Çeviri eleştirisi kapsamında Küçük Prens romanının Cemal Süreya&Tomris Uyar ve İpek Ortaer Montanari çevirilerinin karşılaştırmalı çözümlenmesi

Yıl 2023, Sayı: 35, 1531 - 1544, 21.08.2023

Nurhayat Atan Edanur Çoban

https://doi.org/10.29000/rumelide.1342162

Öz

Çeviri çözümlemesi, kaynak ve hedef metnin karşılaştırmalı olarak çözümlenmesi sürecinde kaynak ve hedef metin olduğu kadar, bu metinlerin ait olduğu dizgelerin de göz önüne alınmasını gerektirmektedir. Karşılaştırmalı çözümlemede amaç, hedef metnin hangi etkenlerden etkilenerek dilsel göstergelerce hedef dile çevrildiğini ve kaynak metinden neden ve ne ölçüde saptığını araştırmaktır. Bu bağlamda, bu çalışmada Antoine de Saint-Exupéry’nin “Le Petit Prince” adlı romanından Cemal Süreya & Tomris Uyar ve İpek Ortaer Montanari tarafından dilimize yapılan iki farklı çevirisi karşılaştırmalı olarak ele alınıp incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı, “Küçük Prens” başlıklı çeviri eserin farklı çevirmenler tarafından yapılmış olan çevirilerini, Gideon Toury’nin erek odaklı kuramı bağlamında inceleyerek ortaya bir çeviri eleştirisi çıkarmaktır. Bu amaçla, ilk olarak, yazarın yaşadığı dönem, kişiliği, edebi kişiliği, biçemi ve iletisi incelenmiştir. Ardından, eserin tarihi, türü, içeriği, dili, sözcük seçimi, yazılış amacı açıklanmıştır. Daha sonra, çeviri metinde çevirmenlerin başvurduğu yerlileştirme, yabancılaştırma, eksiltme, yorumlama, açımlama, vb. stratejiler incelenmiş ve karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Son olarak da çevirmenler eğitim düzeyleri, alan bilgileri, algılamaları, notları, kararları, uyarlama yapmaları ve yeniden yazmaları bakımından değerlendirilmiştir. Bu şekilde yazar, eser, çeviri metin ve çevirmen bütününden yola çıkarak çeviri eleştirisi açısından bir çeviri metin incelemesi yapılmıştır. Yapılan bu incelemenin sonuçları, çeviri farklılıklarını görebilmek, çevirmen kararlarını gözetebilmek, farklı çevirilerdeki anlam sapmalarını görebilmek açısından oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri eleştirisi, karşılaştırmalı çözümleme, kaynak/hedef metin, strateji, çevirmen

Kaynakça

• Aycan, A. ve Günday, R. (2018). Orhan Pamuk’un Kar Adlı Romanında Yer Alan Kültürel Ögelerin Fransızcaya Aktarımının Çeviri Stratejileri Açısından İncelenmesi, I. Karaman Uluslararası Dil ve Edebiyat Kongresi
• Baker, M. (2011). In Other Words: A Course Book on Translation. London: Routledge
• Bengi, I. (1993). Çeviri Eleştirisi Bağlamında Eleştirel Bilincin Oluşması ve Eleştiri
• Catford, J.C. (1965). A Linguistic Theory of Translation; an Essay in Applied Linguistics: London: O.U.P.
• Delisle, J. (1982). Analyse du Discours Comme Méthode de Traduction. Initiation à la Traduction Française de Texte Pragmatiques Anglais, Théorie et Pratique (2ème édition). Ottawa: Ed. De l’Université d’Ottawa Dil Derneği (2005). Türkçe Sözlük (2 b.). Ankara: Dil Derneği.
• Doğan, D. M. (1982). Büyük Türkçe Sözlük-Türkçe/Osmanlıca/Yabancı Dillerden Türkçeye Geçen ve En Çok Kullanılan Kelimeler (2 b.). Ankara: Birlik.
• Göktürk, A. (2010). Çeviri: Dillerin Dili. İstanbul: YKY Yayınları.
• Guidère, M. (2008). Introduction à la Traduction. Bruxelle: De Boeck
• Holmes, J. (1970). The Nature of Translation, Approches to Translation Studies, Mouton, The Hague, Paris: Publishing House of the Slovak Akademy of Science
• Hürriyet, Kelebek. (2015). Küçük Prens Büyük Aşk (akt. http://hurriyet.com.tr/kelebek/hayat/27882490.asp.)
• Jakobson,R. (1959). On Linguistic Aspects of Translation. On Translation, R. Bower, ed. Cambridge: Harward University Press.
• Lederer, M. (1994). La Traduction Aujourd’hui. Le Modèle Interprétatif, Paris: Hachette.
• Nida, E. (1964). Towards a Science of Translating, E. J. Brill, Leiden
• Odacıoğlu, M. C. ve Barut, E. (2018). Çeviri Usul, Strateji ve Yöntemleri Üzerine Bir Derleme. Tarih Okulu Dergisi (TOD). 11, Sayı XXXIV, 1363-1392, http://dx.doi.org/10.14225/Joh1184
• Saraç,T. (2009). Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük. Can Yayınları
• Savory, T. (1961). Tercüme Sanatı. (H. Dereli, Çev.). Ankara: MEB Basımevi. (Orijinal çalışma basım tarihi 1961)
• Tahir, G. Ş. (2011). Çevirinin ABC’si, İstanbul: Say Yayınları.
• TDK. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
• Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond, Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.
• Ünsal, G. (2017). Çeviri Eleştirisi Açısından Çeviri Metin İnceleme Çalışması. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD).4. 243-253
• Venuti, L. (2008). The Translator’s İnvisibility: A History of Translation. London and New York: Routledge.
• Vinay, J. P. ve Darbelnet, J. (1995). Comparative Stylistics of French and English: A Methodology for Translation. Amsterdam: John Benjamins. Yalçın, P. (2015). Çeviri Stratejileri Kuram ve Uygulama. Ankara: Grafiker Yayınları
• Yılmaz, T. (2012). Michel Ende’nin “Momo” Adlı Eserinin Türkçe Çevirisine Eleştiren Yaklaşım. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Yücel, T. (2012). Eleştiri Kuramları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Zeytinkaya, D. (2016). Gideon Toury’nin Erek Odaklı Kuramı Işığında Bedrettin Tuncel’in İnsandan Kaçan Başlıklı Çevirisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (4), 35-47.