Kültür endüstrileri bağlamında çocuklara kültür aktarımı için bir kaynak: Ömer Seyfettin hikâyelerinin dijitale adaptasyonu

Yıl 2023, Sayı: 35, 356 - 375, 21.08.2023

Nilgün Türkmen

https://doi.org/10.29000/rumelide.1342117

Öz

Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olarak kabul edilen Ömer Seyfettin, Türk edebiyatına, diline ve kültürüne değerli hizmetlerde bulunmuştur. Gerek Ömer Seyfettin’in gerek eserleri gerekse de katkılarının kültürel bellekteki yerini muhafaza için kültürel aktarımla yeni nesillere ulaştırılması önemlidir. Özellikle kültürel aktarım basamağının en altında ancak önemli kademelerinden birinde bulunan çocuklara söz konusu aktarımın yapılabilmesi için çağın imkân ve araçları kullanılmalıdır. Teknoloji ve dijitalleşme ile kültürün yeni varlık alanları bulduğu ve dijital kültür adıyla ayrı bir başlık altında incelendiği bu çağda, Ömer Seyfettin’in yerinin tespiti bu kapsamda önemli görülmektedir. Bu çalışmada dijital kültür araçlarından televizyon ile internet temelli ses ve video uygulamalarında, Google gibi yaygın kullanılan arama motorları ile internet ortamında Ömer Seyfettin hikâyelerinin varlığı araştırılmakta; elde edilen bulgular kültür endüstrileri ve dijital kültür bağlamında ele alınıp değerlendirilmektedir. Bahsedilen kaynaklarda Ömer Seyfettin’in daha çok hikâyeleri ile yer aldığı görülürken bu hikâyelerin ise ağırlıklı olarak çizgi film ve sesli kitap formatında ilgili kitlelere sunulduğu tespit edilmektedir. Çalışmada çizgi film ve sesli kitapların yapıları, bunlara gelen yorumlar, bu ürünlerin izlenme ve dinlenme oranları gibi hususlar dikkate alınarak değerlendirilmelerde bulunulmaktadır. Kültür, günümüzün medya, sinema, televizyon ve internet ortamlarında sunulan malzemeler için doğal bir kaynaktır. Bu nedenle çalışmada içerik üreticileri tarafından bu doğal kaynağın bir ekonomik kazanç kapısına nasıl dönüştürüldüğü ve kültür aktarımını bunun nasıl etkilediği de gösterilmek istenmektedir. Ayrıca kültür endüstrileri kapsamında kültür aktarımı açısından çağa ayak uydurarak çocuklara ve gençlere Ömer Seyfettin’i, onun duygu ve düşünce dünyası ile hikâyelerini kültürel aktarımın bir parçası hâline getirerek ulaştırabilmek için neler yapılması gerektiği hakkında tespit ve önerilere de çalışmada yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çizgi filmler, kültür endüstrileri, kültür aktarımı, dijital kültür, Ömer Seyfettin.

