Alman ulusal kimliğinin dil merkezli inşası

Yıl 2022, Sayı: 30, 825 - 841, 21.10.2022

Yeşim Tükel Kanra

Öz

Benedict Anderson, ulusu, hayal edilmiş bir siyasal topluluk olarak tanımlar. Anderson’ın kalkış noktası milliyetçilik kadar milliyetin de özel bir kültürel yapım türü olduğudur. Dolayısıyla ulusun inşa edilebilmesi için “ortak bir kültürel geçmiş”, “ortak bir tarih” ve yine ortak ve homojen bir kimlikte toplanmışlık duygusunu tesis edecek “bağlayıcı yapı”ların icat edilmesi gerekir. Çeşitli ulusların farklı “bağlayıcı yapı”ları tercih etmiş olduğu dikkat çeker. Tarih yazımı, kültürel özellikler, toprak birliği, etnik köken, dil, mitoloji vb. gibi bağlayıcı bileşenlerin farklı ulusal kimliklerde bir araya geliş biçiminin ve ağırlık derecelerinin de farklılaştığı, bunun da ulusların karakterini de belirlediği görülür. Alman halklarının tarihte uzun bir süre boyunca prenslikler halinde geniş bir coğrafyada dağınık halde bulunması tek bir devlet çatısı altında toplanan bir ulus haline gelmelerini geciktirmiştir. Bunun sonucu olarak Alman ulusal kimliğinin kuruluşunda Alman dili diğer ulusal kimlik modellerinden farklı ve daha merkezi bir konuma yerleşmiştir, ulusal kimliğin temel karakteristiği olarak öne çıkmıştır. Bu çerçeveden hareketle makalenin amacı, ulusal kimlik sorunsalı çerçevesinde Alman ulusçuluğunun karakteristiğini araştırmak ve Anja Stuckenbrok ve Andreas Gardt’ın dil milliyetçiliği/ulusçuluğu kavramını (Bkz. Stukenbrock, 2005; Gardt, 1999b) temel alarak, iki dünya savaşına zemin hazırlayan düşünsel, tarihsel ve siyasi konjonktürün şekillendiği 19. yy.’a kadar Alman dili ile Alman ulusu arasında kurulan özel bağıntının izini sürmektir.

Anahtar Kelimeler

Alman ulusu, Alman dili, ulusal kimlik, milliyetçilik

German nationalism as a language-based construct

Öz

Benedict Anderson defined the nation as an imagined community. He assumes that both the nation and nationalism are a particular kind of cultural construction. Therefore, in order for a nation to emerge, a “shared cultural past”, a “common history”, and “binding structures” must be invented to provide a sense of belonging to a common and homogeneous identity. It is noteworthy that different nations have preferred different “binding structures”. Historiography, cultural characteristics, territorial unity, ethnicity, language, mythology, etc. The way binding components come together in different national identities determines the character of nations. The fact that the German peoples were scattered over wide areas as principalities for a long time in history delayed their unification into one nation under the umbrella of a single state. As a result, the German language has taken a different and more central position in the formation of German national identity than other national identity models and has come to the fore as the main feature of national identity. In this framework, the aim of this article is to examine the characteristics of German nationalism in the context of the problem of national identity and, departing from Anja Stuckenbrock and Andreas Gardt’s concept of language nationalism to explore the special relationship between the German language and the German nation until the 19th century.

