Health Beliefs Of Teachers For Protection From Colorectal Cancer

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 59 - 69, 01.04.2022

Ayla Aykaç Koçak Adile Tümer

https://doi.org/10.25279/sak.815312

Cited By: 1

Öz

Aim: The study was carried out in order to determine the health beliefs of teachers for protection from colorectal cancer and to examine the factors affecting them. Materials and Methods: The study designed with descriptive and cross-sectional type, was carried out on 186 teachers who were working in public schools in a residential unit at the south of Turkey. As a data collection tool, "Descriptive Characteristics Form" and "Health Belief Model Scale for the Protection from Colorectal Cancer" were used. In analyzing the data, Kolmogrov Smirnov test, descriptive statistics, Mann Whitney U and Kruskall Wallis tests were used. Results: The average age of teachers is 44.85 ± 4.54. When the subscale scores of the Health Belief Model for Protection from Colorectal Cancer Survey were examined, the highest score was taken from the subscale of Trust-Benefit Perception (49.77 ± 5.37), followed by the Perception of Severity (16.92 ± 4.06), Motivational Perception (16.55 ± 2.70), Obstacle Perception (14.33 ± 3.91) and Sensitivity Perception (11.29 ± 3.57). A
statistically significant difference was found in some subscale mean scores of the scale according to age, marital status, place of residence for the longest time, perception of health, smoking and drinking alcohol, exercising, and family history of colorectal cancer. Conclusion: It can be said that the teachers who participated in the study had very good confidence- benefit perception, good perception of seriousness and motivation, obstacle perception perceived moderately and sensitivity perception was below average towards protection from colorectal cancer. It is recommended to intervene to strengthen the sensitivity, severity and benefit perceptions for protection from colorectal cancer and to reduce the perception of obstacle.

Anahtar Kelimeler

School Teachers, Colorectal Cancer, Early diagnosis of cancer

Öğretmenlerin Kolorektal Kanserden Korunmaya Yönelik Sağlık İnançları

Öz

Amaç: Bu araştırma öğretmenlerin kolorektal kanserden korunmaya yönelik sağlık inançlarının incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel tipte tasarlanan araştırma, Türkiye’nin Güneyinde bir yerleşim biriminde, devlet okullarında çalışan 186 öğretmen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri “Tanımlayıcı Özellikler Formu” ve “Kolorektal Kanserden Korunmaya Yönelik Sağlık İnanç Modeli Ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde, Kolmogrov Smirnov testi, tanımlayıcı istatistikler, Mann Whitney U ve Kruskall Wallis testleri kullanılmıştır. Bulgular: Öğretmenlerin yaş ortalaması 44.85±4.54’dir. Araştırmada Kolorektal Kanserden Korunmaya Yönelik Sağlık İnanç Modeli Ölçeği alt boyut puan ortalamaları incelendiğinde; en yüksek puanın Güven-Yarar Algısı alt boyutundan alındığı (49.77±5.37), bunu sırasıyla Ciddiyet Algısı (16.92±4.06), Motivasyon Algısı (16.55±2.70), Engel Algısı (14.33±3.91) ve Duyarlılık Algısı (11.29±3.57)’nın izlediği belirlenmiştir. Yaş, medeni durum, en uzun süre yaşanılan yer, sağlık algısı, sigara ve alkol kullanma, egzersiz yapma ve ailede kolorektal kanser öyküsüne göre ölçeğin bazı alt boyut puan ortalamalarında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmıştır. Sonuç: Araştırmada öğretmenlerin kolorektal kanserden korunmaya yönelik, güven-yarar algısının çok iyi, ciddiyet algısının ve motivasyon algısının iyi, engel algısının orta düzeyde, duyarlılık algısının ise ortalamanın altında, bir başka ifadeyle düşük düzeyde olduğu sonucuna varılmıştır. Kolorektal kanserden korunmaya yönelik duyarlılık, ciddiyet ve yarar algılarının güçlendirilmesi, engel algısının ise azaltılması için müdahale çalışmaları yapılması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Okul öğretmenleri, Kolorektal kanser, Kanserin erken teşhisi

