Selim Sırrı Tarcan’ın hikâyeleri ve hikâyeciliği

Yıl 2022, Sayı: 28, 156 - 176, 21.06.2022

İbrahim Özen

https://doi.org/10.29000/rumelide.1132530

Öz

Selim Sırrı Tarcan [1874-1957]; Osmanlı Devleti’nin son döneminden Cumhuriyete uzanan hayatında asker, eğitimci, sporcu ve milletvekili olarak görev yapmış çok yönlü bir kişiliktir. Onun bilhassa beden terbiyesi ve spor alanındaki faaliyetleri, zeybek oyunlarına yönelik araştırma, inceleme ve derleme çalışmaları ülke çapında tanınmasını sağlamıştır. Selim Sırrı’nın dikkat çeken bir diğer yönü yazar kimliğidir. Hizmet gazetesinde Fransızca eserlerden kısa pasajlar tercüme ederek yazarlığa ilk adımını atan Selim Sırrı, döneminin gazete ve dergilerinde yazmış, ömrü boyunca altmış kitaba imza atmıştır. Küçük yaştan itibaren sanata meyilli bir kişiliği olan Selim Sırrı’nın öğretici nitelikteki kitaplarının yanında iki hikâye kitabı vardır. Kitaplarından ilki yirmi beş kısa hikâyeden oluşan Kahkaha Sultan [1923], diğeri yirmi altı hikâyenin toplandığı Olmuş Şeyler [1949]’dir. Selim Sırrı, ilk hikâye kitabındaki on sekiz hikâyesini küçük çaplı değişiklikler yaparak ikinci kitabına aktarmıştır. Tekrar yayımlar göz ardı edildiğinde yazarın toplamda otuz iki hikâyesiyle karşılaşılmıştır. Bu çalışmanın amacı, Selim Sırrı’nın hikâyeciliğini değerlendirmek, hikâyelerinin Türk edebiyatındaki yeri ve önemini belirlemektir. Çalışma kapsamında yazarın kitaplaşmış hikâyeleri muhteva, yapı, dil ve anlatım başlıkları altında incelenmiştir. Çalışma sonucunda Selim Sırrı’nın Cumhuriyet dönemi hikâye yazarı olarak, II. Abdülhamid ve II. Meşrutiyet dönemlerinde İstanbul’daki sıradan insanların hayatlarına odaklandığı, realist bakış açısıyla gözleme dayalı gerçek hayat sahneleri sunduğu görülmüştür. Çalışma, yaşadığı dönemde meslek hayatı ve öğretici kitaplarıyla ön plana çıkmış bir şahsiyeti hikâyeciliğiyle tanıtması yönüyle edebiyat tarihine katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Selim Sırrı Tarcan, Cumhuriyet Dönemi, Hikâye, Kahkaha Sultan, Olmuş Şeyler

Stories and storytelling of Selim Sırrı Tarcan

Öz

Selim Sırrı Tarcan [1874-1957] had a versatile personality who served as a soldier, educator, athlete and deputy throughout his life from the last period of the Ottoman Empire to the Republic. He was recognized across the country through his activities, especially in the field of physical training and sports, and his research, review and compilation studies regarding zeybek dances. He is also a man of mark due to his identity as an author. Selim Sırrı, took his first step as an author by translating short passages from French works in the newspaper referred to as Hizmet, wrote in the newspapers and magazines of his period and put his signature sixty books throughout his life. Selim Sırrı, who was prone to art since childhood, has two story books in addition to his books qualified as didactical. The first of his books is Kahkaha Sultan [1923], consisting of twenty-five short stories, and the other is Olmuş Şeyler [1949], in which twenty-six stories are collected. Selim Sırrı transferred eighteen stories from his first story book to second with making minor changes. When re-publishments are ignored, a total of thirty-two stories of the author are encountered. The aim of this study is to determine the storytelling of Selim Sırrı as well as the position and significance of his stories in Turkish literature. Within the scope of the study, the stories of the author’s in his books were examined under the titles of content, structure, language and expression. As a result of the study, it was seen that Selim Sırrı, as a story writer of the Republic era, focused on the lives of ordinary people in Istanbul during the Abdülhamid II and Second Constitutional Monarchy periods, and presented real-life scenes based on observation from a realistic perspective. The study will contribute to the history of literature in terms of introducing a personality known for his professional life and didactical books during his lifetime, through his storytelling.

