KUR’ÂN’IN KENDİNE ÖZGÜ YORUMBİLİM METODOLOJİSİ: TE’VÎL

Yıl 2011, Cilt: 13 Sayı: 23, 171 - 181, 15.06.2011

Hüseyin Doğan

Öz

İslam düşüncesinin kendi içsel dinamiklerinden hareketle varlık bulmuş olan “te‟vil metodoloji-si”, İslam bilgin ve düşünürlerine özellikle kelamcılara, dinsel metinleri anlama veya yorumlama konusunda büyük bir açılım ve kolaylık sağlamıştır. Öyle ki, İslam düşünsel serüveninin belli bir döneminde bilhassa da İslam kelamcılarına, benimsemiş ya da kabul etmiş oldukları birtakım görüş ve yaklaşımlarını temellendirebilme veya gerekçelendirebilme konusunda çok önemli fır-satlar ve imkanlar sağlayan “te‟vil metodolojisi”, damgasını vurmuş olduğu dönemle sınırlı kal-mamış; tam tersine, bugün bile dinsel görüş ve yaklaşımlarını değişik kategorilerde ifade etmek isteyen kimselere hizmet sunmaya devam etmektedir. Başka bir deyişle, 21. yüzyıl İslam Kela-mı, özelde kalmak koşuluyla dinsel nassları anlama ve yorumlama konusunda modern dönemde bile, “te‟vil metodolojisi”nin sunumlarını tartışır bir duruma gelmiş olup, günümüzde de te‟vilden önemli derecede istifade etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Te‟vil, İslâm Kelâmı, Metodoloji, Nass, Hermenötik

Methodology of interpretation to according to Qur’an itself: Ta’wil

Öz

Contrary to the common assumption, “Ta‟wil (interpretation) methodology”, has come into a
existence from the internal dynamics of Islamic thought, which has provided Islamic scholars
and thinkers especially the Islamic theologians (Kalam scholars) with great openings and
facilities to understand and interpret Islamic texts. Thus, “ta‟wil methodolgy”, provides
theologians of Islam (Kalam scholars) with very significant oppurtunities and facilities in the
course of the development of Islamic thought to establish firmly or reasoned thoughts or
approaches which they have accepted or adopted. “Ta‟wil methodology” has not been limited
just to a period it has influenced. Contrary to this, it has still continued to serve those wishing
to express their religious views and approaches with different categories. In other words,
Islamic Kalam (theology) of the 21th century have benefited today to a large extent from the
methodology under some particular conditions in understanding and interpreting the religious
nasses even in the modern period and have started to discuss the presentations of “ta‟wil
methodology”.

