D. S. Lihaçov’un tarihsel yaklaşımı çerçevesinde Eski Rus edebiyatının tür sistemi

Yıl 2023, Sayı: 34, 1253 - 1267, 22.06.2023

Duygu Özakın

https://doi.org/10.29000/rumelide.1316390

Öz

Rus Orta Çağ ilimleri uzmanı Dmitri Sergeyeviç Lihaçov’un (1906-1999) Eski Rus edebiyatının tür sistemine ilişkin bir dizi özgün görüşünü konu edinen bu makale, kuramcının işlevsel yöntemlerini ve araştırmalarının genel ilkelerine dönüşen bu yöntemlerin bilimsel temellerini ortaya koymayı amaçlar. Lihaçov’un araştırmaları, dünya klasiklerinin kaleme alındığı 19. yüzyıl ile toplumcu içeriğiyle geniş okur kitlelerine hitap eden 20. yüzyıl edebiyatlarının gölgesinde kalan ve nispeten az tanınan Eski Rus edebiyatı üzerinde yoğunlaşır. Zira pagan Rusların MS 988 yılında Bizans kanalıyla benimsediği Hristiyanlık inancı, yeni bir alfabe ve oldukça zengin bir yazılı edebiyat geleneği gibi bazı kültürel yenilikleri de beraberinde getirmiştir. Bu dönüşüm süreciyle birlikte 10. yüzyılın sonlarından, toplumsal ve sanatsal düzlemde sekülerleşmeye doğru bir aşama teşkil eden 17. yüzyıla dek, dinî içerikli ve anonim eserlerin gelenekselleştiği bir devir başlatılır. Eski Rus edebiyatı olarak adlandırılan bu devir, Orta Çağ toplumunun değerler dünyasına tutulan bir ayna olarak görülebilir. Orta Çağ yazınını söz konusu değerler doğrultusunda, tarihsel eleştiri yöntemiyle inceleyen Lihaçov, yapıtları devrin toplumsal kabulleri ve yaşam tarzı bağlamında çözümler. Böylelikle, çağdaş okur ve araştırmacıları, günümüzün yaygın analiz araçlarıyla anlamlandırılması mümkün olmayan bir türsel çeşitlilik ve dünya görüşü ile tanıştırır. Makalede, Lihaçov’un ortaya koyduğu türler sistemi ve bu sistemi kuran edebiyat dışı faktörler, tarihsel perspektifle değerlendirilir. Ayrıca, kuramcının somut edebiyat bilimi adını verdiği özgün yöntemi ve tüm çalışmalarında benimsediği tarihsel empati ilkesi incelenir. Çalışmada, Lihaçov’un bilimsel bir zemin üzerinde yükselen metodunun, betimleyici yöntem ve propagandacı tutum arasında kalan edebiyat bilimi çalışmaları açısından ideal bir anlayış olarak öne çıktığı ve güncelliğini koruduğu ortaya konulur.

Anahtar Kelimeler

Lihaçov, Eski Rus edebiyatı, Orta Çağ edebiyatı, tarihsel eleştiri yöntemi, tarihsel empati

Kaynakça

• Anisimova, O. M. i dr. (1994). Literatura i kul’tura Drevney Rusi: Slovar’-spravoçnik. Moskva: Vısşaya şkola.
• Karavaşkin, A. V. (2011). Literaturnıy obıçay Drevney Rusi (XI-XVI vv.). Moskva: ROSSPEN.
• Lihaçov, D. S. & Makogonenko, G. P. (1980). İstoriya russkoy literaturı. Leningrad: Nauka
• Lihaçov, D. S. (1963). Sistema literaturnıh janrov Drevney Rusi. Slavyanskiye literaturı. V Mejdunarodnıy syezd slavistov. (47-70). Moskva: AN SSSR.
• Lihaçov, D. S. (1971). Poetika Drevnerusskoy literaturı. Leningrad: Hudojestvennaya literatura.
• Lihaçov, D. S. (1972). Slovo o polku İgoreve i protsess janroobrazovaniya XI-XIII vv. İstoriya janrov v russkoy literature X-XVII vv. (69-75). Leningrad: Nauka.
• Lihaçov, D. S. (1984). Literatura — real’nost’ — literatura. Leningrad: Sovetskiy pisatel’.
• Lihaçov, D. S. (1989). O filologii. Moskva: Vısşaya şkola.
• Lihaçov, D. S. (1998a). İzbrannoye: Slovo o polku İgoreve i kul’tura yego vremeni. Sankt-Peterburg: Logos.
• Lihaçov, D. S. (1998b). Razvitiye russkoy literaturı X-XVII vekov. Sankt-Peterburg: Nauka.
• Prokofyev, N. İ. (1975). O mirovozzrenii russkogo srednevekov’ya i sisteme janrov russkoy literaturı 11-16 vv. Literatura Drevney Rusi, 1, 5-39.
• Puşkin, A. S. (1962.). O niçtojestve literaturı russkoy. Sobraniye soçineniy v 10 t. T. 6. Kritika i publitsistika. (407-414). Moskva: Gosudarstvennoye izdatel’stvo hudojestvennoy literaturı.
• Şahmatov, A. A. (1940). Povest’ vremennıh let i yeyo istoçniki. Moskva & Leningrad: TODRL.
• Vereşçagin, Ye. M. (1996). Hristianskaya knijnost’ Drevney Rusi. Moskva: Nauka.
• Yeromin, İ. P. (1966). Literatura Drevney Rusi: Etyudı i harakteristiki. Moskva & Leningrad: Nauka.
• Zapesotskiy, A. S. (2022). Kul’turologiya Dmitriya Lihaçova. Sankt-Peterburg: SPbGUP.