Kaynakça

• American Cancer Society. (2011). Colorectal Cancer Facts & Figures for 2011–2013. 19.06.2017 tarihinde http://www.cancer.org/research/cancerfactsfigures/colorectalcancer factsfigures/colorectal-cancer-facts-figures-2011-2013 adresinden alındı.
• American Cancer Society. (2014). Colorectal Cancer Facts and Sheets 2017-2019. 01 Mart 2018 tarihinde https://www.cancer.org/content/dam/cancer-org/research/cancer-facts-and-statistics/colorectal-cancer-facts-and-figures/colorectal-cancer-facts-and-figures-2017-2019.pdf adresinden alınmıştır.
• Baysal, H., ve Türkoğlu, N. (2013). Bireylerin Kolorektal Kanserden Korunmaya Yönelik Sağlık İnançlarının ve Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. International Journal of Human Sciences, (10)1, 1239-40.
• Bek, H. ve Şen, B. (2018). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Rehberlik Görevleri İle İlgili Tutumlarının İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,18(1), 95-106.
• Bray, F., Ferlay, J., Soerjomataram, I., Siegel, R.L., ve Torre, L.A. (2018). Jemal A Global cancer statistics 2018: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin. 2018; 68, 394–424. doi: 10.3322/caac.21492
• Çürük, N.G. (2017). Kaçmaz HY. Kolorektal Kanserden Korunma ve Hemşirenin Sorumlulukları. Gümüşhane Sağlık Bilimler Dergisi, 6(4), 224-33.
• Globocan. (2018). 01.12.2018 tarihinde https://www.uicc.org/news/new-global-cancer-data-globocan-2018 adresinden alındı.
• Gözüm, S., ve Çapık, C. (2014).Sağlık Davranışlarının Geliştirilmesinde Bir Rehber: Sağlık İnanç Modeli. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi,7(3), 230-37.
• Hayden J. (2009). Health Belief Model. Introduction to Health Behavior Theory. Canada. Jones and Barlett Publishers
• Ilgaz, A. (2015).Tarımda Çalışan Bireylerin Kolorektal Kanser Risk Düzeyleri, KRK Taramalarına Katılım Oranları ve Taramaya Katılmayı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
• Jacobs, A.L. (2002). Health Beliefs of First-Degree Relatives of Individuals With Colorectal Cancer and Participation In Health Maintenance Visits: A Population-Based Survey. Cancer Nursing, 25, (4), 251-65. doi: 10.1097/00002820-200208000-00001
• Koç, S., ve Esin, M.N. (2014).Screening Behaviors, Health Beliefs, and Related Factors First-Degree Relatives Of Colorectal Cancer Patients With Ongoing Treatment In Turkey. Cancer Nursing TM, 37(6), 51-60. doi: 10.1097/NCC.0000000000000121
• Koç, Ş. (2017). Kolorektal Kanseri Önleme: Kolorektal Kanser Risk Danışmanlığı. Florance Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(1), 69-77. doi: 10.17672/fnhd.95845
• Nahcivan, N. ( 2015). Quantitative Research Designs. In Research, Practice and Critical in Nursing (Eds S Erdogan, N Nahcivan, MN Esin):87-128. Istanbul, Nobel Medical Kitapevi.
• Nar, Ş. Kolorektal Kanserli Hastaların Birinci Derece Akrabalarının Hastalıkla İlgili İnançları. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2010. İstanbul.
• Omran, S., ve Ismail, A.A. (2010). Knowledge and Beliefs of Jordanians Toward Colorectal Cancer Screening. Cancer Nursing, 33 (2), 141-48. doi: 10.1097/NCC.0b013e3181b823f3.
