Farklı ülkelere ait masalların duygu sınıflamalarına göre incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 35, 639 - 661, 21.08.2023

Esra Yalçıntaş Muhammed Muzaffer Özhan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1346230

Öz

Çocuklara bebeklik döneminden yetişkinliğe uzanan süreçte bambaşka dünyaların kapısını açan masallar, birçok farklı duyguyu içinde barındıran yazınsal türlerden biridir. Bu yönüyle masalların çocuğun birçok becerisini geliştirmesi; çocuğun kendini tanımasını, duygu ve düşüncelerinin farkına varıp ayırt etmesini sağlaması beklenmektedir. Masallardaki karakterler/kahramanlar vasıtasıyla yaşanan olaylara verilen tepkiler ve ortaya çıkan duygular çocuğun hem öğrenmesini hem de rol model almasını sağlamaktadır. Bu noktadan yola çıkılarak araştırmada, farklı ülkelere ait masalların duygu sınıflamalarına göre incelenmesi ve masallarda hangi duygulara ne sıklıkla yer verildiğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca her ülkenin masallarında baskın olan duygu ifadelerinin ortaya konulması hedeflenmiştir. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden temel nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Verilerin toplanmasında ise doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Bu kapsamda, dünyaca en çok okunan/anlatılan/bilinen ve kolayca ulaşılabilen (internette ya da basılmış hâline) “Grimm Masalları, Andersen Masalları, Binbir Gece Masalları, Her Güne Bir Masal” kitaplarında yer alan 1736 masal arasından seçilen 210 masal, araştırmanın veri kaynaklarını oluşturmaktadır. Verilerin analizinde, duygu ifadelerinin masallarda yer alma sıklığını belirleyebilmek için frekans (f) ve yüzdeleri (%) hesaplanmıştır; sonrasında betimsel analiz kullanılarak 210 masal duygu sınıflamasındaki “sevgi, sevinç, şaşkınlık, öfke, üzüntü ve korku” altı birincil duygu ifadesi şeklinde kategorileştirilerek analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, 210 masalda rastlanan 1360 duygu ifadesinden masallarda en sık rastlanan “sevinç”; sonrasında “üzüntü” ve “öfke”dir. Bu sonuç, “sevinç” olumlu olan duygular arasında, “üzüntü” ve “öfke” ise olumsuz olan duygular arasında bulunduğundan masallarda olumsuz duyguların daha baskın olduğunu ortaya çıkarmıştır. Ayrıca ülkelere göre olumlu-olumsuz duygu sınıflamaları incelendiğinde de, olumsuz duyguların masallarında baskın olduğu ülke sayısının daha fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Duygu, duygu sınıflaması, masal, olumlu-olumsuz duygu, Türkçe

