Çoğuldizgeye göre postmodern yazının oluşumunda çevirinin rolü: Patrick Süskind’in postmodern eseri “Koku”nun dizgeye katkısı

Yıl 2022, Sayı: 28, 630 - 646, 21.06.2022

Ümmügülsüm Albiz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1132603

Cited By: 1

Öz

Mevcut çalışmada Türk edebiyat tarihinde postmodern yazının oluşumunda çevirinin rolünü genel hatlarıyla saptamak amaçlanmaktadır. Özelde ise Alman yazar Patrick Süskind’in çok ses getiren ve birçok dile çevrilen postmodern eseri Koku, Bir Katilin Hikâyesi’nin (Das Parfum, Die Geschichte Eines Mörders) Türk postmodern yazın dizgesine katkısı tartışılmaktadır. Tüm bu incelemelerin kuramsal art alanı, İsrailli araştırmacı Itımar Even Zohar’ın geliştirmiş olduğu çoğuldizge kuramına dayandırılmaktadır. Türk edebiyat tarihindeki postmodern çeviri yazın ve söz konusu postmodern eserin katkısı, Zohar’ın kuramsal yaklaşımı doğrultusunda merkez-çevre; birincil edebiyat-ikincil edebiyat ve kültür repertuarı doğrultusunda yorumlanmaya çalışılmaktadır. Öncelikle postmodern yazın çoğuldizgesinde çevirinin rolü saptanmaya çalışılırken, Türk modern edebiyatının zayıf ve henüz gelişmemiş bir konumda olduğu, dizgede açık bulan postmodern çeviri yazın ile devinim gerçekleştiği, böylelikle modern edebiyatın ikincil edebiyat konumuna düştüğü sonucuna varılmaktadır. Ayrıca özellikle Amerikalı postmodernist yazarların çeviri eserlerinin dizgeyi yönlendirdiği ve Umberto Eco, Italo Calvino gibi İtalyan yazarların ise Türk postmodern yazının temsilcileri üzerinde etkili oldukları saptanmaktadır. Postmodern yazının ilk çeviri eserlerinden kabul edebileceğimiz Koku’nun ise henüz oluşmakta olan postmodern edebiyat çoğuldizgesine yenilik getirdiği; gelişim, eğitim, polisiye roman türü özelliklerini aynı anda taşımasından; üstkurmaca, metinlerarasılık, gerilim gibi postmodern yazının niteliklerine sahip olmasından ötürü Türk edebiyatının ve kültür repertuarının gelişimine olanak sağladığı saptamalarında bulunmak mümkündür. Çalışmanın sonucunda postmodern çeviri yazının, Türk postmodern yazının oluşumuna ve kültür repertuarına katkı sağladığı ve yönlendirici etkisi olduğu çıkarımına varılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çeviri yazın, çoğuldizge kuramı, postmodern yazın, Patrick Süskind, Koku

The role of translation in the formation of postmodern translation according to the polysystem theory: the contribution of Patrick Süskind's postmodern work “Perfume” to the system

Öz

In the present study, it is aimed to determine the role of translation in the formation of postmodern writing in the history of Turkish literature in general terms. In particular, the contribution of German writer Patrick Süskind's postmodern work Perfume, The Story of a Murderer (Das Parfum, Die Geschichte Eines Mörders) that made a lot of noise and was translated into many languages, to the Turkish postmodern literary system is discussed. The theoretical background of all these studies is based on the plural system theory developed by Israeli researcher Itimar Even Zohar. Postmodern translation literature in the history of Turkish literature and the contribution of the aforementioned postmodern work, center-periphery; tried to be interpreted in line with primary literature-secondary literature approaches. First of all, while trying to determine the role of translation in the postmodern literary polysystem, it is concluded that Turkish modern literature is in a weak and undeveloped position, so that there is a movement with the postmodern translated literature that finds it open in the system. In addition, it is determined that the translation works of especially American postmodernist writers direct the system and Italian authors such as Umberto Eco and Italo Calvino are influential on the representatives of Turkish postmodern writing. Perfume, which we can accept as one of the first translated works of postmodern writing, brought innovation to the postmodern literary polysystem; its development, education, and detective novel features at the same time; It is possible to make determinations that it enables the development of Turkish literature and cultural repertoire, as it has the characteristics of postmodern writing such as metafiction, intertextuality, and tension. As a result of the study, it is concluded that the postmodern translated literature contributes to the formation of Turkish postmodern literature and cultural repertoire and has a guiding effect.

