Türkçeye yapılan Yedi Askı (Muallakât) çevirilerinin karşılaştırmalı incelemesi

Yıl 2022, Sayı: 31, 1090 - 1114, 21.12.2022

Ayşe Hümeyra Süzen

https://doi.org/10.29000/rumelide.1222230

Öz

Bu çalışmada, Klasik Arap şiirinin en gözde örnekleri olarak kabul edilen Yedi Askı’nın (Muallakât) Türkçeye yapılmış ve gerek tek tek gerekse toplu olarak yayınlanmış olan çeviri çalışmaları; biçimsel, içerik, anlamsal ve edebi (sanatsal/estetik) işlevlerin aktarımı açısından incelenmiştir ve karşılaştırılmıştır. Bu yönüyle çalışma, bir kaynak metnin birden çok hedef metinlerinin karşılaştırılması açısından ürün odaklı betimleyici bir çalışma olmasının yanı sıra bir çeviri eleştirisi niteliği de taşımaktadır. Bunun için Lebîd b. Rebîa muallakası için beş, geri kalan muallakalar için dört adet eser, çalışma kapsamına dâhil edilmiştir. Her çeviri eserden muallaka başına iki adet ardışık beytin çevirisi rastgele seçilerek betimsel olarak analiz edilmiş, karşılaştırmalı olarak ele alınmış ve bu çeviriler arasındaki farklılıklar örneklerle ortaya koyulmuştur. Sonuçta Arapçadan Türkçeye yapılan muallaka çevirilerinin bahsedilen yönlerden incelenmesi sonucunda biçimsel, içerik, anlamsal ve edebi (sanatsal/estetik) farklılıkları, yeterlikleri, eksiklikleri irdelenmiş ve temelde “düzyazı çevirisi” ve “poetik çeviri” olmak üzere iki temel çeviri biçimi ortaya çıkmıştır. Her iki biçimin de hedef okuyucu kitlesi, amaçları, okuyucuya sundukları, olumlu ve olumsuz yönleri değerlendirilerek çalışma sonuçlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yedi Askı, Muallakalar, şiir çevirisi, çeviri eleştirisi, poetik çeviri

A comparative study of the Mu’allaqat translations to Turkish

Öz

In this study, translation studies of the Mu’alaqat, also known as “The Seven Suspended Oads” or “The Hanging Poems” which is published individually or collectively, into Turkish are discussed. Translations of these poems, which are considered to be the most popular examples of classical Arabic poetry has been examined and compared in terms of the transfer of formal, contextual, semantic and literary (artistic/aesthetic) functions. In this respect, the study is not only a product-oriented descriptive study but also a translation criticism in terms of comparing multiple target texts of a source text. For this reason, five translated Works for the Mu’allaqa of Labîd b. Rebîa and four for the remaining Mu’allaqas were included in the scope of the study. The translations of two consecutive couplets were randomly selected from each translation work and analyzed descriptively and comparatively. Then, the differences between these translations were demonstrated with examples. As a result of examining the translations of the Arabic Mu’allaqas to Turkish from the above-mentioned aspects, their formal, contextual, semantic and literary (artistic/aesthetic) differences, competencies and deficiencies were examined and two main translation styles were observed as "prose translation" and "poetic translation". The study was concluded by evaluating the target audience, aims, positive and negative aspects of both formats.

