2010-2022 Yılları Arasında Okul Dışı Öğrenme Ortamlarına İlişkin Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 70 - 81, 30.06.2023

Ayfer Şahin , Rabia Asal Özkan

https://doi.org/10.53629/sakaefd.1282463

Öz

Bu çalışmanın amacı okul dışı öğrenme ortamlarına ilişkin yapılan bilimsel çalışmaların ışığında okul dışı öğrenme ortamları konusunun bütüncül bir şekilde ele alınması ve daha geniş bir perspektifle ortaya konulmasıdır. Bu çalışma nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi yoluyla yürütülmüştür. Çalışma kapsamında 2010-2022 yılları arasında Türkiye’de okul dışı öğrenme ortamına ilişkin yapılan lisansüstü tezler incelenmiştir. Veri tabanında belirlenen anahtar sözcüklerle toplamda 81 çalışmaya ulaşılmış fakat 18 çalışma Türkçe dışındaki bir dille yazılmış olmaları ve/veya 2010 yılından önce yapılmış olmaları nedeniyle çalışma grubuna dâhil edilmemiştir. Verilerin analizinde betimsel içerik analizi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda 2010-2022 yılları arasında okul dışı öğrenme ortamları konusunda gerçekleştirilmiş olan tezlerin metodolojisi incelendiğinde en çok nicel yöntemlerin tercih edildiği, daha sonra nitel ve son olarak da karma yöntemlerle gerçekleştirildiği belirlenmiştir. Çalışma kapsamında incelenen tezlerde en çok ortaokul öğrencileri, daha sonra öğretmen ve öğretmen adaylarından oluşan çalışma grubu veya örneklemin tercih edilip veri elde edildiği; ilkokul, okulöncesi ve lise öğrencileriyle gerçekleştirilen çalışmaların sayısının az olduğu da ortaya konulmuştur. Okul dışı öğrenme ortamlarına ilişkin yapılan lisansüstü çalışmalarda en çok Fen Bilgisi Öğretimi ve Hayat Bilgisi Öğretimi ile ilgili araştırmalara yer verildiği, diğer disiplinlerle ilgili çok az sayıda çalışma olduğu da ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Formal öğrenme ortamları, informal öğrenme ortamları, okul dışı öğrenme ortamları, lisansüstü tez, içerik analizi

Analysis of Postgraduate Theses on Outdoor Learning Environments Between 2010-2022

Öz

The purpose of this study is to deal with the issue of outdoor learning environments in a holistic way and to present them with a broader perspective in the light of scientific studies on outdoor learning environments. This study was carried out through document analysis, which is one of the qualitative research methods. Within the scope of the study, postgraduate theses on the outdoor learning environment in Turkey between the years 2010-2022 were examined. A total of 81 studies were reached with the keywords determined in the database, but 18 studies were not included in the study group because they were written in a language other than Turkish and/or were made before 2010. Descriptive content analysis was used in the analysis of the data. As a result of the study, when the methodology of the theses conducted between 2010-2022 on outdoor learning environments was examined, it was determined that quantitative methods were mostly preferred, then qualitative and finally mixed methods. In the theses examined within the scope of the study, the study group or sample consisting mostly of secondary school students, then teachers and teacher candidates was preferred and data was obtained; It has also been revealed that the number of studies conducted with primary, preschool and high school students is low. It has also been revealed that in postgraduate studies on outdoor learning environments, researches on Science Teaching and Life Studies Teaching are mostly included, and there are very few studies on other disciplines.

Anahtar Kelimeler

Formal learning environments, informal learning environments, outdoor learning environments, graduate thesis, content analysis

