years of life. It is thought that pre-service teachers' perceptions of the concept of early literacy in their undergraduate years may have reflections on the preparation, processing and evaluation stages of the process in which they acquire these skills in the classroom environment in the following years. In this study, it is aimed to determine the metaphorical perceptions of pre-school teacher candidates towards the concept of early literacy. The study group of the research, which was carried out in a phenomenological design, one of the qualitative research methods, consists of 52 pre-school teacher candidates who were determined based on the criterion of having taken the School Adjustment and Early Literacy Education undergraduate course. A form prepared by the researcher was used as a data collection tool. Demographic information and incomplete statements such as "Early literacy is like .....; Because….." were included in the form. The data obtained from the research were subjected to content analysis. As a result of the research, the metaphors that pre-service teachers created for the concept of early literacy were gathered under the themes of "The Backbone of Academic Success and Literacy: A Guide that Prepares and Supports", "3Z: Time, Difficulty and Toil” and “Content Richness". As a result of the research, it was determined that the perceptions of pre-school teacher candidates towards the concept of early literacy differ from each other. In addition, it was seen that the metaphors produced by the pre-service teachers were distributed to different themes according to the gender variable.

Anahtar Kelimeler

Early literacy, preschool, pre-service teacher, qualitative research

Kaynakça

• Aarnoutse, C., Van Leeuwe, J., & Verhoeven, L. (2005). Early literacy from a longitudinal perspective. Educational Research and Evaluation, 11, 253-275.
• Akgün, E. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının “çocuk” ve “okul öncesi öğretmeni” kavramına ilişkin metaforik algıları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4).
• Altun, D. (2021). Erken okuryazarlık becerilerinin gelişimi ve okumayı öğrenme sürecindeki rolü. Z. Dere (Ed.), Dil gelişimi, (ss. 145-174). Eğiten Kitap.
• Altun, D. ve Tantekin Erden, F. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının erken okuryazarlık ile ilgili görüşleri ve staj uygulamaları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 241-261.
• Aral, N., Kandır, A., & Can Yaşar, M. (2002). Okul öncesi eğitim programı. Ankara:YA-PA.
• Creswell, J. W. (2020). Nitel araştırma yöntemleri: Beş Yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni, (Çev. Ed: Bütün, M. & Demir, S.B.). 5. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• De Guerrero, M. C., & Villamil, O. S. (2002). Metaphorical conceptualizations of ESL Teaching and learning. Language Teaching Research, 6(2), 95-120.
• Doyle, A. (2009). A family literacy program with varying participation structures: Effects on parent and child learning. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Toronto, Toronto.
• Dündar, H. & Karaca, E. T. (2013). Formasyon öğrencilerinin ‘pedagojik formasyon programı’na ilişkin sahip oldukları metaforlar. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 19-34.
• Emel, T. O. K. (2018). Okul öncesi öğretmen adaylarının oyuna ilişkin algıları: Metafor analizi örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(2), 599-611.
• Ergül, C., Karaman, G., Akoğlu, G., Tufan, M., Sarıca, A. D. ve Bahap Kudret, Z. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin “erken okuryazarlık” kavramına ilişkin bilgi düzeyleri ve sınıf uygulamaları. İlköğretim Online, 13(4), 1449-1472.
• Ertürk Kara, H. G. (2014). Okul öncesi eğitimi öğretmen adaylarının okul öncesi eğitim kavramına ilişkin metaforları. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 104-120.
• Ghoting, S.N., and Martin-Diaz, P. (2006). Early Literacy Storytimes @ your library: Partnering with caregivers for success. Chicago: American library association.
• Grix, J. (2010). The foundations of research. London: Palgrave Macmillan.
• Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 233-252.
• Gupta, M. S. (2009). Early childhood and education. New Delhi: Eastern Economy Edition.
• Gültekin Akduman, G. (2012). Okul öncesi eğitimin tanımı ve önemi. G. Uyanık Balat (Ed.), Okul öncesi eğitime giriş, (ss. 1-18). Ankara: Pegem Akademi.
• Hsieh, W. Y., Hemmeter, M. L., McCollum, J. A., & Ostrosky, M. M. (2009). Using coaching to increase preschool teachers’ use of emergent literacy teaching strategies. Early Childhood Research Quarterly, 24(3), 229-247.
• Justice, L.M., & Kaderaverk, J. (2002). Using shared storybook reading to promote emergent Literacy. TEACHING Exceptional Children, 34(4), 8-13.
• Koç, E. S. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen ve öğretmenlik mesleği kavramlarına ilişkin metaforik algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 47-72.
• Köksal Akyol, A. (2015). Okul öncesi eğitimin amaçları ve ilkeleri. A. Köksal Akyol (Ed.), Her yönüyle okul öncesi eğitim 7, (ss. 169-176). Ankara: Hedef CS Yayıncılık.