• Özkan, S., Keskinkılıç, B., Gültekin, M., Karaca, A.S., Öztürk, C., ve Boztaş, G. (2014).T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Ulusal kanser kontrol planı 2013-2018. Ankara, Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Özsoy, S., Ardahan, M., ve Özmen, D. (2007). Reliability and Validity of The Colorectal Cancer Screening Belief Scale In Turkey. Cancer Nursing TM, 30 (2), 139-145. doi: 10.1097/01.NCC.0000265012.25430.30
• Öztaş, B., İyigün, E., Taştan, S., Can, F.M., ve Öztaş, M.(2018). Kolorektal Kanser Tanısı ile Opere Edilmiş Hastaların Birinci Derece Akrabalarının Kanser Risk Algıları ve Sağlık İnançlarının Belirlenmesi. Turk J Colorectal Dis, 28, 80-87. doi: 10.4274/tjcd.01069
• Sohler, L.N., Jerant, A., ve Franks, P.(2015). Socio-Psychological Factors in the Expanded Health Belief Model and Subsequent Colorectal Cancer Screening. Patient Educ Couns, 98(7), 901–07. doi: 10.1016/j.pec.2015.03.023
• Spilt, J.L, Koomen, H.M., ve Thijs, J.T. (2011). Teacher wellbeing: The importance of teacher–student relationships. Educ Psychol Rev, 23(4), 457- 77. doi : 10.1007/s10648-011-9170-y Şenışık, S. (2014). Kanser ve Egzersiz. Spor Hekimliği Dergisi, 49, 99-110.
• Taib, J., İğci, M., Borazan, E., Bayraktar, E., Balık, A., Çakmak, E., ve Arslan, A. (2014). Kolorektal Kanserde MACC1-AS1 Gen Mutasyonlarının Araştırılması. Gaziantep Medical Journal Tıp Dergisi,20(2), 174-75. doi: 10.5455/GMJ-30-154367
• Taştan, S., Andsoy, I.I., ve İyigün, E. (2012). Evaluation of the Knowledge, Behavior and Health Beliefs of Individuals Over 50 Regarding Colorectal Cancer Screening. Asian Pac J Cancer Prev, 14, 5157-63. doi: 10.7314/APJCP.2013.14.9.5157
• Tsouloupas, C.N., Carson, R.L., Matthews, R., Grawitch, M.J., ve Barber, L.K. (2010). Exploring the association between teachers’ perceived student misbehavior and emotional exhaustion: The importance of teacher efficacy beliefs and emotional regulation. Educational Psychology, 30, 173–189. doi: 10.1080/01443410903494460
• Turan, E., Yalçın, B., Yücel, İ., ve Ünal, M. (2012). İlk Kez Tanı Konan Kolorektal Kanser Hastalarının Epidemiyolojik Özellikleri. Türk Aile Hekim Dergisi,16(4),170. doi:10.2399/tahd.25744
• Türk, S. (2015). Kolon Kanserinin Erken Tanısına Yönelik Tutumların “Sağlık İnanç Modeline” Temellendirilerek İncelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Manisa. Türkiye Kanser İstatistikleri. (2014). 01.12.2019 tarihinde https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser-db/istatistik/2014-RAPOR._uzuuun.pdf; adresinden alındı.
• Uyanıkoğlu, A. (2015). Kolorektal Kanser Taramasında Yeni Yöntemler, 13. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Hepato-Gastroenteroloji Sempozyumu, Gaziantep.
• Yılmaz, M., Dereli, F., ve Yelten, G. (2016).Elli Yaş Ve Üzerindeki Bireylerin Bazı Sosyodemografik Özellikleri, Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Sağlık İnançlarının Kolon Kanserine İlişkin Tarama Davranışlarına Etkisi. Hemşirelikte Eğitim Ve Araştırma Dergisi, 13 (3), 226-34. doi: 10.5222/HEAD.2016.226
• Zubero, M.B., Arana-Arri, E., Pijoan, J.I., Portillo, I., Idigoras, I., López-Urrutia, A., Samper, A., Uranga, B., Rodríguez, C., ve Bujanda, L.(2014).Population-based colorectal cancer screening: comparison of two fecal occult blood test. Front Pharmacol;4,1-8. doi: 10.3389/fphar.2013.00175