Anahtar Kelimeler

Selim Sırrı Tarcan, Republic era, Story, Kahkaha Sultan, Olmuş Şeyler

Kaynakça

• Altın, Hamza (2016). Harputlu Selim Sırrı ve Onun Yayınladığı Terbiye ve Oyun Mecmuası. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 3(1), 97-116.
• Aşir, Vildan (1950). Selim Sırrı Tarcan. Dost Gözile 75 Yaşında Genç Selim Sırrı Tarcan, Ankara: Ülkü, 53-71.
• Azap, Samet (2014). Metinlerarasılık: Roland Barthes Kuramının At Metaforu Etrafında Uygulanması. III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı- IV, İstanbul: İlmi Etüdler Derneği, 29-44.
• Aygen, Şehbal (1950). Selim Sırrı Tarcan’la Başbaşa. Dost Gözile 75 Yaşında Genç Selim Sırrı Tarcan, Ankara: Ülkü, 49-52.
• Baltacıoğlu, İsmail Hakkı (1950). Selim Sırrı Tarcan. Dost Gözile 75 Yaşında Genç Selim Sırrı Tarcan, Ankara: Ülkü, 20-22.
• Bereket, Cevdet (1950). 75 Yaşındaki Genç Selim Sırrı. Dost Gözile 75 Yaşında Genç Selim Sırrı Tarcan, Ankara: Ülkü, 4-6.
• Can, Adem (2013, Ocak-Haziran). Romanda Zaman Meselesi. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 9, 107-137.
• Çapan, M. Şevki (2002). Selim Sırrı Tarcan’ın Zeybek Oyunu Derleme Çalışmaları. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, (8), 49-68.
• Çelebi, Mevlüt (Ağustos 2003). Selim Sırrı Tarcan’ın Jön Türklüğü. Tarih ve Toplum, 40(236), 77-85.
• Çetişli, İsmail (2016). Metin Tahlillerine Giriş 2: Hikâye-Roman-Tiyatro (5. b.), Ankara: Akçağ.
• Çiftçi, Erhan (2017). İdealist İttihatçı Bir Muallim Selim Sırrı Tarcan. İstanbul: Akıl Fikir.
• Daşçıoğlu, Yılmaz- Koç, Okan (2009). Batı Tarzı Türk Hikâyesinin Doğuşu ve Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ana Temalar. Turkish Studies-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(1), 799-900.
• Ekici, Metin (2003). Selim Sırrı Tarcan’ın Bir Makalesi: “Yeni Zeybek Raksı.” Milli Folklor Dergisi, 57, 10-25.
• Enginün, İnci (2015). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh.
• Göçkün, Önder (1990). Hüseyin Rahmi Gürpınar. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Helal, Jalal (2013). Selim Sırrı’nın Doğru Sözler Adlı Eserinin Latin Harfli Çevirisi ve Tematik Tahlili (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kilis.
• Kandemir, [Feridun] (1950). Selim Sırrı ve Spor. Dost Gözile 75 Yaşında Genç Selim Sırrı Tarcan, Ankara: Ülkü, 23-28.
• Kudret, Cevdet (1970). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 1859-1959 (2. b.), Ankara: Bilgi.
• Kumsar, İsmail Alper (2021, Nisan). Nesne-Anlatıcılar ve Edebiyatımızdan Bir Örnek: Bir Liranın Başından Geçenler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 698-719.
• Mutlu, Mustafa (2020a). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Beden Terbiyesi ve Sporda Öncü Bir İsim: Selim Sırrı Tarcan (1874-1957), İstanbul: Libra.
• Mutlu, Mustafa (2020b). Beden Terbiyesi ve Spor Hayatında Selim Sırrı Tarcan (1874-1957). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, S. 32, 583-615.
• Özkan, Ahmet Ferhat (2021). On Dokuzuncu Yüzyıl Türk Romanında Acıma ve Merhamet Uyandıran Bir Durum Olarak Yoksulluk. Necmettin Erbakan Üniversitesi Medeniyet ve Toplum Dergisi, 5(1), 48-65.
• Şahin, Ezgi (2021). Kurmaca Retoriği Bakımından Halit Ziya Uşaklıgil’in Hikâyelerinde Acıma ve Merhamet Duygularının Görünüş Biçimleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Tarcan, Selim Sırrı (1916/1917). Doğru Sözler, İstanbul: Artin Asaduryan ve Mahdumları.
• Tarcan, Selim Sırrı (1923). Kahkaha Sultan, İstanbul: Dersaadet.
• Tarcan, Selim Sırrı (1932). Radyo Konferanslarım I, İstanbul: Devlet Matbaası.
• Tarcan, Selim Sırrı (1943, 19 Temmuz). Ömrümün Kitabı: Elli Yıl Önce Bir Göksu Âlemi. Ulus, 2.
• Tarcan, Selim Sırrı (1946). Hatıralarım. Canlı Tarihler, İstanbul: Türkiye.
• Tarcan, Selim Sırrı (1949, 15-17 Kasım). Bir İsveç Masalı: Esire Astride. Hergün, 4.
• Tarcan, Selim Sırrı (1949). Olmuş Şeyler, İstanbul: Ülkü.
• Tekin, Mehmet (2019). Roman Sanatı 1 (19. b.), İstanbul: Ötüken.
• Türkmenoğlu, Sevgül (2019). Milli Edebiyat Dönemi Roman ve Hikâyeciliğine Genel Bir Bakış. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 45, 31-47.
• Uşaklıgil, Halit Ziya (1950). Edebî Musahabe: Selim Sırrı. Dost Gözile 75 Yaşında Genç Selim Sırrı Tarcan, Ankara: Ülkü, 13-16.
• Uşaklıgil, Halit Ziya (1950). İki Sima. Dost Gözile 75 Yaşında Genç Selim Sırrı Tarcan, Ankara: Ülkü, 8-12.
• Ünaydın, Ruşen Eşref (1949, 28 Mayıs), Bir Dost Gözü ile Selim Sırrı Tarcan. Her Hafta, 8(100), 4-5.
• Yener, Cemil (2008). Ömer Seyfettin’in Öykücülüğüne Toplu Bir Bakış. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Türk Öykücülüğü Özel Sayısı (2. bs.) , Ankara: Türk Dil Kurumu, 44-53.
• Yıldıran, İbrahim (2009). Selim Sırrı Tarcan ve Türk Sinemasının Erken Dönem Tartışmalarına Katkı. Kebikeç, 27, 221-230.