Kaynakça

• Akaydın, Ş., ve Çeçen, M. A. (2015). Okuma becerisiyle ilgili makaleler üzerine bir içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(178), 183-198. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.4139
• Arık, R. S., ve Türkmen, M. (2009). Eğitim bilimleri alanında yayınlanan bilimsel dergilerde yer alan makalelerin incelenmesi. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, Antalya.
• Aydemir, İ., ve Gökçe, A. T. (2016, June). Okul yöneticilerinin okul dışı öğrenme ortamlarına ilişkin görüşleri. Paper presented at the Annual Meeting of the 3rd International Eurasian Educational Research Congress, Muğla.
• Balkan Kıyıcı, F., ve Yiğit Atabek, E. (2010). Sınıf duvarlarının ötesinde fen eğitimi: Rüzgâr santraline teknik gezi. International Online Journal of Educational Sciences, 2(1), 225–243.
• Bamberger, Y. & Tal, T. (2006). Learning in a personal context: Levels of choice in a free choice learning environment in science and natural history museums. Science Education, 91(1), 75–95. https://doi.org/10.1002/sce.20174
• Bostan Sarıoğlan, A., ve Küçüközer, H. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının okul dışı öğrenme ortamları ile ilgili görüşlerinin araştırılması. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 2(1), 1-15.
• Bozdoğan, A.E. (2016). Okul dışı çevrelere eğitim amaçlı gezi düzenleyebilme öz-yeterlik inancı ölçeğinin geliştirilmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 9(1), 111-129. http://dx.doi.org/10.5578/keg.9475.
• Braund, M. & Reiss, M. J. (2006). Towards a more authentic science curriculum: The contribution of out of school learning. International Journal of Science Education, 28(12), 1373-1388. http://dx.doi.org/10.1080/09500690500498419
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (16. Baskı). Pegem Akademi.
• Caner, Ö. (2019). Öğretmen adaylarının okul dışı öğrenme ortamlarında sürdürülebilir çevre eğitimine yönelik tutumları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). Routledge/Taylor & Francis Group.
• Çalışkan, H. ve Yıldırım, Y. (2021). Okul dışı ortamlarda değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Çiçek, Ö., ve Saraç, E. (2017). Fen bilimleri öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarındaki yaşantıları ile ilgili görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 504-522.
• Çiltaş, A., Güler, G. ve Sözbilir, M. (2012). Türkiye’de matematik eğitimi araştırmaları: Bir içerik analizi çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 565-580.
• Demir, C. G., ve Çetin, F. (2021). Okul dışı öğrenme faaliyetlerine yönelik öğretmen öz-yeterlik inançları ölçeğinin geliştirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 19(1), 613-634. https://doi.org/10.37217/tebd.901426
• Dori, Y. J., & Tal, R. T. (2000). Formal and informal collaborative projects: Engaging in industry with environmental awareness. Science Education, 84, 95-113. https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-237X(200001)84:1<95::AID-SCE7>3.0.CO;2-W
• Erten, Z., ve Taşçı, G. (2016). Fen bilgisi dersine yönelik okul dışı öğrenme ortamları etkinliklerinin geliştirilmesi ve öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisinin değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 638-657. https://doi.org/10.17556/jef.41328
• Eshach, H. (2007). Bridging ın-school and out of school learning: Formal, non-formal, and ınformal education. Journal of Science Education and Technology, 16, 171-190.
• Falk, J. H., & Dierking, L. D. (1997). School field trips: Assessing their long- term impact. curator. The Museum Journal, 40(3), 211-218. https://doi.org/10.1111/j.2151-6952.1997.tb01304.x
• Fidan, N. (1986). Okulda öğrenme ve öğretme (3. Baskı). Pegem Akademi.
• Gerber, B.L., Marek, E.A., & Cavallo, A.M.L. (2001). Development of an informal learning opportunities assay. International Journal of Science Education 23(6), 569-583.
• Göktaş, Y., Hasançebi, F., Varışoğlu, B., Akçay, A., Bayrak, N., Baran, M., ve Sözbilir, M. (2012). Türkiye’deki eğitim araştırmalarında eğilimler: Bir içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 443-460.