Kaynakça

• Argunşah, Hülya ve Ayşe Demir. (edt.) (2019). “Hikâyenin Türkçe Sesi Ömer Seyfettin”, Hece, Özel Sayı 37, Sayı 265.
• Argunşah, Hülya, Abdullah Şengül ve Murat Gür. (edt.) (2020). Sonsuza Uzanan Ses: Ömer Seyfettin, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Argunşah, Hülya. (edt.) (2020). Ömer Seyfettin, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Aslan, Erkan. (2015). “Keloğlan Animasyon Filmi Örneğinde Kültürel Animasyon ve Kültür Ekonomisi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Ayrancı, Ünal, Nedime Köşgeroğlu ve Yasemin Günay (2004). Televizyonda Çocukların En Çok Seyrettikleri Saatlerde Gösterilen Filmlerdeki Şiddet Düzeyi, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5 (3), 133-140.
• Baş, Seval Yeşim ve Hicran Hanım Halaç. (2021). Rafadan Tayfa 2: Göbeklitepe Animasyon Filminin Kültürel Ögeler ve Göbeklitepe Arkeolojik Alanına İlişkin Unsurlar Bağlamında Değerlendirilmesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11 (2), 911-927.
• Ben-Amos, Dan. (1997). Şartlar ve Çevre İçinde Folklorun Bir Tanımına Doğru, (çev.: M. Ekici), Milli Folklor, 33: 74-87.
• Bildirici, Hatice. (2019). Ömer Seyfettin Öykülerinin Film Uyarlamaları, Hece, Özel Sayı 37, S.: 265, 531-538.
• Bozdoğan, Ahmet. (2019). Büyüklere Yazıp Küçüklere Okutabilmek, Hece, Özel Sayı 37, S.: 265, 707-709.
• Çetindaş, Dilek. (2019). Ömer Seyfettin’de Folklorun Kültür ve İdeoloji Unsuru Olarak Kullanımı, Hece, Özel Sayı 37, S.: 265, 407-425.
• Çolak, Azra. (2019). “Popüler Kültür Bağlamında Çizgi Filmlerin Kültür Aktarımındaki Yeri: “İstanbul Muhafızları” İncelemesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Dalkıran, Ömer. (2017). “Ağ Kuşağının Bilgi Davranışları: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir İnceleme”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Diri, Semih. (2019). Edebiyat Klasiklerinin Çocuk Edebiyatı İçin Hazırlanması Hususunda Bir Örnek: Ömer Seyfettin’in Kaşağısı, Hece, Özel Sayı 37, S.: 265, 702-706.
• Durmuş, Mitat, Dinçer Atay ve Azer Yavuz (edt.) (2021). Çağını Kurgulayan Yazar Ömer Seyfettin, Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Duymaz, Ali. (2020). Ömer Seyfettin’in Bir Öyküsü Üzerine: “Ali Yoz’un Kavağı” Mı “Kurumuş Ağaçlar” Mı?, Türk Dili, S.: 828, 28-35.
• Ekici, Metin. (2004). Halkbilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Ekici, Metin. (2008). Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlendirme, Milli Folklor, C.: 20, S.: 80, 33-38.
• Ercilasun, Ahmet B. (2020). Ömer Seyfettin ve Türk Dili, Türk Dili, S.: 828, 10-14.
• Gere, Charlie. (2010). Some Thoughts on Dijital Culture, Digithum, S.: 12, 3-7.
• Gümüş, Şule. (2022). Somut Olamayan Kültürel Mirasın Elektronik Kültür Ortamında Aktarımı: Kukuli Müziklerinde Kültürel Unsurlar, RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S.: 26, 492-505.
• Gürel, Zeki. (2009). Ömer Seyfettin Çocuk Edebiyatçısı mı?, Türk Yurdu, C.: 29, S.: 259, 58-61.
• Hirik, Erkan. (2020). Ömer Seyfettin’in Hikayelerinde Atasözlerinin Yapısal ve İşlevsel Açıdan Kullanımı, Sonsuza Uzanan Ses: Ömer Seyfettin, (edt.: H. Argunşah, A. Şengül ve M. Gür), 265-280.
• Karabulut, Mustafa. (2019). Kültürel Bellek Bağlamında Ömer Seyfettin Hikâyeleri, Hece, Özel Sayı 37, S.: 265, 402-406.
• Kaya, Muharrem. (2020). Ömer Seyfettin Hikâyelerinde Halk Kültürü Unsurlarının Kullanılması Üzerine Tespitler, Ömer Seyfettin, (edt.: H. Argunşah), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 261-272.
