Öz
Sufficient and balanced nutrition is needed for the sustainability of a healthy life. Every society
has its own unique eating habits and culture. The individual develops a dietary culture
depending on the geographical location, climate and agricultural situation of the place where
he lives. Tarhana which has an important place among healthy foods in Turkey produce
different effects on human body depending on the regional differences. The nutrients used
during the production of Tarhanan constitute the basis for the health effect of the tarhhane in
that region. Depending on the food used, the antioxidant is richer or the fiber content is
higher. This review work in Turkey, which are products of the different regions of Izmir
Seferihisar district produced Gummy Tarhana, Kastamonu, Kütahya, Bolu, Cranberry Tarhana produced in Bursa and Zonguldak, Konya produced in the province Beyşehir Tarhana, the
Tarhana, the Maras Tarhana produced in KahramanMaras province and the grape tarhana
produced in Tokat province. According to the researches examined, the biological effects of
the tarhana on the human body depend entirely on the properties of the food grown in that
region and the methods of storage used in the production of the tarhana. It is necessary to
develop tarhana, which has an important nutrition for each age group, with new researches
that enrich with different nutrients grown in different regions and examine the effects on health
and to carry out these researches on different nutrients having an important place for our
country like tarhana.
Kaynakça
- KAYNAKÇAAktaş, N. Cebirbay, M.A. ve Işık, N. (2009). Geleneksel Beyşehir Tarhanası İçinde: II. Geleneksel gıdalar sempozyumu kitabı, 27-29 Mayıs 2009, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi, ss. 556 Avcı, M. (1993). Türkiye'nin flora bölgeleri ve "Anadolu Diagonali" ne coğrafi bir yaklaşım. Türkiye Coğrafya Dergisi, 28: ss. 225-248.Bhowmik, D., Kumar, K. P. S., Yadav, A., Srivastava, S., Paswan, S., ve Sankar, A. (2012). Recent Trends in Indian Traditional Herbs Syzygium aromaticum and its Health Benefits, Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 1(1): ss. 13–22.Cangi, R., Yıldız, M., Yağcı, A. ve Kaya, C. (2011). Tokat’tan Geleneksel Bir Lezzet “Üzüm Tarhanası”, Türkiye VI. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4- 8 Ekim, Şanlıurfa, Türkiye. ss. 100-103.Cortes-Rojas, D.F., Souza, C.R.F. ve Oliveira, W.P. (2014). Clove (Syzygium aromaticum): a precious spice. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine. 4 (2): ss. 90-96.Coşar, Y. (2017). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasında Kadın Emeğinin Rolü, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 38(17): ss. 115-138.Coşkun, F. (2003). Tarhana ve Beslenme Yönünden Önemi, Gıda ve Yem Bilimi Teknolojisi Dergisi, 3, ss. 46-49. Coşkun, F. (2014). Tarhananın Tarihi ve Türkiye’de Tarhana Çeşitleri, Teknolojileri Elektronik Dergisi, 9 (3): ss. 69-79.Çakır A., Çakır G. ve Kolukırık, C. (2010). Trakya Tarhanası çeşitlerinden biri olan kıymalı Tarhana (Poster). 1. Uluslararası Adriyatik’ten Kafkaslar’a Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, 15-17 Nisan, Tekirdağ, Türkiye. Çoban, E.Ö. ve Patır, B. (2010). Antioksidan Etkili Bazı Bitki ve Baharatların Gıdalarda Kullanımı. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi. 5 (2): ss. 7-19.Dayısoylu, K. S., Duman, A. D., İnanç, A. L., Gezginç, Y., Özsisli, B., 2002. Model Kahraman Maraş Tarhanası. Hububat Ürünleri Teknolojisi Kong. ve Sergisi, 3-4 Ekim, GaziantepErtaş, Y., Gezmen-Karadağ, M. (2013). Sağlıklı Beslenmede Türk Mutfak Kültürünün Yeri, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2 (1): ss. 117-136.Güler, S. (2010). Türk Mutfak Kültürü ve Yeme İçme Alışkanlıkları, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26: ss. 24-30 Houston, D. K., Nicklas, B. J., Ding, J., Harris, T. B., Tylavsky, F. A., ve Newman, A. B. (2008). Dietary protein intake is associated with lean mass change in older , community-dwelling adults : The Health , Aging and Body Composition ( Health ABC ) Study American Journal of Clinical Nutrition 87: ss. 150–155.Kızıldemir, Ö., Öztürk, E. ve Sarıışık, M. (2014). Türk Mutfak Kültürünün Tarihsel Gelişiminde Yaşanan Değişimler, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (14): ss. 191-210.Koca, A.F., Koca, İ. Anıl, M. Ve Karadeniz, B. (2006). Kızılcık Tarhanasının Fiziksel,Kimyasal ve Duyusal Özellikleri. Türkiye 9. Gıda Kongresi. Bolu: ss. 377-380.Mikaili, P., Koohirostamkolaei, M., Babaeimarzangou, S.S., Aghajanshakeri, S., Moloudizargari, M., Gamchi, N.S ve Toloomoghaddam, S. (2013). Therapeutic uses and pharmacological effects of Cornus mas: A review. Journal Of Pharmaceutıcal And Bıomedıcal Scıences. 35 (35):ss. 1732-1738.Çekal, N., Aslan B.82017). Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(2): ss. 124-135.Onay, A., Yıldırım, H. ve Yavuz, M.A. (2016). Sakız Ağacı (Pistacia lentiscus L.) Yetiştiriciliği ve Reçinesi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6 (2): ss. 133-144.Özdemir, B. ve Zencir, E (2017). Yiyecek İçecek İşletmelerine Yerel Ürün Önerisi: Çerez Tarhana, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5 (2): ss. 18-27.Pekcan, G., Şanlıer, N. ve Baş, M. (2015). Türkiye Beslenme Rehberi. Sağlık Bakanlığı. Ss. 94-96.Slavin, J. L., Savarino, V., Parades-Diaz, A. ve Fotopoulos, G. (2009). A Review of the Role of Soluble Fiber in Health with Specific Reference to Wheat Dextrin, The Journal of International Medical Research 37: ss. 1–17.Şimşekli, N. ve Doğan, İ.S. (2015). Geleneksel ve Fonksiyonel Ürün Olarak Maraş Tarhanası. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5 (4): ss. 33-40.TSE. (2002). Tarhana Standardı TS 2282. Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.Ulusoy, Ş. (2016). Tuz ve Kan Basıncı Değişkenliği İlişkisi. Hipertansiyon Haber Bülteni. 3 (5) : ss. 10-12.Yang, J., ve Xiao, Y. (2013). Grape Phytochemicals and Associated Health Benefits. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 53: ss. 1202-1225.Yörükoğlu, T. ve Dayısoylu, K.S. (2016). Yöresel Maraş Tarhanasının Fonksiyonel ve Kimyasal Bazı Özellikleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 47 (1): ss. 53-63.İnternet Kaynaklarıhttp://www.beingurme.com/yemek-tarifi/corba-tarifleri/sakizli-tarhana-tarifi (Erişim tarihi: 26.06.2018) http://www.beysehir.bel.tr/haberler/beysehirdeki+tarhana+gelenegi+festivalle+dunyaya+tanitilacak_1686.html (Erişim tarihi: 22.06.2018) https://www.ausport.gov.au/ais/sports_nutrition/fact_sheets/protein_-_how_much (Erişim Tarihi: 18.06.2018) (https://www.diyetkolik.com/kac-kalori/lor-peyniri-yagsiz-tuzsuz/)
- (Erişim Tarihi: 14.06.2018).
Öz
Sağlıklı bir yaşamın sürdürülebilirliği için yeterli ve dengeli beslenmeye ihtiyaç duyulmaktadır.
Her toplumun kendine özgü bir beslenme alışkanlığı ve kültürü vardır. Birey yaşadığı yerin
coğrafi konumuna, iklimine ve tarımsal durumuna bağlı olarak beslenme kültürünü
geliştirmektedir. Türkiye de sağlıklı besinler içerisinde önemli bir yere sahip olan tarhana da
yöresel farklılıklara bağlı olarak insan vücudu üzerinde farklı etkiler oluşturmaktadır.
