Hastalık Adlandırmalarının Çevirilerine Yansımaları

Yıl 2024, Sayı: 38, 1592 - 1602, 21.02.2024

Sevtap Günay Köprülü

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439968

Öz

İnsan hayatında çok önemli olan sağlığın bozulması durumunda hastalıktan bahsedilir. Hastalıklar, sağlığın bozulmasıyla vücutta renk, şekil, görüntü gibi değişikliklere neden olabilmekte ve bu belirtiler hastalıkların adlandırılmasına da etki etmektedir. Hastalıkların adlandırılmasında birçok farklı etken bulunmaktadır. Hastalıklar genellikle bulaşma yoluna, belirtisine ve görüntüsüne göre adlandırılmakla birlikte hastalığı bulan kişinin adıyla ve daha birçok farklı yolla adlandırabilmektedir. Hastalıkların adlandırılmasında toplumların dilsel ve kültürel özelliklerinden izler görmek mümkündür. Bir toplumda hastalık, belirtisine göre adlandırılırken aynı hastalık farklı bir toplumda bulaşma yoluna göre adlandırılabilmektedir. Bu farklıların, diller arası çevirilere bir yansımasının olup olmadığı araştırmanın odağını oluşturmaktadır. Bu çalışmada, hastalıkların adlandırılmasındaki etkenlere bağlı olarak çeviride sorun yaşanıp yaşanmadığı, hangi durumlarda sorun yaşandığı ve sorunun nasıl aşıldığı araştırılmıştır. Araştırma kapsamında Almanca kaynak metnin Türkçe ve İngilizce çevirileri incelenmiştir. İncelenen metinlerde hastalıkların adlandırılmasında, Almanca ve İngilizcede benzer yaklaşımlar ağırlıkta iken, Türkçede farklılıkların fazla olduğu dikkat çekmektedir. Araştırmanın sonucunda, kaynak dilde farklı etkenlere göre adlandırılan hastalıkların bu özelliğine işaret edildiğinde çeviri metinde anlaşılırlığı olumsuz etkileyen sorunlara neden olduğu, sorunların atlama ve açıklama ekleme gibi çeviri stratejileriyle aşılmaya çalışıldığı görülmektedir. Birebir çeviri yapılması ise hedef dilde kullanımı olmayan adlandırmalara neden olmaktadır. Bunun yanı sıra, hastalıkların adlandırılmasında dilsel ve kültürel farklılıklar söz konusu olsa da farklı dillerde benzer yaklaşımlar olabildiği, böyle bir durumda çeviride sorun yaşanmadığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tıbbi metin, tıp metni çevirisi, hastalık adlandırması, hastalık adı çevirisi

Kaynakça

• Arslantaş, D. (2012). Tıbbi Terminoloji, Anadolu Üniversitesi Yayını No:2525 (Ed. Didem Arslantaş). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset
• Baker, M. (2018). In other words: A coursebook on translation. London and New York: Routledge.
• Duden Sözlük (2023). Duden Wörterbuch. Cornelsen Verlag. www.duden.de (10.12.2023)
• Günay Köprülü, S. (2023). Comprehensibility in translation of medical texts. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (35), 1487 – 1504.
• Hudson, N. K. (1978). The jargon and the professional. London: Macmillan Press.
• Newmark, P. (1988). A Textbook of Translation. Prentice Hall.
• Robbins, A. M. (2021). Why Scientists Should Not Name Diseases Based On Location. American Society for Microbiology (ASM) Dergisi 12 Mayıs 2021. https://asm.org/Articles/2021/May/Why-Scientists-Should-Not-Name-Diseases-After-Plac (02.12.2023)
• Sherman, I. W. (2019). Dünyamızı Değiştiren On İki Hastalık (Çev. E. Tümbay ve M.A. Küçüker). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• TDK (Türk Dil Kurumu) (2023). Güncel Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları. https://sozluk.gov.tr (20.12.2023)
• Turan, D. (2022). Tıp Terminolojisinde Eponimler. Almanca-Türkçe Dil İkilisinde Eponimler. Journal of Literature and Humanities, (68), 103-110.
• Wiese, I. (2000). Textsorten des Bereichs Medizin und Gesundheit. Text -und Gesprächslinguistik (Ed. Brinker, K. Ve Antos, G.), Berlin, New York: de Gruyder, 710-718.
• Yakıncı, C. ve Sis, N. (2016). Hastalık ve Hastalık Belirtilerine Dair Adlandırmalar, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, CX(775), 63-66.
• Spinneyis, L. (2017). Who names diseases? (Ed. Pam Weintraub) https://aeon.co/essays/disease-naming-must-change-to-avoid-scapegoating-and-politics (22.12.2023)