• Kefeli, Ayşe Faruk. (2019). Ömer Seyfettin Çocuk Edebiyatı Yazarı mıdır?, Hece, Özel Sayı 37, S.: 265, 713.
• Malinowski, Bronislaw. (1992). Bilimsel Bir Kültür Teorisi, (çev.: S. Özkal), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Muratoğlu, Bahar. (2009). “Sosyal Sapkınlığın Medyadaki Temsilinin Çizgi Filmler Üzerinden İncelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Neydim, Necdet. (2019). Ömer Seyfettin Öykülerinde Sosyopsikolojik, Sosyopolitik Yansımalar Ömer Seyfettin Çocuk Edebiyatı Yazarı Olabilir mi?, Hece, Özel Sayı 37, S.: 265, 661-674.
• Oğuz, M. Öcal. (2009). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Ong, Walter J. (2007). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi, (çev.: S. P. Banon), İstanbul: Metis Yayınları.
• Önal, Şüheda. (2019). Ömer Seyfettin Çocuk Edebiyatçısı Sayılabilir mi?, Hece, Özel Sayı 37, S.: 265, 719-720.
• Özdemir, Mehmet. (2019). Kültürün Dönüşümü ve Dijitalleşme, Dijital Kültür, (edt.: M. Özdemir), İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 17-50.
• Özdemir, Nebi. (2008). Medya Kültür ve Edebiyat, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özdemir, Nebi. (2012). Kültür Ekonomisi ve Yönetimi, Ankara: Hacettepe Yayınları.
• Özdemir, Nebi. (2017). Kültür Bilimi ve Yönetimi, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Özdemir, Nebi. (2019). Kuşaklararasılık ve Kültürel Değişme, Çocuk ve Medeniyet, 2019/1, 125-149.
• Polat, Nâzım Hikmet. (2011). Ömer Seyfettin Bütün Hikâyeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Posner, Michael I. ve Steven E. Petersen. (1990). The Attention System of the Human Brain, Annual Review of Neuroscience, C. 13, 25-42,
• Sağlık, Şaban. (2021). ‘Pembe İncili Kaftan’ ve ‘Yalnız Efe’ Hikayeleri Örneğinde Ömer Seyfettin’in ‘Epikten Etiğe Evrilen’ Hikaye Kahramanları, Çağını Kurgulayan Yazar, (edt.: M. Durmuş, D. Atay ve A. Yavuz), Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Sınar, Alev. (2006). Türkiye’de Çocuk Edebiyatı Çalışmaları, Türkiyat Araştırmaları Literatür Dergisi, 7 (4), 175-225.
• Tekinalp, Şermin. (2003). Radyo ve Televizyon: Camera Obscura’dan Synopticon’a, İstanbul: Der Yayınları.
• Türkmen, Nilgün. (2012). Çizgi filmlerin Kültür Aktarımındaki Rolü ve Pepee, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36 (2), 139-158.
• Uzuner, Zehra, Serap Uzuner Yurt ve Elif Aktaş. (2014). Çocuk Edebiyatı Ürünlerinin Televizyona Uyarlanması ve Bir Örneklem: TRT Çocuk Kanalında Ömer Seyfettin Hikâyeleri, I. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri 24-25 Ekim 2014 Maltepe-İstanbul, 150-155.
• Ünal, Beyza. (2015). “Kültürün Yeniden Üretimi Bağlamında Halk Edebiyatı Metinlerinin Kullanımı: TRT Çocuk Keloğlan Dizisi Örneği”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Üniversitesi.
• Yalçın, Songül, Belma Tuğrul, Nazire Naçar ve Murat Tuncer. (2002). Factors That Affect Television Viewing Time in Preschool, Primary School Children, Pediatrcis International, 44 (6), 622-627.
• URL-1: https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/abdden-sonra-en-fazla-dizi-ihrac-eden-ulke-turkiye/1641524# (Erişim tarihi 26.05.2023).
• URL-2: https://www.youtube.com/watch?v=kXTJWUz-6lI (Erişim tarihi 16.05.2023).
• URL-3: https://www.youtube.com/watch?v=wTlDekp3HnE (Erişim Tarihi 16.05.2023).
• URL-4: https://www.youtube.com/watch?v=cTrrmGyv99Q (Erişim tarihi 16.05.2023).
• URL-5: https://www.youtube.com/watch?v=j1zHw6lTuZM (14.10.2021).