Tarhananın üretimi esnasında kullanılan besinler o bölgedeki tarhananın sağlık üstündeki
etkisinin temellerini oluşturmaktadır. Kullanılan besine bağlı olarak antioksidanca daha zengin
ya da lif içeriği daha yüksek hale gelmektedir. Bu derleme çalışması da Türkiye’nin farklı
bölgelerinin ürünleri olan İzmir’in Seferhisar ilçesinde üretilen Sakızlı Tarhana, Kastamonu,
Kütahya, Bolu, Bursa ve Zonguldak illerinde üretilen Kızılcık Tarhanası, Konya ilinde üretilen
Beyşehir Tarhanası, Trakya bölgesinde üretilen Kıymalı Tarhana, Marmara bölgesinde üretilen
Göçmen Tarhanası, Kahraman Maraş ilinde üretilen Maraş Tarhanası ve Tokat ilinde üretilen
Üzüm Tarhanası olmak üzere 7 tarhananın besin içeriği, üretim basamakları ve insan sağlığı
üzerine etkilerini incelemektedir. İncelenen araştırmalara göre tarhananın insan vücudu
üstündeki biyolojik etkileri tamamen o yörede yetiştirilen ve tarhananın üretiminde kullanılan
besinlerin özelliklerine ve saklama yöntemlerine bağlıdır. Her yaş grubu için önemli bir
besleyiciliğe sahip olan tarhananın farklı bölgelerde yetişen farklı besinlerle zenginleştirilerek
sağlık üstündeki etkilerini inceleyen yeni araştırmalarla geliştirilmesi ve tarhana gibi ülkemiz
için önemli bir yere sahip olan farklı besinler üzerinde de bu araştırmaların yapılmasına ihtiyaç
duyulmaktadır.
Kaynakça
- KAYNAKÇAAktaş, N. Cebirbay, M.A. ve Işık, N. (2009). Geleneksel Beyşehir Tarhanası İçinde: II. Geleneksel gıdalar sempozyumu kitabı, 27-29 Mayıs 2009, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi, ss. 556 Avcı, M. (1993). Türkiye'nin flora bölgeleri ve "Anadolu Diagonali" ne coğrafi bir yaklaşım. Türkiye Coğrafya Dergisi, 28: ss. 225-248.Bhowmik, D., Kumar, K. P. S., Yadav, A., Srivastava, S., Paswan, S., ve Sankar, A. (2012). Recent Trends in Indian Traditional Herbs Syzygium aromaticum and its Health Benefits, Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 1(1): ss. 13–22.Cangi, R., Yıldız, M., Yağcı, A. ve Kaya, C. (2011). Tokat’tan Geleneksel Bir Lezzet “Üzüm Tarhanası”, Türkiye VI. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4- 8 Ekim, Şanlıurfa, Türkiye. ss. 100-103.Cortes-Rojas, D.F., Souza, C.R.F. ve Oliveira, W.P. (2014). Clove (Syzygium aromaticum): a precious spice. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine. 4 (2): ss. 90-96.Coşar, Y. (2017). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasında Kadın Emeğinin Rolü, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 38(17): ss. 115-138.Coşkun, F. (2003). Tarhana ve Beslenme Yönünden Önemi, Gıda ve Yem Bilimi Teknolojisi Dergisi, 3, ss. 46-49. Coşkun, F. (2014). Tarhananın Tarihi ve Türkiye’de Tarhana Çeşitleri, Teknolojileri Elektronik Dergisi, 9 (3): ss. 69-79.Çakır A., Çakır G. ve Kolukırık, C. (2010). Trakya Tarhanası çeşitlerinden biri olan kıymalı Tarhana (Poster). 1. Uluslararası Adriyatik’ten Kafkaslar’a Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, 15-17 Nisan, Tekirdağ, Türkiye. Çoban, E.Ö. ve Patır, B. (2010). Antioksidan Etkili Bazı Bitki ve Baharatların Gıdalarda Kullanımı. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi. 5 (2): ss. 7-19.Dayısoylu, K. S., Duman, A. D., İnanç, A. L., Gezginç, Y., Özsisli, B., 2002. Model Kahraman Maraş Tarhanası. Hububat Ürünleri Teknolojisi Kong. ve Sergisi, 3-4 Ekim, GaziantepErtaş, Y., Gezmen-Karadağ, M. (2013). Sağlıklı Beslenmede Türk Mutfak Kültürünün Yeri, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2 (1): ss. 117-136.Güler, S. (2010). Türk Mutfak Kültürü ve Yeme İçme Alışkanlıkları, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26: ss. 24-30 Houston, D. K., Nicklas, B. J., Ding, J., Harris, T. B., Tylavsky, F. A., ve