André Bazin’in Sinema Kuramında Hayvanlar: Dil ve Sinematografik Dilin Ayrımında

Yıl 2024, Sayı: 39, 359 - 370, 21.04.2024

Adem Gergöy

https://doi.org/10.29000/rumelide.1465038

Öz

Sinema ortaya çıktığı yıllarda birçok tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Bu tanımlara “gerçeklik” kavramı üzerinden katılan film eleştirmeni ve sinema kuramcısı André Bazin sinema ve yaşam sorusu arasındaki ilişkiye yönelik tespitleriyle öne çıkmıştır. Buna göre fotoğrafın ve sinemanın ortaya çıkması sanat tarihindeki “mimesis” sorununu da ortadan kaldırmıştır. Zira fotoğraf ve sinema sahip olduğu ontolojik olanaklar sayesinde nesne ve imgesi arasındaki “mesafeyi” kapatmıştır. Bazin bu bağlamda sinemayı fiziksel gerçekliği kurtaran ve insanın merkezî konumunu yerinden eden bir fenomen olarak görmüştür. Bu yaklaşım aynı zamanda “insan-merkezci” düşüncenin karşısında güçlü bir konum almaktadır. Başka bir deyişle Bazin’in, “gerçeklik” kavramı özelinde öne sürdüğü “fotografik imgenin ontolojisi” aynı zamanda insanın, “metafizik mevcudiyeti”ne karşı eleştirel bir tutum içermektedir. “Varlık” sorusunu merkeze alan bu yaklaşım hayvan konusunu da tartışmak için bir anahtar sunmaktadır. Bu makale Bazin’in sinemaya ilişkin bu tanımını hayvan temsili açısından tartışmaya açıp bu sinema kuramının hayvanlar hakkında ne tür etik-politik olanaklar sunabileceğini araştırmıştır. İnsanın metafizik kurgusu Jacques Derrida’nın belirttiği üzere dilin “logosantrik” (söz merkezci) kökenlerinden beslenmektedir ve bu kavramın çıkış noktası ise “insan-hayvan ayrımı” dır. Buna göre dil basitçe bir iletişim aracı olmayıp insanın hayvanlar karşısındaki eylemlerinin de çıkış noktasıdır. Sinemayı fiziksel gerçekliği kurtaran özgün bir dil olarak gören Bazin bu açıdan insan-hayvan ayrımının ontolojik ve etik-politik yönlerine ışık tutmaktadır. Bu bağlamda Bazin’in “gerçeklik” kavramı “insan-merkezli” düşüncenin temel kavramlarından olan “logosantrizm”i dışlayan bir zemin üzerinde kurgulanırken hayvanlar için temsil ötesi bir varoluş alanı açmaktadır.

Anahtar Kelimeler

André Bazin, Gerçeklik, insan-hayvan ayrımı, logosantrizm, sinema.

Kaynakça

• Agamben, G. (2009). Açıklık : İnsan ve Hayvan (M. M. Çilingiroğlu, Çev.). YKY.
• Aytaç, A. M. (2011). Kitlelerin Ruhu-Siyasal ve Sosyal Kuramda Kalabalık Tahayyülleri. Dipnot.
• Bazin, A. (2003). Death Every Afternoon. Içinde I. Margulies (Ed.), Rites of Realism- Essays on Corporeal Cinema. Duke Unıversıty Press.
• Bazin, A. (2005). What is Cinema? (H. Gray, Çev.). University of California Press.
• Bazin, A. (2009). The Ontology of The Photographic Image. İçinde L. Braudy & M. Cohen (Ed.), Film Theory and Criticism: Introductory Readings. Oxford University Press.
• Bazin, A. (2011). Sinema Nedir? (İ. Şener, Çev.). Doruk.
• Calarco, M. (2008). Zoographies- The Question of The Animal from Heidegger to Derrida. Columbia University Press.
• Derrida, J. (1993). Aporias (T. Dutoit, Çev.). Stanford University Press.
• Derrida, J. (2008). The Animal That Therefore I Am (M.-L. Mallet, Ed.; D. Wills, Çev.). Fordham University Press.
• Derrida, J. (2012). Platon’un Eczanesi (Z. Direk, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Calarco, M. (2008). Zoographies-The Question Of The Animal From Heidegger To Derrida. Columbia University Press.
• Calarco, M. (2015). Thinking Through Animals- Identity, Difference, İndistinction. Stanford University Press.
• Chomsky, N. (2007). On the Myth of Ape Language (M. A. Cucchiaro) [Electronic mail correspondence]. (Röportaj). https://chomsky.info/2007____/
• Comanducci, C. (2010). Metaphor and Ideology in Film. University of Birmingham.
• Fay, J. (2008). Seeing/Loving Animals- André Bazin’s Posthumanism. Journal of Visual Culture, 7(1), 41-64.
• Hauser, M. D., Chomsky, N., & Fitch, W. T. (2002). The Faculty of Language: What Is It, Who Has It, and How Did It Evolve? 298, 12.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2015). Metaforlar- Hayat, Anlam ve Dil (G. Y. Demir, Çev.). İthaki.
• Mallet, M.L. (2008). Forward. The Animal That Therefore I Am (M.-L. Mallet, Ed.; D. Wills, Çev.). Fordham University Press.
• Meijer, E. (2019). When Animals Speak- Toward an Interspecies Democracy. New York University.
• Prince, S. (1996). True Lies: Perceptual Realism, Digital Images, and Film Theory. Film Quarterly, 49(3), 27-37.
• Rushton, R. (2013). The Reality of Film : Theories of Filmic Reality. Manchester University Press.
• Zaim, D. (Yönetmen). (1996). Tabutta Rövasata. Istisnai Filmler ve Reklamlar (IFR).