Kaynakça

• Ak, B. (2022). Güneşi bile tamir eden adam. (70. baskı). Günışığı kitaplığı.
• Alper, D. (2012). Resimli kitaplardaki karakterlerin duygu durumlarının incelenmesi (Yayın No: 327690) [Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr
• Aksoy, P. (2020). Masallarda yer alan çatışmalara ilişkin bir inceleme: Aytül Akal’ın okul öncesi masallar dizisi örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 657-674. https://doi.org/10.16916/aded.647795
• Andersen, H. C. (2016). Andersen masalları, cilt 1 ve cilt 2, (Çev. Saffet Günersel). Pinhan Yayıncılık.
• Anonim (2021). Binbir gece masalları, cilt 1 ve cilt 2, (Çev. Ekrem Demirli, Sümeyra Özkan, Yusuf İnanç, Hacı Bayram Başer, Ali Aslan, Serap Kılıç, Kübra Şenel). Alfa Yayıncılık.
• Cohen, L., Manıon, L. & Morrıson, K. (2021). Eğitimde araştırma yöntemleri (Çev. E. Dinç ve K. Kıroğlu). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (3rd edition). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Çelikel, B. & Durmuşoğlu, M. C. (2020). Özel gereksinimleri konu alan resimli hikâye kitaplarında duygu durumları ve empati ifadelerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 15(7). http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.45424
• Çiftçi, Ö. & Kaya, M. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki masalların duygusal yön analizine göre değerlendirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 799-822. https://doi.org/10.33711/yyuefd.751850
• Demirdöğen, P. (2003). Milli Eğitim tarafından yayınlanan 6-15 yaş arası çocukların okuyabileceği kitapların eğiticilik ve görsellik açısından tasnifi, dil ve anlatım yönlerinde eleştirel bir şekilde incelenmesi (Yayın No: 125551) [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr
• Demirkan, T. (2004). Her Güne Bir Masal. Yapı Kredi Yayınları.
• Dilidüzgün, S. (1996). Çağdaş çocuk yazını-yazın eğitimine atılan ilk adım. Yapı Kredi Yayınları.
• Dijkstra, K., Zwaan, R. A., Graesser, A. C. & Magliano, J. P. (1995). Character and reader emotions in literary texts. Poetics, 23(1-2), 139-157. https://doi.org/10.1016/0304-422X(94)00009-U
• Du, X. & Hao, J. (2018). Moral stories emphasizing actors’ negative emotions toward their nonhelping behavior promote preschoolers’ helping behavior. Journal of experimental child psychology, 168, 19-31. Doi: 10.1016/j.jecp.2017.11.011
• Ekman, P. (2003). Emotions revealed : Recognizing faces and feelings to improve communication and emotional life. Times books. https://zscalarts.files.wordpress.com/2014/01/emotions-revealed-by-paul-ekman1.pdf
• Googlebooks, (2023a). “Andersen Masalları 1.kitap”. Erişim: 10.05.2023. https://www.google.com.tr/books/edition/Andersen_Masallar%C4%B1_1_Kitap/tvSyEAAAQBAJ?hl=tr&gbpv=1&dq=andersen+masallar%C4%B1&printsec=frontcover
• Googlebooksb, (2023b). “Andersen Masalları 2.kitap”. Erişim: 10.05.2023. https://www.google.com.tr/books/edition/Andersen_Masallar%C4%B1_2_Kitap/xvSyEAAAQBAJ?hl=tr&gbpv=1&dq=andersen+masallar%C4%B1&printsec=frontcover
• Googlebooks, (2023c). “Andersen Masallar”. Erişim: 10.05.2023. https://books.google.com.tr/books? hl=tr&lr=&id=TM6zEAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PT1&dq=andersen+masallar%C4%B1&ots=sh8REDIQz0&sig=3DoM2gAw8fmNXDifA3TeWZbPr7c&redir_esc=y#v=onepage&q=andersen%20masallar%C4%B1&f=false
• Googlebooks, (2023d). “Binbir Gece Masallar-1”. Erişim: 10.05.2023. https://www.google.com.tr/books/edition/Binbir_Gece_Masallar%C4%B1/5jJtEAAAQBAJ?hl=tr&gbpv=1&dq=binbir+gece+masallar%C4%B1&printsec=frontcover
• Googlebooks, (2023e). “Binbir Gece Masallar-2”. Erişim: 10.05.2023. https://www.google.com.tr/books/edition/Binbir_Gece_Masallar%C4%B1/ZNzMAgAAQBAJ?hl=tr&gbpv=1 Grimm & Grimm, (2020). Grimm masalları, cilt1 ve cilt 2, (Çev. Saffet Günersel). Pinhan Yayıncılık.
• Grimmstories, (2023). “Grimm Masalları”. Erişim: 10.05.2023. https://www.grimmstories.com/tr/grimm_masallari/list
• Harika Masallar, (2022). “Sihirli Ağaç Gövdeleri”. Erişim: 10.05.2023. https://harikamasallar.com/sihirli-agac-govdeleri-cocuklar-icin-masal-hikayeleri/
• Harisoğlu, (2020). “Taşa Dönüşen Çocuk”. Erişim: 10.05.2023. https://www.harisoglu.com/tasa-donusen-cocuk-masali/
