Portreler Üzerinden 18. Yüzyıl İngiltere’sinde Türk Modası

Yıl 2023, Sayı: 35, 386 - 396, 21.08.2023

Tülin Yenilir

https://doi.org/10.29000/rumelide.1342121

Öz

Türk modası (Turquerie) 18. Yüzyılda Fransa başta olmak üzere neredeyse tüm Avrupa’da görülen Türk gibi görünme ve Türk alışkanlıklarını taklit etme üzerine kurulu modayı tanımlamak için kullanılan bir terimdir. 18. yüzyılın başından itibaren Fransa ve Osmanlı İmparatorluğu arasında karşılıklı olarak gönderilen elçi heyetleri Avrupa’nın Osmanlı’ya bakışını farklı bir noktaya taşımış; görünümleri ve gündelik yaşantıları ile Türkler Avrupa için bir merak ve taklit nesnesi haline gelmiştir. Bunun dışında seyyah ressamlar, mektupları ve portreleri ile Lady Montagu, Doğu seyahatini gerçekleştirmiş İngiliz erkeklerin kurduğu Divan Kulübü ve aynı zamanda diğer ülkelerle olan ilişkiler de modanın yayılmasında etkili olmuştur. Bu çalışmada Türk modasının oluşmasındaki önemli olaylar ve literatürün bu alandaki önemli yayınları hakkında bilgi verilmiş ve bu modanın İngiltere üzerindeki etkisine odaklanılmıştır. Bu bağlamda çalışmada 18. yüzyılda İngiltere’de hem sanat hem de gündelik hayatın birçok alanında görülen Türk modası kapsamında yüzyılın farklı dönemlerinde farklı kişiler tarafından farklı sanatçılara yaptırılmış yedi adet Türk kostümlü portre incelenmiştir. İncelenen eserler kronolojik sırasıyla: Oğlu ve Hizmetlileri ile Lady Montagu, Türk giysileriyle Türk halısı üzerinde oturan Levant Company tüccarının portresi, Lord Sandwich Portresi, Edward Wortley Montagu Portresi, Elizabeth (Gunning), Barones Hamilton Portresi, Lady Hawke, (önceden Catherine Brooke) ve Mrs. Richard Paul Jodrell Portresi’dir. Literatürde ilk kez bu çalışmayla birlikte ve Türk modası perspektifinden ele alınan portreler; patronları, sanatçıları ve ikonografileri üzerinden değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk modası, 18. Yüzyıl, İngiliz sanatı, portreler

Kaynakça

• Avcıoğlu, N. (2015). Turquerie ve temsil politikası, 1728-1876. (Çev. Renan Akman). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Behdad, A. (1992). “The Oriental(ist) encounter: the politics of “Turquerie” in Moliere” Early orientalisms. John Hopkins University Press, Vol. 32 No.3, pp. 37-49.
• Bevilacqua, A. and Pfeifer, H. (2013). “Turquerie: culture and motion” Past & Present. Oxford: Oxford University Press.
• Boppe, A. (1998). XVIII. yüzyıl Boğaziçi ressamları. (Çev. Nevin Yücel Celbiş). İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş.
• Castle, T. (1995). The female thermometer: eighteenth-century culture and invention of the Uncanny. Oxford: Oxford University Press.
• Ferriol, M. (1714). Recueil de cent estampes representant differentes nations du Levant, gravées sur les tableaux peints d'après nature en 1707 & 1708. Paris: Chez Basan, graveur.
• Finnegan, R. (2006). “The Divan Club, 1744-1746”, EJOS, IX (9), pp. 1-86.
• Foskett D., John Smart, The Man and his Miniatures, London, 1964, p. 61.
• Gamlin, H. (1894). George Romney and his art. London: Swan Sonnenschein.
• Gower, L. R. S. (1882). Romney and Lawrence. Scribner and Welford.
• Gregoire, H.D. (1991). Büyülü divan XVIII. yüzyıl Fransa’sında Türkler ve Türk dünyası. (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Hayley, W. (1809). The life of George Romney. T. Payne.
• Ingamells, J. (1978-80). “Andrea Soldi-a check-list of his works” The Volume of Walpole Society 1978-80. (47), pp. 1-20.
• Jeffares, N. (2015). Two English Portraits by Liotard: Lady Anne Somerset and Catherine, Lady Hawke. British Art Journal, XV/3, pp. 3-10.
• May, S. E. (2007). ‘Sublime and Infernal Reveries’: George Romney and the Creation of an Eighteenth-Century History Painter. Liverpool John Moores University PhD Thesis.
• Makzume, E. ve Kocabaş, E. (2003). “Jean Etienne Liotard (1702-1782) Cenevreli ‘Türk Ressam’ Turquerie’den Oryantalizme. Toplumsal Tarih Dergisi, (117), ss. 62-65.
• Montagu, L. M. W. (1994). The Turkish Embassy Letters. London: Virago Press.
• Montagu, L. M. W. (2016). Doğu mektupları. (Çev. Murat Aykaç Erginöz). İstanbul: Aydın Üniversitesi Yayınları.
• Moulden, S.E. 'Turning Turk': The negotiable self in Andrea Soldi's Levantine Portraits, yaklaşık 1730-33 , Unpublished MA thesis, Courtauld Institute of Art, London, 2007, pp. 31-2, Fig. 7.
• Pilkington M. (1824). A General Dictionary of Painters. I, London: Thomas M’Lean.
• Pointon M. (2001). ““Surrounded by brilliants”: Miniature portraits in eighteenth-century England” The Art Bulletin, (83), 1, pp. 48-71.
• Renda, G. (1985). “Avrupa sanatında Türk modası” Sanat Üzerine. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, ss. 39-50.
• Renda, G. (1989). “1911 Turquerie sergisi üzerine” Sanat Tarihinde Doğudan Batıya, Ünsal Yücel Anısında Sempozyum Bildirileri Kitabı, İstanbul, ss. 71-80.
• Sweetser, M. F. (1878). Sir Joshua Reynolds. Wentworth Press.
• Tims, J. (1866). Club life of London: With anectodes of the clubs, coffe-houses and taverns of the metropolis during 17th, 18th and 19th centuries. London: Richard Bentley, Publisher in Ordinary to her Majesty.
• Usta, S. (2019). Türk ressamı Jean Etienne Liotard (1702-1789). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Welch, C. (1887). Dictionary of National Biography. XII, New York: M<acmillan and Co-London: Smith, Elder & Co.
• Williams, H. (2015). 18. yüzyılda Avrupa’da Türk Modası: Turquerie. (Çev. Nurettin Elhüseyni). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Young, H. (1999). “Manufacturing outside the Capital: The British porcelain factories, their sales, networks and their artists, 1745-1795”. Journal of Design History, 1999, Vol. 12, No. 3, pp. 257-269.
• https://dia.org/collection/mrs-richard-paul-jodrell-58337
• https://www.npg.org.uk/collections/search/portraitExtended/mw02868/Elizabeth-ne-Gunning-Baroness-Hamilton-of-Hameldon
• https://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2014/old-master-british-paintings-evening-l14033/lot.45.html