Anahtar Kelimeler

German nation, German language, national identity, nationalism

Kaynakça

• Ahlzweig, K. (1997). Muttersprache Deutsch-Deutsches Vaterland?. Über Muttersprachen und Vaterländer: Zur Entwicklung von Standardsprachen und Nationen in Europa. Yay. Haz. Gerd Hentschel. Frankfurt a. Main, s. 19-34.
• Anderson, B. (2004). Hayali cemaatler. çev. İskender Savaşır. 3. bs., İstanbul: Metis Yayınları.
• Bahr, E. (2000). Goethe’s Concept of ‘Volk’ and His Disagreement with the Contemporary Discourse from Herder to Fichte. Searching for Common Ground: Diskurse zur deutschen Identität 1750-1871. Yay. Haz. Nicholas Vazsonyi. Köln, Weimar, Viyana: Böhlau Yay., s. 127-140.
• Bernal, M. (1998). Kara atena: eski yunanistan uydurmacası nasıl imal edildi? 1785-1985, çev. Özcan Buze, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Ehlers, J. (1989). Die deutsche Nation des Mittelalters als Gegenstand der Forschung. Ansätze und Diskontinuität Deutscher Nationenbildung im Mittelalter. Yay. Haz. Joachim Ehlers, Jan Thorbecke Yay., s. 11-58.
• Fulbrook, M. (2018). Almanya’nın kısa tarihi. çev. Sabri Gürses. 4. bs., Boğaziçi Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Gardt, A. (1994). Sprachreflexion in Barok und Frühaufklärung: Entwürfe von Böhme bis Leibniz. Berlin, New York: de Gruyter.
• Gardt, A. (1999a). Geschichte der Sprachwissenschaft in Deutschland: vom Mittelalter bis ins 20. Jahrhundert. Berlin, New York: de Gruyter.
• Gardt, A. (1999b). Sprachpatriotismus und Sprachnationalismus: Versuch einer historisch-systematischen Bstimmung am Beispiel des Deutschen. 177 Sprachgeschichte als Kulturgeschichte. Yay. Haz. Gardt,
• A./Hass-Zumkehr, Ulrike/Roelcke, Thorsten. Berlin, New York: de Gruyter, s. 89-113.
• Gardt, A. (2004). Die deutsche Sprache als Medium kultureller Identitätskonstruktion. Kulturelle Orientierung um 1700: Traditionen, Programme, konzeptionelle Vielfalt. Yay. Haz. S. Heudecker, D. Niefanger, J. Wesche. Tübingen: Niemeyer Yay., s. 31-46.
• Gellner, E. (1992). Uluslar ve ulusçuluk. çev. Büşra Ersanlı Behar, Günay Göksu Özdoğan. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Hawes, J. (2019). Kısa Almanya tarihi. çev. Yavuz Alogan. 2. bs., İstanbul: Say Yayınları.
• Herder, J.-G. (1967). Auch eine Philosophie der Geschichte zur Bildung der Menschheit. Frankfurt a. Main: Suhrkamp.
• Hobsbawn, E.-J. (1995). Milletler ve milliyetçilik: 1780’den günümüze program, mit, gerçeklik. çev. Osman Akınhay. 3. bs., İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hoffmeister, G. (1990). Deutsche und Europäische Romantik. Stuttgart: Metzler.
• Jakobs, H. (2000). Diot und Sprache: Deutsch im Verband der Frankenreiche (8. bis frühes 11 Jahrhundert). Nation und Sprache: Die Diskussion ihres Verhältnisses in Geschichte und Gegenwart, Yay. Haz. Andereas.
• Gardt. Berlin, New York: de Gruyter, s. 7-46.
• James, H. (1999). Alman kimliği: 1770’den bugüne. çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• Kirkness, A. (1975a). Zur deutschen Sprachreinigung im Deutschen 1789- 1871: Eine historische Dokumentation, Tübingen: TBL Yayınları, Cilt 1.
• Kirkness, A. (1975a). Zur deutschen Sprachreinigung im Deutschen 1789- 1871: Eine historische Dokumentation, Tübingen: TBL Yayınları, Cilt 2.
• Knape, J. (2000). Humanismus, Reformation, deutsche Sprache und Nation. Nation und Sprache: Die Diskussion ihres Verhältnisses in Geschichte und Gegenwart. Yay. Haz. Andereas Gardt. Berlin, New York: de Gruyter, s. 103-138.
• Daldeniz Baysan, Elif/ Ekin Ekan, Nihal (2022): Kavramların Yolculuğu, yay. haz. Kurultay, T / Tükel Kanra, Yeşim, İstanbul: Metis Yayınları.
• Plessner, H. (1969). Die Verspätete Nation, 5. bs., Stuttgart, Berlin, Köln, Mainz: Kohlhammer.
• Pohl, W. (2000). Die Germanen, Münih: R. Oldenbourg Yayınları.
• Sandkühler, H.-J. (Yay. Haz.) (2005). Handbuch Deutscher Idealismus. Stuttgart, Weimar: Metzler.
• Schnell, R. (1989). Deutsche Literatur und deutsches Nationsbewuβtsein im Spätmittelalter und Früher Neuzeit. Ansätze und Diskontinuität Deutscher Nationenbildung im Mittelalter. Yay. Haz. Joachim Ehlers.
• Thorbecke Yay., s. 247-319.
• Schultze, H. (2005). Avrupa’da ulus ve devlet. çev. Timuçin Binder. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Stukenbrock, A. (2005). Sprachnationalismus: Sprachreflexion als Medium kollektiver Identitaetsstiftung in Deutschland (1617-1945). Berlin /New York: de Gruyter (Studia Linguistica Germanica 74).
• Thomas, H. (2000). Sprache und Nation: Zur Geschichte des Wortes deutsch vom Ende des 11. bis zur Mitte des 15. Jahrhunderts. Nation und Sprache: Die Diskussion ihres Verhältnisses in Geschichte und Gegenwart, Yay. Haz. Andereas Gardt. Berlin, New York: de Gruyter, s. 47-101.
• Tükel Kılıç, Y. (2008). Alman ulusçuluğunun dil merkezli inşası: Düşünsel bir model olarak alman ulusçuluğuna dışarıdan bir bakış. Danışmanlar: Prof. Dr. Turgay Kurultay, Prof. Dr. Zeynep Sayın. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı Alman Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı.
• Wiesinger, P. (1989). Regional und überregional Sprachausformung im Deutschen von 12. und 15. Jahrhundert unter dem Aspekt der Nationenbildung. Ansätze und Diskontinuität: Deutscher Nationenbildung im Mittelalter. Thorbecke Yay., s. 321-343.