• Hikayelerimizden, (2019). “Özbek Masalları”. Erişim: 10.05.2023. https://hikayelerimizden.com/tag/ozbek-masallari
• Hochschild, A. R. (1990). Ideology and emotion management: A perspective and path for future research. In T. Kemper (Ed.), Research agendas in the sociology of emotions (ss. 117–134). State University of New York Press.
• Jineps Gazetesi, (2017a). “Abaza Masalı”. Erişim: 10.05.2023. https://jinepsgazetesi.com/2017/01/abaza-masali/
• Jineps Gazetesi, (2017b). “Abaza Masalı-Yaşlı Adam ve Kurt”. Erişim: 10.05.2023. https://jinepsgazetesi.com/2015/06/abaza-masali-yasli-adam-ve-kurt/
• Masal, (2023). “Andersen Masalları”. Erişim: 10.05.2023. https://www.masal.org/kategori/andersen-masallari
• Masal Alemi, (2021). “Karga ile Tüccar”. Erişim: 10.05.2023. https://masalalemi.com/karga-ile-tuccar/
• Masal Oku, (2023a). “Andersen Masalları”. Erişim: 10.05.2023. https://www.masaloku.net/kategori/andersen-masallari
• Masal Oku, (2023b). “Kızılderili Masalı”. Erişim: 10.05.2023. https://masaloku.com.tr/kizilderili-masali-oku/
• Nas, R. (2014). Örneklerle çocuk edebiyatı. (3. Baskı). Ezgi Kitapevi.
• Özcan, D. & Şara, P. (2016). Türkçe ders kitaplarında (1-4. sınıf) yer alan masalların öğretim programları ve içerik açısından incelenmesi. Turkish Studies (Elektronik), 11(3), 1781-1796. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9267
• Pekrun, R. (2009). Emotions at school. In K. R. Wentzel ve A. wigfield (eds.), Handbook of motivation at school (pp. 589-618). Routledge.
• Ressam Ayhan Menteşh, (2023a). “Özbek Masalları”. Erişim: 10.05.2023. https://ressamayhanmentesh.tr.gg/-Oe-ZBEK-MASALLARI.htm
• Ressam Ayhan Menteşh, (2023b). “Kızılderili Masalları”. Erişim: 10.05.2023. https://ressamayhanmentesh.tr.gg/KIZILDER%26%23304%3BL%26%23304%3B-MASALLARI.htm
• Robinson, D. L. (2008). Brain function, emotional experience and personality. Netherlands Journal of Psychology, 64(4), 152-168. https://link.springer.com/article/10.1007/BF03076418
• Sanders, B. (2016). Öküzün A’sı. (Ş. Tahir, Çev., 4. baskı). Ayrıntı Yayınları (Orijinal metin basım tarihi 1994’te yayımlanmıştır).
• Seçme Hikâyeler, 2018). “Efsaneler-Mayon Volkanı Efsanesi”. Erişim: 10.05.2023. https://secmehikayeler.com/efsaneler/mayon-volkani-efsanesi.html
• Sever, S. (2021). Çocuk ve edebiyat. (11. Baskı). Tudem Yayınları.
• Tanju-Aslışen, E. H. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hazırlanan resimli hikâye kitaplarındaki iletişim engelleri ve çocukların gelişimleri üzerindeki etkileri. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 2(1), 10-25. http://ijeces.hku.edu.tr/en/download/article-file/366571
• Turhan, O. & Turhan, F. K. (2021). Edebiyat ve Duygular: Öyküleyici Metinleri Anlamada Duyguların Rolü. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 275-294. Doi: 10.16916/aded.741101
• Tür, G. & Turla, A. (1999). Okul öncesinde çocuk, edebiyat ve kitap. Ya-pa Yayınları.
• Türk, G. D. & Darı, A. B. (2022). Rossenberg’in şiddetsiz iletişim modeline göre keloğlan masallarının analizi ve çocuklarla şiddetsiz iletişim. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(30), 264-294. https://dergipark.org.tr/en/pub/avrasyad/issue/68834/1085899
• Van Kleef G. A., Cheshin A., Fischer A. H & Schneider I. K. (2016). Editorial: The social nature of emotions. Front. Psychol. 7, 896. Doi: 10.3389/fpsyg.2016.00896.
• Weiner, B. (2007). Examining emotional diversity on the classroom: An attribution theorist considers the moral emotions. In P. A. Schutz & R. Pekrun (Eds.), Emotions in education (pp. 73–88). Academic Press.
• Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2016). Çocuk edebiyatı (8. Baskı). Akçağ.
• Yavuzer, H. (2000). Çocuk psikolojisi (19. Baskı). Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, S. (2015). “Külkedisi ve Uyuyan Güzel odağında birbirinin içinde(n) geçen zamanlara yolculuk”, Skolastik Fantazya (Der. Hüseyin Köse). Ayrıntı Dergisi, 1, s. 113-156.
• Zhao, L., Li, Y., Sun, W., Zheng, Y., & Harris, P. L. (2023). Hearing about a story character's negative emotional reaction to having been dishonest causes young children to cheat less. Developmental Science, 26(2), 1-12. Doi: 10.1111/desc.13313