Sınıf öğretmenlerinin öğrencilerine okuduğunu anlama becerisi kazandırma stratejileri: Nitel bir çalışma

Yıl 2024, Sayı: 38, 597 - 607, 21.02.2024

Hatice Değirmenci Gündoğmuş , Aybala Çayır

https://doi.org/10.29000/rumelide.1393614

Öz

Okuduğunu anlama, çocukların ilköğretim döneminde edindiği en önemli bilişsel yeteneklerden biridir. Bilgiye ulaşmak, bilgiyi anlamak, yorumlamak ve ihtiyaç duyulan alanda kullanabilmek için okuduğunu anlama becerisinin geliştirilmesi gerekmektedir. Sınıf öğretmenlerinin öğrencilerine okuma becerilerinin temel amacı olan okuduğunu anlama becerisi kazandırma sürecinde kullandıkları stratejilerin ayrıntılı olarak inceleneceği için bu çalışmada nitel araştırma tekniklerinden olgu bilim deseni kullanılmıştır. Araştırmanın evreni Aksaray ilidir. Araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi (Yıldırım ve Şimşek, 2018) ile belirlenen çalışma grubu ile çalışılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2022 - 2023 eğitim öğretim yılında bir devlet okulunda görev yapmakta olan ve görevi boyunca 1, 2, 3 ve 4. sınıf öğretmenliği yapmış 30 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen “Yarı yapılandırılmış görüşme formu” kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmada sınıf öğretmenlerinin okuma öncesinde en fazla kullandığı stratejinin amaç belirleme, en az kullandığı stratejinin ise güdüleme olduğu tespit edilmiştir. Sınıf öğretmenlerinin okuma sırasında en fazla kullandığı stratejinin sesli okuma, en az kullandığı stratejinin ise eş ve zıt anlamlı kelimeleri bulma olduğu görülmüştür. Sınıf öğretmenlerinin okuma sonrasında en fazla kullandığı stratejinin özetleme, en az kullandığı stratejinin ise görselleştirme olduğu bulunmuştur. Araştırma sonucundan hareketle; ilkokul öğrencilerinin metin türüne göre kullandıkları okuduğunu anlama stratejilerine yönelik çalışmalar yapılabilir.