Anahtar Kelimeler

Translated Literature, Polysystem theory, postmodern literature, Patrick Süskind, Perfume

Kaynakça

• Akman, İ. (2012). Bilge Karasu’nun Gece romanında estetize edilmiş unsurlar. Turkish Studies. Volume 7/1,p.169-179.
• Aksoy, N.B. (2002). Geçmişten günümüze yazın çevirisi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. Öteki Yayınevi.
• Akyıldız, Şeref (2015). Murat Gülsoy’un eserlerinde postmodernist öğeler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyalbilimler Enstitüsü.
• Aral,T. (2019). 1980 Sonrası Türk edebiyatında polisiye romanın toplumsal gelişimi: Ahmet Ümit ve Osman Aysu Romanları. Mersin Üniversitesi, Sosyalbilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Baker, P. (1994). The Terrorist as interpreter: Mao II in postmodern context. Postmodern Culture 4(2), doi:10.1353/pmc.1994.0002.
• Barthes, R. (1977). “The Death of the author”. Image, Music, Text. (Çev. Stephen Heath), ss.142-148. London: Fontana.
• Bouchard, N. (1995). Umberto Eco’s L’isola del giorno prima: Postmodern Theory and Fictional Praxis. Italica, 72(2), 193–208. https://doi.org/10.2307/480159.
• Carmina Drăghici, C. (2012). Postmoderne und intertextuelle bezüge im Roman Das parfüm von Patrcik Süskind. https://docplayer.org/27062270-Postmoderne-und-intertextuelle-bezuege-im-roman-das-parfum-von-patrick-sueskind.html, erişim tarihi 02.05.2022
• Çelenk, S. (2010). Calvino anlatısında “sürgün” konumlar. Kültür ve İletişim 13 (2),107-129.
• Çoban, D. (2020). Postmodern anlatılardan Hilmi Yavuz’un Taormina ve Italo Calvino’nun “Görünmez Kentler” eserinin karşılaştırılması. Genç Mütefekkirler Dergisi, Cilt 1, Sayı: 2.
• Çokay, R. (2014). Peter Ackroyd’s Chatterton: history vs fiction. HUMANITAS (4).
• Dangli (Abazaj), G. (2010). Vladimir Nabokov as a Bridge between Modernism and Postmodernism, LCPJ Publishing (3)1.
• Ecevit, Y. (2001). Türk romanında postmodernist açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Even-Zohar, I. (2009). System und Polysystem im modernen Funktionalismus: Statische vs. dynamische Systeme. Polysystemtheorie. In Susanne Hagemann ed. Deskriptive Übersetzungsforschung: Eine Auswahl. Trans. Cari Adams, Cristina Brown, Casey Creel und Erin Kelleher. Terminology: Marina Dudenhöfer. Berlin: SAXA Verlag, pp. 39-62.
• Even-Zohar, I.(1978). Papers in Historical Poetics. The Porter Institute for Poetics and Semiotics Tel Aviv University.
• Even-Zohar,I. (1990). Poetics today. Polysystem Studies. Duke: University Press.
• Gökçek, A. (2021). Trout fishing in america as a postmodern parody. Open Journal of Social Sciences, 9, 401-410. https://doi.org/10.4236/jss.2021.99028
• Güzel, E. (2012). Umberto Eco’nun Gülün Adı romanı ile Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı romanlarına mukayeseli bir bakış denemesi. Turkish Studies (7) 2.p.583-595.
• Hongbin, D. (2017). Nouveau roman and postmodernism, 3rd International Conference on Education Technology, Management and Humanities Science (ETMHS 2017).
• Hutcheon, L. (1992). Eco’s Echoes: Ironizing the (Post) Modern [Review of Foucault’s Pendulum, by U. Eco & W. Weaver]. Diacritics, 22(1), 2–16. https://doi.org/10.2307/465234.
• Karabulut, M.& Biricik, İ. (2017). Postmodern edebiyatın ne’liği. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı 3 (7), s. 34-35.
• Karadağ, A.B. (2012). Çeviri tarihimizde fennî romanlarla bir kültür repertuarı oluşturmak. İ. Ü. Çeviribilim Dergisi, Sayı: 6(2) s.45-73.
• Kathiresan, Dr.B& Pushpanjali, S. (March, 2017). Postmodern narration in Umberto Eco’s The Name of the Rose. Shanlax International Journal of Englisch. (5),2.