• Göloğlu, C., ve Çetin, D. F. (2021). " Okul dışı öğrenme faaliyetlerine (ODÖF) yönelik öğretmen tutum ölçeği" geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Third Sector Social Economic Review, 56(2), 895-910. http://dx.doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.21.05.1600
• Günay, R., ve Aydın, H. (2015). Türkiye’de çok kültürlü eğitim ile ilgili yapılan araştırmalarda eğilim: bir içerik analizi çalışması. Eğitim ve Bilim, 40(178), 1-22. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.3294
• İleritürk, D. ve Küçükoğlu, A. (2020). Okul dışı öğrenme etkinlikleri. A. Küçükoğlu ve H. İ. Kaya (Ed.). Kuramdan uygulamaya okul dışı öğrenme ortamları içinde (s. 137-162). Ankara: Pegem Akademi.
• Karademir, E. (2018). Okul dışı öğrenme ortamları. O. Karamustafaoğlu, Ö. Tezel ve U. Sarı (Eds.) Güncel Yaklaşım ve Yöntemlerle Etkinlik Destekli Fen Öğretimi içinde (ss. 426-449). Pegem Akademi.
• Kahyaoğlu, M. (2016). Türkiye’de çevre eğitimi üzerine yapılan araştırmalar: bir içerik analizi çalışması. Marmara Coğrafya Dergisi, (34), 50-60.
• Korkmaz, Z. S. (2020). Okul dışı ortamlarda öğretim. A. Küçükoğlu ve H. İ. Kaya (Ed.). Kuramdan uygulamaya okul dışı öğrenme ortamları içinde (s. 23-54). Ankara: Pegem Akademi.
• Kubat, U. (2018). Okul dışı öğrenme ortamları hakkında fen bilgisi öğretmen adaylarının görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (48), 111-135. http://dx.doi.org/10.21764/maeuefd.429575
• Lin, T.C., Lin, T.J. & Tsai, C.C. (2014). Research trends in science education from 2008 to 2012: A systematic content analysis of publications in selected journals, International Journal of Science Education, 36(8), 1346-1372, http://dx.doi.org/10.1080/09500693.2013.864428
• MEB. (2018). İlköğretim kurumları fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Melber, L.H. & Abraham, L.M. (1999). Beyond the classroom: Linking with informal education. Science Activities, 36, 3-4.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd Ed.). Thousand Oaks: Sage Publications.
• Ocak, İ., ve Korkmaz, Ç. (2018). Fen bilimleri ve okul öncesi öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamları hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Field Education, 4(1), 18-38.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd Edition). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Pedretti, E. (2002). T. Kuhn meets T. Rex: Critical conversations and new directions in science centres and museums. Studies İn Science Education, 37, 1-42.
• Saraç, H. (2017). Türkiye’de okul dışı öğrenme ortamlarına ilişkin yapılan araştırmalar: İçerik analizi çalışması. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(2), 60-81.
• Sebik Gündüz, C. Ve Kıratlı, A. D. (2021). “Görsel sanatlar öğretiminde yeni yaklaşımlar: Açık havada eğitim. Sanat Dergisi, (37), 296-316. http://doi.org/10.47571/ataunigsfd.863165
• Sontay, G., Tutar, M., ve Karamustafaoğlu, O. (2016). Okul dışı öğrenme ortamları ile fen öğretimi hakkında öğrenci görüşleri: Planetaryum gezisi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 1(1), 1-24.
• Şen, A.İ. (Ed.). (2019). Okul dışı öğrenme ortamları. Pegem Akademi.
• Şahin, A. (2021). İlkokulda alternatif eğitim uygulamaları kavramsal çerçeve. A. Şahin (Ed.) İlkokulda alternatif eğitim uygulamaları içinde (ss. 1-16). Eğiten Kitap.
• Tal, T., & Morag, O. (2009). Reflective practice as a means for preparing to teach out of schools in an ecological garden. Journal of Science Teacher Education, 20, 245-262. https://doi.org/10.1007/s10972-009-9131-1
• Taylor, E. W., & Caldarelli, M. (2004). Teaching beliefs of non-formal environmental educators: A perspective from state and local parks in the United States. Environmental Education Research, 10(4), 451-469.
• Topal, M. Y., ve Kıyıcı, F. B. (2018). Sosyobilimsel konulara dayalı okul dışı öğrenme ortamlarında yürütülen etkinliklerin öğrencilerin karar verme becerilerine etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(5), 1667-1678. https://doi.org/10.24106/kefdergi.2200
• Tösten, R. (2020). Okul dışı eğitim ve öğrenme. A. Küçükoğlu ve H. İ. Kaya (Ed.). Kuramdan uygulamaya okul dışı öğrenme ortamları içinde (s. 1-22). Ankara: Pegem Akademi.
• Üner, S. (2019). Fen grubu öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarına yönelik kaygı düzeyi değerlendirme ölçeği çalışması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.