• Köksal, Ç., Erginer, E. & Baloğlu, M. (2016). İlkokul birinci sınıf öğrencilerinin okuma ve yazmaya yükledikleri anlamlar: bir metafor analizi çalışması. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi,11(1),133-156. DOI: 10.19129/sbad.46.
• Lonigan, C.J., Burgess, S. R. & Anthony, J. L. (2000). Development of Emergent Literacy and Early Reading Skills in Preschool Children: Evidence From a Latent-Variable Longitudinal Study. Developmental psychology, 36(5), 596-613.
• Marshall, C. & Rossman, G. B. (2014). Designing Qualitative Research. New York: Sage.
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2013). Okul öncesi eğitim programı. Ankara.
• Nartgün, Ş. S., & Özen, R. (2015). Investigating pedagogical formation students’ opinions about ideal teacher, teaching profession, curriculum, responsibility, public personnel selection examination (ppse) and employment: A metaphor study. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 174(12), 2674-2683.
• National Early Literacy Panel. (2008). Developing early literacy: Report of the national early literacy panel. Washington, DC: National Institute for Literacy.
• Neuman, S.B. & Dickinson, D. K. (2002). Handbook of early literacy development. Newyork: Guilford Publication.
• Neuman, W. L. (2012). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nicel ve nitel yaklaşımlar III. Cilt (5. Basım). İstanbul: Yayın Odası.
• Norton, E.S. & Wolf, M. (2012). Rapid Automatized Naming (RAN) and reading fluency: Implications for understanding and treatment of reading disabilities. Annual Review of Psychology, 63(1), 427-452. doi: https://doi.org/10.1146/annurev-psych-120710-100431
• Nation, K., Cocksey, J., Taylor, J. S., & Bishop, D. V. (2010). A longitudinal investigation of early reading and language skills in children with poor reading comprehension. Journal of child Psychology and Psychiatry, 51(9), 1031-1039.
• Oktay, A. (2000). Yaşamın sihirli yılları: Okul öncesi dönem. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Ozevin, B. & Kaya, A. (2020). Okul öncesi öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin metaforik algıları. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 691-707. Doi: 10.17556/erziefd.653091
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çeviri Ed: Bütün, M. & Demir, S.B.). 2. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Polat, Ö. (2010). İlköğretime geçişte okul, öğretmen ve anne-babalara düşen görevler. A. Oktay (Ed.). İlköğretime hazırlık ve ilköğretim programları, (ss. 141-158). Ankara: Pegem Akademi.
• Riejos, R., Paloma, U. M. & Martin, C. (2001). The impact of visuals: Using a poster to present metaphor. European Journal of Engineering Education, 26(3), 301-310.
• Shaw, D. M., Barry, A., & Mahlios, M. (2008). Preservice teachers' metaphors of teaching in relation to literacy beliefs. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 14(1), 35-50.
• Acay Sözbir, S. ve Çamlıbel Çakmak, Ö. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının “müzik” kavramına ilişkin metaforik algıları. The Journal of Academic Social Science Studies, 42, 269-282.
• Şenel, T. & Aslan, Ö. (2014). Okul öncesi öğretmen adaylarının bilim ve bilim insanı ve kavramlarına ilişkin metaforik algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 76-95.
• Uysal, H., Altınkaynak, Ş. Ö., Taşkın, N., Akman, B. & Dinçer, F. Ç. (2016). Okul öncesi öğretmeni adaylarının okul öncesi öğretmenliği programına ilişkin metaforik algıları. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 5(3), 1-15. Doi: 10.30703/cije.321403.
• Wang, Y., Yin, L. & McBride, C. (2015). Unique predictors of early reading and writing: A one- year longitudinal study of chinese kindergartens. Early Childhood Research Quarterly, 32, 51-59.
• Whitehurst, G.J. & Lonigan, C.J. (2001). Emergent literacy: Development from pre-readers to readers. In S. Neuman and D. Dickinson (Eds.), Handbook of Early Literacy Development, 11-29. New York: Guilford.
• Yazıcı, E., Çelik, M., Yıldırım, F. N., Altıntaş, E. & Güneş, A. (2018). Okul öncesi dönemdeki çocukların okul kavramına ilişkin metaforik algıları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 64-86.
• Yenigün, H. B., Doğru, A., Karakaya, G., Akıncı Coşgun, A. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının matematik kavramına ilişkin metaforik algıları. 14. Ulusal Okul Öncesi Öğretmenliği Öğrenci Kongresi: Çocuğun Ekolojik Dünyası Özet Kitapçığı, Maltepe Üniversitesi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YÖK (2018). Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları. (https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari 15.02.2022 tarihinde erişilmiştir).
• YÖK (2019) Lisans Atlası. (https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans.php?y=108810041 15.02.2022 tarihinde erişilmiştir).
• YÖK (2020) Lisans Atlası (https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans.php?y=108810041 15.02.2022 tarihinde erişilmiştir).
• YÖK (2021). Lisans Atlası. (https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans.php?y=108810041 15.02.2022 tarihinde erişilmiştir).