• Kızıler, F. (2006). Moderniteden postmoderniteye kavramsal bir yolculuk ve patrick süskind’in parfüm adlı romanında postmodernist açılımlar. Konya: Salkımsöğüt Yayınları
• Knežević, M.M. (2013). Postmodernist approach to biography: The Last Testament of Oscar Wilde by Peter Ackroyd. Linguistics and Literature (11) 1,pp. 47 – 54.
• Lefevere, A.(1992). Translation, rewriting, and the manipulation of literary fame. London: Routledge.
• Overend, S.V. (1998). The Other and Narrative Framing in Nabokov's The Real Life of Sebastian Knight, Lolita, and Pnin. Masters Theses. 1725. Eastern Illinois University https://thekeep.eiu.edu/theses/1725
• Sazyak, H. (2002). Türk romanında postmodernist yöntemler, yönelimler. HECE, ss.493-509.
• Sentov,A. (2009). The Postmodern perspective of time in Petter Ackroyd’s Hawksmoor. Linguistics and Literature 7 (1), pp. 123 – 134.
• Sinowitz, M. L. (1999). The Western as Postmodern Satiric History: Thomas Berger's Little Big Man. CLIO, 28(2), retrieved from 129. https://link.gale.com/apps/doc/A55588220/LitRC?u=anon~a152b016&sid=googleScholar&xid=40e4cda7
• Stolze, R. (2011). Übersetzungstheorien, eine Einführung. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Süskind,P. (1994). Das Parfum. Die Geschichte eines Mörders.Zürich: Diagones Verlag.
• Sweat, S.M. (1985). Postmodernism in the fiction of Richard Brautigan. A dissertation presented to the Graduate Faculty of Middle Tennessee State University.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2003). Çoğul dizge kuramı, uygulamalar, eleştiriler. İçinde Çeviri Seçkisi I Çeviriyi Düşünenler. (Ed. Mehmet Rıfat). İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Varlık Yıllığı (1974). 1973’e Toplu Bakış. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Venuti, L. (2004). The Translators invisibility, a history of translation. London: Routledge.
• von Flotow, L. (2009). Gender and sexuality, Routledge Encyclopedia in Translation Studies.(Eds.)Mona Baker & Gabriela Saldanha. Abingdon: Routledge.
• Yaprak, T. (2012). Postmodernizmin Orhan Pamuk’un romanlarındaki yansımaları. Yüksek Lisans Tezi. Adıyaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yavuz, Y. (29 Aralık, 2014). Sebastian Knight'ın Gerçek Yaşamı'na Dair...[Web blog] http://yigityavuz.blogspot.com/2014/12/sebastian-knight-gercek-yasam-dair.html, erişim tarihi 24.04.2022.
• Yavuz, Y. (30 Aralık, 2014). Pale Fire Canto One - Üç Ayrı Türkçe Çeviri.[Web blog] http://yigityavuz.blogspot.com/2014/05/pale-fire-canto-one-uc-ayr-turkce-ceviri.html, erişim tarihi: 24.04.2022.
• Yazıcı,M. (2005). Çeviribilimin Temel Kavram ve Kuramları. İstanbul: Multilingual.
• Yeter, G. B. (2015). Türk postmodern anlatılarında modernizmin eleştirisi. İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Yürek, H. (2008). Türk romanında modernist etkinin boyutları. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 28 (1), 187-202.
• https://www.fransizcasozluk.net/index.php?q=Grenouille , erişim tarihi: 30.03.2022
• https://www.diogenes.ch/leser/blog/2015/3/30-jahre-das-parfum-ein-erfolg-mit-folgen.html , erişim tarihi 17.04.2022.
• https://www.gazeteduvar.com.tr/lolita-romaninda-yer-alan-inzest-kelimesinin-turkceye-kizilbas-olarak-cevrildigi-ortaya-cikti-haber-1534860 , erişim tarihi: 24.04.2022.
• https://www.idefix.com/Kitap/Doktor-Deenin-Evi/Edebiyat/Roman/Dunya-Roman/urunno=0000000153699 , erişim tarihi: 26.04.2022
• https://www.sanatlaart.com/turk-edebiyatinda-postmodernizm-giris/ , erişim tarihi 19.04.2022
• https://literariness.org/2019/03/21/postmodern-novels-and-novelists/amp/, erişim tarihi 23.04.2022