Anahtar Kelimeler

Ta‟wil, Islamic Theology, Methodology, Nass, Hermeneutic

Kaynakça

• Abdülcebbâr, el-Kâdî Ebu’l-Hasan (ö. 415/1024), Kitâbü’l-muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l- ‘adl, tah. Mahmûd Muhammed el-Hudayrî, I-XVI c., nşr. İbrâhîm Madkûr- Tâhâ Hüseyin, Kahire: el-Müessesetü’l-Mısrıyyetü’l-‘Âmme li’t-Te’lîf ve’l- Enbâ’ ve’n-Neşr, 1958.
• Abdülgaffâr, Seyyîd ‘Ahmed, et-Te’vîlü’s-sahîh li’n-nassi’d-dînî, İskenderiye: Dâru’l- Ma’riftei’l-Câmi‘iyye, 2005.
• Altıntaş, Ramazan, ‚Nass Karşısında Aklın Değersel Durumu‛, http//:www. Ke- lâm.org/Kelâm Araştırmaları, 1:1 (22.08.2009).
• Aydüz, Davut, ‚Tefsir ve Te’vîl Kelimeleri ve Arasındaki Farklar‛, http://www.yeniumit. com.tr, Temmuz-Ağustos-Eylül 2008. (22.08.2009)
• Babâyî, ‘Ali Ekber-Şâkir, Muhammed Kâzım, ‚Bâtın ve Te’vîlü’l-Kur’ân‛, http://www.iec-md.org/bookstore/ (10.08.2009).
• Bello, Iysa A., The Medieval Islamic Controversy Between Philosophy and Orthodoxy: Ijma and Ta’wil In The Conflict Between al-Ghazâlî and Ibn Rüşhd, Leiden, New York 1989.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâ‘îl Hammâd (ö. 393/1003), es-Sıhâh Tâcu’l-lüga ve sıhahu’l- ‘Arabiyye, nşr. Ahmed Abdulgafûr el-Attâr, Mısır 1956.
• Cürcânî, es-Seyyîd eş-Şerîf ‘Ali b. Muhammed (ö. 816/1413), et-Ta‘rifât, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1416/1995.
• Çelebi, Kâtip, Keşfu’z-Zunûn, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1941.
• Doğan, Hüseyin, İlk Dönem İslâm Kelâmcılarında Dinsel Metinleri Anlama ve Te’vîl Prob- lemi, Samsun: Kardeş Ofset Matbaası, 2011.
• Doğan, İsa, İmam Zeyd b. Ali (Hayatı, Mücadelesi, Bilge Kişiliği, Görüşleri ve Çağımızdaki Önemi), Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı Yay., 2009.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid, Dinsel Söylemin Eleştirisi –Dinsel Metinleri Anlamada Bilimsel Bir Yönteme Doğru-, çev. Fethi Ahmet Polat, Ankara: Kitabiyat Yay., 2002.
• ―――, el-İtticâhu’l-‘aklî fi’t-tefsîr–Dirâse fî kadiyyeti’l-mecâz fi’l-Kur’ân ‘inde’l-Mu‘tezîle, Beyrut 1993.
• ―――, Felsefetü’t-Te’vîl: Dirâse fî te’vîli’l-Kur’ân ‘inde Muhyiddîn İbni’l-Arâbî, Beyrut: Dâru’t-Tenvîr, 1993.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed (ö. 370), Tehzîbü’l-lüga, nşr. İbrahîm el-Ebyârî, Kahi- re: Dâru’l-Kâtibi’l-‘Arabî, 1967.
• Galli, A. M. Ahmed, ‚Mâtürîdî’nin Tefsirinin Bazı Yönleri‛, çev. Hanifi Özcan, Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: IV, İzmir, 1987.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed (ö. 505/1111), Kânûnu’t-te’vîl, tah. Muhammed Zâhid el-Kevserî, Kahire 1359/1940.
• ―――, Cevâhiru’l-Kur’ân ve düreruh, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’i-‘İlmiyye , 1426/2005.
• ―――, İlcâmü’l-‘avâm ‘an ‘ilmi’l-Kelâm, (Mecmu’atü resâ’ili’l-İmâm el-Gazzâlî içinde), nşr. Mu‘tasım Billâh el-Bağdâdî, Beyrut 1985.
• el-Hâlidî, Sallâh ‘Abdülfettâh, et-Tefsîr ve’t-te’vîl fi’l-Kur’ân, Ürdün: Dâru’n-Nefâ’is, 1416/1996.
• Hâmuz, ‘Abdülfettâh ‘Ahmed, et-Te’vîlü’n-Nahvi fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Beyrut: Mektebetü’r- Rüşd, 1984.
• İsfehânî, Ebû Kâsım Râgıp (öl.502/1108), el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân, İstanbul: Kah- raman Yay., 1989.
• İbn ‘Abbâs, Tefsîru İbn ‘Abbâs el-Müsemmâ Sahîfetü ‘Aliyyi İbn Ebî Talha ‘an İbn ‘Abbâs fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-‘Azîm, tah. Râşid Abdülmün‘îm er-Recâl, Beyrut: Müessesetü’l- Kütübi’s-Sekâfe, 1411/1993.
• ―――, Tenvîru’l-mikbâs min Tefsîri İbn ‘Abbâs, Beyrut: Dâru’l-Ceyl, ts.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed (öl.395/1004), Mu‘cemu mekāyîsi’l-lüga, nşr. Abdüsselâm Muhammed Hârun, Beyrut 1991.
• İbn Hanbel, Ahmed (ö. 241/855), el-Müsned, Beyrut ts.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed ‘Abdillâh, ‘Uyûnu’l-ahbâr, Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, Kahire 1928.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd (ö. 275/888), es-Sünen, nşr. M. Fu’âd Abdülbākī, Mısır 1373/1954.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn (ö. 711/1311), Lisânu’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Lisâni’l-‘Arab, ts.
• İbn Teymiye, Takıyyuddîn ‘Ahmed (ö. 728/1327), el-İklîl fî müteşâbihi’t-te’vîl, (Mec- mu‘u Fetâvâ İçinde), nşr. ‘Abdurrahmân b. Muhammed Kâsım, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1991.
• İbnü’n-Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b Ya‘kûb (öl.385/995), el-Fihrist, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1398/1978.
• Ja’afar, Muhammad Salleh, ‚Doğu’ya Yolculuk: İslâm Hermeneutiğinin Bir Tarzı Olarak Te’vîl‛, çev. Sabri Yılmaz, http//:www.Kelâm.Org./Kelâm Araştırmaları, 2: 2, 2004.
• Kirmânî, Muhammed b. Hamza b. Nasr, el-Burhân fî tevcîhi müteşâbihi’l-Kur’ân, tah. ‘Abdülkâhir ‘Ahmed ‘Atâ, Beyrut 1406/1986.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed (ö. 333/944), Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne, nşr. Muhammed Müstefîd er-Rahmân, Bağdat 1983.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, Knowledge and the Sacred, New York: Crossroad, 1981.
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ, Tehzîbü’l-esmâ ve’l-lügât, Beyrut ts.
• Öztürk, Mustafa, Tefsir Tarihi Araştırmaları, Ankara: Ankara Okulu Yay., 2005.
• Pak, Zekeriya, Allah-İnsan İletişimi, Ankara: İlahiyat Yay., 2005.
• er-Râzî, Fahruddîn b. ‘Ömer (ö. 606/1210), Esâsu’t-takdîs fî ‘ilmi’l-Kelâm, Beyrut 1995.
• Şâkir, ‘Ahmed Muhammed, et-Te’vîl, Kahire: Dâiretü’l-Me‘ârifi’l-İslâmiyye, 1933.
• Şimşek, M. Sait, Kur’ân’ın Anlaşılmasında İki Mesele, İstanbul: Yöneliş Yay., 1997.
• Tatar, Burhanettin, Felsefî Hermenötik ve Yazarın Niyeti –Gadamer Versus Hirsch-, Anka- ra: Vadi Yay., 1999.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullâh Muhammed b. ‘Ömer (ö. 528/1133), Esâsu’l-belâga, Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1979.
• Zühre, ‘Ahmed ‘Ali, ez-Zâhir ve’l-Bâtın: Felsefetü’t-te’vîl fi’d-diyânâti’s-semâviyye, Dımaşk: Dâru Ninevâ, 2005.