Newman, A. B. (2008). Dietary protein intake is associated with lean mass change in older , community-dwelling adults : The Health , Aging and Body Composition ( Health ABC ) Study American Journal of Clinical Nutrition 87: ss. 150–155.Kızıldemir, Ö., Öztürk, E. ve Sarıışık, M. (2014). Türk Mutfak Kültürünün Tarihsel Gelişiminde Yaşanan Değişimler, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (14): ss. 191-210.Koca, A.F., Koca, İ. Anıl, M. Ve Karadeniz, B. (2006). Kızılcık Tarhanasının Fiziksel,Kimyasal ve Duyusal Özellikleri. Türkiye 9. Gıda Kongresi. Bolu: ss. 377-380.Mikaili, P., Koohirostamkolaei, M., Babaeimarzangou, S.S., Aghajanshakeri, S., Moloudizargari, M., Gamchi, N.S ve Toloomoghaddam, S. (2013). Therapeutic uses and pharmacological effects of Cornus mas: A review. Journal Of Pharmaceutıcal And Bıomedıcal Scıences. 35 (35):ss. 1732-1738.Çekal, N., Aslan B.82017). Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(2): ss. 124-135.Onay, A., Yıldırım, H. ve Yavuz, M.A. (2016). Sakız Ağacı (Pistacia lentiscus L.) Yetiştiriciliği ve Reçinesi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6 (2): ss. 133-144.Özdemir, B. ve Zencir, E (2017). Yiyecek İçecek İşletmelerine Yerel Ürün Önerisi: Çerez Tarhana, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5 (2): ss. 18-27.Pekcan, G., Şanlıer, N. ve Baş, M. (2015). Türkiye Beslenme Rehberi. Sağlık Bakanlığı. Ss. 94-96.Slavin, J. L., Savarino, V., Parades-Diaz, A. ve Fotopoulos, G. (2009). A Review of the Role of Soluble Fiber in Health with Specific Reference to Wheat Dextrin, The Journal of International Medical Research 37: ss. 1–17.Şimşekli, N. ve Doğan, İ.S. (2015). Geleneksel ve Fonksiyonel Ürün Olarak Maraş Tarhanası. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5 (4): ss. 33-40.TSE. (2002). Tarhana Standardı TS 2282. Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.Ulusoy, Ş. (2016). Tuz ve Kan Basıncı Değişkenliği İlişkisi. Hipertansiyon Haber Bülteni. 3 (5) : ss. 10-12.Yang, J., ve Xiao, Y. (2013). Grape Phytochemicals and Associated Health Benefits. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 53: ss. 1202-1225.Yörükoğlu, T. ve Dayısoylu, K.S. (2016). Yöresel Maraş Tarhanasının Fonksiyonel ve Kimyasal Bazı Özellikleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 47 (1): ss. 53-63.İnternet Kaynaklarıhttp://www.beingurme.com/yemek-tarifi/corba-tarifleri/sakizli-tarhana-tarifi (Erişim tarihi: 26.06.2018) http://www.beysehir.bel.tr/haberler/beysehirdeki+tarhana+gelenegi+festivalle+dunyaya+tanitilacak_1686.html (Erişim tarihi: 22.06.2018) https://www.ausport.gov.au/ais/sports_nutrition/fact_sheets/protein_-_how_much (Erişim Tarihi: 18.06.2018) (https://www.diyetkolik.com/kac-kalori/lor-peyniri-yagsiz-tuzsuz/)
- (Erişim Tarihi: 14.06.2018).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Beslenme ve Diyetetik |
| Bölüm | Derlemeler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ağustos 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 7 Eylül 2018 |
| Kabul Tarihi | 30 Ocak 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 |
Cited By
Investıgation of Drying Methods of Tarhana Produced in Çankırı Region by Taguchi Method
International Journal of Advanced Natural Sciences and Engineering Researches
https://doi.org/10.59287/ijanser.702
Sağlık Akademisi Kastamonu, 2017 yılından itibaren UAK doçentlik kriterlerine göre 1-b dergiler (SCI, SSCI, SCI-expanded, ESCI dışındaki uluslararası indekslerde taranan dergiler) sınıfında yer almaktadır. SAĞLIK AKADEMİSİ KASTAMONU Dergi kapağı Türk Patent Enstitüsü tarafından tescil edilmiştir.