Anahtar Kelimeler

Okuma, anlama, okuduğunu anlama stratejileri

Kaynakça

• Afflerbach, P., & Cho, B. (2009). Identifying and describing constructively responsive comprehension strategies in new and traditional forms of reading. In: S.E. Israel & G.G. Duffy (Eds.). Handbook of research on reading comprehension. New York, NY: Routledge.
• Afflerbach, P., Pearson P., & Paris, S.G. (2008). Clarifying differences between reading skills and reading strategies. The Reading Teacher, 61(5), 364-373. doi: 10.1598/RT.61.5.1
• Balcı, A., & Dündar, S. A. (2017). Okuma Stratejileri Öğretiminin Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenen Öğrencilerde Okuduğunu Anlama Becerisine Etkisi. Ana Dili Eğitimi, 5(2) 259-271. doi: https://doi.org/10.16916/aded.302672
• Baştuğ, M., Hiğde, A., Çam, E., Örs, E., & Efe, P. (2019). Okuduğunu Anlama Becerilerini Geliştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Block, C. C., Lacina, J., (2009). Comprehension Instruction in Kindergarden through Grade Three . S. E. Israel & G. G. Duffy, Handbook of Research on Reading Comprehension (s. 494-509). New York: Routledge.
• Cecil, L.N., Lozano,A., Chaplin, M. (2020). Striking a Balance : A Comprehensive Approach to Early Literacy. Abingdon: Taylor & Francis Group.
• Doğan, B. (2002). Strateji Öğretiminin İşbirlikli ve Geleneksel Sınıflarda Okuduğunu Anlama Becerileri, Güdü ve Hatırda Tutma Üzerindeki Etkileri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Dole, J. A., Duffy, G. G., Roehler, L. R., & Pearson, P. D. (1991). Moving from the old to the new: Research on reading comprehension instruction. Review of Educational Research,61(2), 239-264. doi: 10.2307/1170536
• Dole, J. A., Nokes, J. D., & Drits, D. (2009). Cognitive strategy instruction. In S. E. Israel & G. G. Duffy (Eds.), Handbook of research on reading comprehension (pp. 347- 372). New York: Routledge.
• Droop, M., van Els€acker, W., Voeten, M. J. M., & Verhoeven, L. (2016). Long-term effects of strategic reading instruction in the intermediate elementary grades. Journal of Research on Educational Effectiveness, 9, 77–102. doi:10.1080/19345747.2015.1065528
• Epçaçan, C. (2008). Okuduğunu anlama stratejilerinin bilişsel ve duygusal öğrenme ürünlerine etkisi (Doktora Tezi) (Tez No: 115480).
• Hamzadayı, E., & Batmaz, Ö. (2022). Okuduğunu Anlamayı Etkileyen Etmenlere Yönelik Bir İnceleme. Ege Eğitim Dergisi, 23(2), 190-209.
• Mathews, K. (2018). The Impact of Collaborative Strategic Reading on Students' Comprehension of Secondary Social Studies Texts (Ph. D Thesis). ProQuest Dissertations and Theses veri tabanından erişildi. (UMI No. 10752207)
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB], (2015). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5. Sınıflar). Ankara Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi.
• National Reading Panel. (2000). Report of the National Reading Panel: Teaching children to read: an evidencebased assessment of the scientific research literature on reading and its implications for reading instruction. Washington, DC: U.S. Dept. of Health and Human Services, Public Health Service, National Institutes of Health, National Institute of Child Health and Human Development.
• Organisation for Economic Co-operation and Development [OECD] (2014). “Profile of student performance in reading”, in PISA 2012 Results: What students know and can do (Volume I, Revised edition, February 2014): Student performance in mathematics, reading and science, OECD Publishing.
• Palincsar, A. S., & Brown, A. (1984). Reciprocal teaching of comprehension-fostering and comprehensionmonitoring activities. Cognition and Instruction, 1, 117-175. doi: 10.1207/s1532690xci0102_1
• Pesa, N., Somers S. (2007). Improving Reading Comprehension Through Application and Transfer of Reading Strategies. Chicago: Saint Xavier University.
• Pressley, M., & Afflerbach, P. (1995). Verbal protocols of reading: The nature of constructively responsive reading. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Proust, M. (2017). Okuma üzerine. (I. Ergüden, çev.). İstanbul: Notos Kitap.Türkmenoğlu, M. ve Baştuğ, M. (2017). İlkokulda akran öğretimi aracılığıyla okuma güçlüğünün giderilmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 36-66. doi: 10.14689/issn.2148- 2624.1.5c3s2m
• Raphael, T.E., George, M., Weber, C.M., & Nies, A. (2009). Approaches to teaching reading comprehension. In: S.E. Israel & G.G. Duffy (Eds.). Handbook of research on reading comprehension. New York, NY: Routledge.
• Scammacca, N. K., Roberts, G., Vaughn, S., & Stuebing, K. K. (2015). A meta-analysis of interventions for struggling readers in Grades 4–12: 1980–2011. Journal of Learning Disabilities, 48, 369–390. doi:10.1177/ 0022219413504995
• Susar Kırmızı, F. (2006). İlköğretim 4. sınıf Türkçe öğretiminde çoklu zekâ kuramına dayalı işbirlikli öğrenme yönteminin erişi, tutumlar, öğrenme stratejileri ve çoklu zeka alanları üzerindeki etkileri (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Temizkan, M. (2007). Bilişsel Okuma Stratejilerinin Türkçe Dersinde Bilgiye Dayalı Metinleri Okuduğunu Anlama Üzerindeki Etkisi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Doktora Tezi.
• Türkben, T., & Temizyürek, F. (2018). Etkileşimsel okuma modelini temel alan Türkçe öğretiminin öğrencilerin okuduğunu anlama becerileri üzerine etkisi. Turkish Studies, 13(4), 1237-1268. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12982
• Wassenburg, S. I., Bos, L. T., de Koning, B. B., & van der Schoot, M. (2015). Effects of an inconsistency-detection training aimed at improving comprehension monitoring in primary school children. Discourse Processes, 52, 463–488. doi:10.1080/0163853X.2015.1025203
• Yazar, U. (2001). Teaching Reading Effectively With Reading Strategies. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yılmaz, Ö. (2006). Okuma becerisini çözümleme yöntemi ile kazanan ilköğretim okulu ikinci sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma hızı ve okumada doğruluk düzeyleri, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.