Anahtar Kelimeler

Yedi Askı, Muallakalar, şiir çevirisi, çeviri eleştirisi, poetik çeviri

Kaynakça

• Adonis. (1979). Mukaddimetun li’ş-Şi’ri’l ‘Arabî. Beyrut: Dâru’l ‘Avde.
• Adonis. (1989). Kelâmu’l Bidâyât. Beyrut: Dâru’l ‘Âdâb.
• Appel, Anne Milano. (2007). “Out of the Shadows: Unionizing in Rome.” The ATA Chronicle. 36.10: 38-44.
• Brockelmann, C. (1942). Geschichte der Arabischen Literatur-1 Neccâr, A. (1983). Târîhu’l Edebi’l ‘Arabî-1. Kahire: Dâru’l Me’ârif.
• Ceviz, N.; Demirayak, K.; Yanık, N. H. (2010). Yedi Askı: Arap Edebiyatının Harikaları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Çögenli, M. S. , Demirayak, K. (1994). Arap Edebiyatında Kaynaklar. Erzurum: Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Dağbaşı, G. (2017). Şiir Çeviri Eleştirisi. İstanbul: Akdem.
• Dayf, Şevkî. (2008). Târîhu’l Edebi’l ‘Arabî-1. Kahire: Dâru’l Me’ârif.
• Göçemen, Y. (2016). “Antere b. Şeddâd’ın Şiirlerinde Tasvir”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3(4): 69-98.
• el -Fâhûrî, H. (1986). El-Câmi’ fi Târîhi’l Edebi’l ‘Arabî: el-Edebu’l Kadîm. Beyrut: Dâru’l Ceyl.
• el-Câhız, Ebû Osman. (1965). el-Hayevân-I, (Ed. Abdusselâm Muhammed Hârûn), Kahire: Mektebetu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî.
• el-Enbârî. (2010). Şerhu’l Kasâid es-Seb’ et-Tivâl. Kahire: Dâru’l Hadîs
• el-Habeşî, Huseyn ‘Ulvî Sâlim. (2011). “Terkîb (Lâ Eben Lek) el-Ma’nâ ve’l-Ğarad ve’t-Tevcîh en- Nahvî.” Mecelletu’d-Dirâsâti’l-Luğaviyye. 13(2): 145-180
• el-Husnî, M. A. (2012). Mu’allakatu ‘Amr b. Kulsûm. Abu Dhabi: İsdârât Dâru’l Kutub el-Vataniyye
• en-Nehhâs. (1973). Şerhu’l Kasâid et-Tis’ el-Meşhûrât (ed. Ahmed Hattâb). Bağdat: Dâru’l Hurriyye.
• eş-Şeybânî. (2001). Şerhu’l Mu’allakât et-Tis’ (ed. Abdulmecîd Hemmo). Beyrut: Muesseset el- A’lamî li’i-Matbû’ât.
• eş-Şınkıtî. (2018). El-Mu’allakâtu’l ‘Aşr ve Ahbâru Şu’arâihâ. Windsor: Hindâvî.
• et-Tibrîzî. (1997). Şerhu’l Kasâid el-‘Aşr (ed. Abdusselâm el-Havefî). Beyrut: Dâru’l Kutub el-‘İlmiyye.
• ez-Zevzenî. (1993). Şerhu’l Mu’allakât es-Seb’ (ed. Lecnetu't-Tahkîk fi'd-Dâr el- ‘Âlemiyye). Kahire: ed- Dâr el- ‘Âlemiyye.
• Mounin, Georges. (1963). Les problèmes théoriques de la traduction. Paris: Gallimard.
• Özdemir, A. (2006). “Muallaka Şairi Bir Sahâbî: Lebîd b. Rabîa el-Âmirî ve Divânına Şiir Konuları Bağlamında Genel Bir Bakış”. İslami İlimler Dergisi. 1(1): 117-143.
• Özdemir, A. (2007). Lebîd b. Rebîa el-âmirî ve Divanı. Ankara: Araştırma Yayınları.
• Paz, O. (1984 [2008]). Söz Sanatı ve Söze Bağlılık Açısından Çeviri (Çev. Ahmet Cemal). Çeviri Seçkisi II Çeviri(bilim) Nedir? İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Suçin, M. H. (2020). Arap Edebiyatı Söyleşileri: “Klasik Arap Şiiri Çevirisi”. Çevrimiçi konferans. https://ceviriveotesi.org/2020/12/20/klasik-arap-siiri-cevirisi/ adresinden 16.05.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Suçin, M. H. (2020). Yedi Askı Şiirleri (Muallakalar). İstanbul: Kırmızı Kedi.
• Tülücü, S. (2020). Muallkât. TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/muallakat adresinden 10.11.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Yaltkaya, Ş. (1989). Şark İslâm Klasikleri: Muallakat-Yedi Askı. Ankara: MEB.
• Yeşildağ, A. (ed). (2020). Mısralarda Arapça. Derlemem ve Çeviri: Atto, A.; Tanık, C.; Can, Y. C.; Yalçın, Ş. İstanbul: Muarrib